Agenda item

Rhoddodd swyddogion drosolwg byr o'r adroddiad i'r aelodau ac eglurodd ei fod yn bodloni dyletswydd y cyngor i adrodd ar gynnydd y cynllun corfforaethol. Atgoffwyd yr aelodau fod y Cyngor wedi mabwysiadu cynllun corfforaethol wedi'i ddiweddaru ar gyfer 2024-27, sy'n adlewyrchu 9 rhaglen trawsnewid strategol.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau wrth symud ymlaen y bydd diweddariadau'n cael eu cyflwyno i'r aelodau bob chwarter a bydd swyddogion yn ei gwneud yn fwy cryno oherwydd hyd yr adroddiad. Cydnabu'r swyddogion fod mwy o waith i'w wneud ar dargedau a chyflwyniad yr wybodaeth i sicrhau ei bod yn glir.

Nododd yr aelodau ei fod yn tynnu sylw at y ffaith bod cyllid ar gyfer Grant Cynnal a Chadw Llwybr Arfordir Cymru wedi dod i law gan y cyngor ar dudalen 23 o'r adroddiad a gofynnwyd pa ffigur oedd hwnnw.

 

Gofynnodd yr aelodau hefyd pam nad yw'r arian hwnnw wedi cael ei wario ar y ddwy ran o Lwybr Arfordir Cymru a gaewyd yn ddiweddar ym Margam ac ym Maglan. Roedd yr aelodau o'r farn y byddai'n fwy buddiol i drwsio'r llwybr arfordirol yn hytrach na defnyddio'r arian ar lwybr cyswllt i lwybr yr arfordir pan nad yw llwybr yr arfordir yn bodoli mewn gwirionedd.

 

Nododd yr aelodau hefyd ynghylch tudalen 32 o'r adroddiad ar arbed ynni bod symiau eithaf syfrdanol y mae ysgolion wedi eu harbed trwy wirio eu mesuryddion a thrwy edrych ar yr arian y maent yn ei wario ar ynni.

 

Gofynnwyd i swyddogion, o ystyried y symiau mawr o arbedion, a wnaeth hyn gychwyn adolygiad manwl o holl fesuriadau a biliau ysgolion mewn ysgolion yn y fwrdeistref sirol?

 

Nododd Simon Brennan gynnydd sylweddol yn y blynyddoedd diwethaf o ran rheoli ynni mewn ysgolion. Mae'r tîm ynni wedi nodi anghysondebau mewn biliau a mesuriadau ynni, ac roedd angen llawer o adnoddau er mwyn adolygu'r materion hyn. Mae gan rai ysgolion nifer o gyflenwadau ynni oherwydd datblygiadau hanesyddol, ac mae cyflenwadau anhysbys hefyd wedi'u darganfod.

 

Mae gan y gwaith gydag ysgolion ddau brif linyn:

Arbed Ynni: Gwelliannau cyffredinol a chychwyn rhaglen Sbarcynni. 

 

Gwaith Technegol: Dadansoddiad manwl gan y tîm ynni i sicrhau'r effeithlonrwydd gorau, gan gynnwys archwilio opsiynau ynni adnewyddadwy i leihau biliau.

 

Eglurodd Ceri Morris, Pennaeth Cynllunio a Diogelu'r Cyhoedd, y gwaith o gynnal a chadw llwybr troed 119, gan nodi ei fod yn fater cymharol isel o ran cost. Roeddent yn cydnabod y costau sylweddol sy'n gysylltiedig â chau rhannau o Lwybr Arfordir Cymru, yn enwedig o amgylch ardal y Ceiau, lle mae angen buddsoddiad cyfalaf sylweddol oherwydd tangloddio llanwol.

 

Esboniodd y Cyngor nad yw'r grant cynnal a chadw ar gyfer llwybr troed 119 yn addas ar gyfer y gwaith mwy sylweddol hwn. Fodd bynnag, mae ei nodi fel rhan o Lwybr Arfordir Cymru yn caniatáu mynediad at gyllideb cynnal a chadw Llwybr Arfordir Cymru, gan arwain at arbedion costau drwy beidio â defnyddio'r gyllideb cynnal a chadw hawliau tramwy cyhoeddus ehangach, sydd wedi'i lleihau dros amser.

 

Bydd swyddogion yn cadarnhau'r union ffigur sy'n gysylltiedig â'r mater hwn ar ôl y cyfarfod.

 

Roedd yr aelodau'n poeni bod y cyngor yn gallu helpu llwybrau eraill fel yr hawliau tramwy cyhoeddus drwy gymryd arian o Lwybr Arfordir Cymru. Teimlai'r aelodau nad yw'r awdurdod am fod ar waelod y rhestr o ran cyflwr llwybr yr arfordir.

 

Teimlai'r aelodau y gall fod yn beryglus os bydd arian yn cael ei gymryd o lwybr yr arfordir ar gyfer prosiectau eraill yn y fwrdeistref sirol.

 

Nododd swyddogion bryderon yr aelodau ac eglurodd mai un o'r meini prawf ar gyfer defnyddio cyllideb cynnal a chadw Llwybr Arfordir Cymru yw y gellir ei dyrannu ar gyfer llwybrau cyswllt i'r Llwybr Arfordirol ac oddi yno. Rhoddwyd y llwybr troed fel enghraifft sy'n darparu llwybr cyswllt ac mae'n un o'r rhai cyntaf o'i fath yng Nghymru. Roedd swyddogion o'r farn bod y dull hwn yn gwbl briodol ac yn sicrhau bod yr arian yn cael ei ddefnyddio'n effeithiol.

 

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau nad yw'r tîm yn camddefnyddio'r arian; ac yn hytrach ei fod yn defnyddio'r arian grant sydd ar gael mewn ffordd sydd o fudd i Lwybr yr Arfordir a'r rhwydwaith ehangach o hawliau tramwy cyhoeddus. Mae'r strategaeth hon yn helpu i wneud y mwyaf o effaith y gyllideb wrth gynnal uniondeb Llwybr yr Arfordir.

 

Gofynnodd yr aelodau a yw swyddogion yn cadw llygad ar bob adeilad arall mewn perthynas ag arbedion ynni i sicrhau bod y biliau trydan yn cael eu monitro ac yn atal codi gormod o dâl?

Nododd swyddogion fod rheoli effeithlonrwydd ynni ar draws pob adeilad yn ddwys o ran adnoddau ac yn gofyn am lafur ac amynedd sylweddol oherwydd ymatebion araf gan gwmnïau ynni. Fodd bynnag, gwneir cynnydd ym mhob adeilad yn yr awdurdod.

Gofynnodd yr aelodau a yw mesuryddion deallus yn gweithio yn adeiladau'r cyngor.

Esboniodd swyddogion eu bod yn defnyddio mesuryddion bob hanner awr mewn llawer o'r ysgolion a'r adeiladau mwy ac yn rhoi gwybodaeth amser real am sut mae'r ynni hwnnw'n cael ei ddefnyddio a dyna beth mae'r cwmnïau ynni ei eisiau gan fod y cyngor yn ddefnyddiwr mawr.

 

Gofynnodd yr aelodau a fydd adroddiad ar y gwaith archwilio ynni sy'n cael ei wneud ac os felly, beth fyddai'r amserlen ar ei gyfer.

Dywedodd swyddogion ei bod yn broses barhaus, a gallant adrodd ar unrhyw adeg gan roi safbwynt o gynnydd y cyngor. Mae swyddogion wedi darparu adroddiad yn flaenorol i gyfarfod Briffio Aelodau'r Cabinet gyda thaenlen o'r defnyddwyr mwyaf a sut maent yn eu targedu i wneud arbedion effeithlonrwydd.

Teimlai'r Cadeirydd y byddai gan aelodau'r pwyllgor ddiddordeb mewn gweld y gwaith parhaus o ran arbedion effeithlonrwydd a datgarboneiddio.

 

Esboniodd y Cyng. Jeremy Hurley, Aelod y Cabinet dros Newid yn yr Hinsawdd a Thwf Economaidd, nad yw mesuryddion deallus bob amser yn gweithio mewn ardaloedd gwledig gan na allant gysylltu bob amser. Byddai angen gwirio cysylltedd yn gyntaf os yw'n cael ei ddefnyddio mewn adeiladau'r cyngor.

 

Gofynnodd y Cadeirydd ynghylch cynnydd swyddogion o ran cwblhau gwaith cynllunio lleoedd ar gyfer Castell-nedd, Port Talbot a Phontardawe. Roedd yr aelodau am wybod pryd y byddant yn dod i'r Cabinet i'w gymeradwyo ac yna'i weithredu.

 

Esboniodd swyddogion eu bod wedi drafftio rhai cynlluniau lleoedd i'w trafod a'u bod wedi ymgynghori ag aelodau, grwpiau lleol a busnesau. Ar ôl derbyn adborth sylweddol, gwnaethant ailddrafftio'r cynlluniau a cheisio cyllid pellach gan Lywodraeth Cymru i barhau i weithio gyda'r ymgynghorwyr The Urbanists. Bydd y gwaith hwn yn cael ei gyflwyno unwaith y bydd yr holl gynlluniau newydd wedi'u drafftio.

 

Eglurodd swyddogion mai dim ond chwe chynllun lleoedd oedd wedi'u caniatáu er mwyn sicrhau gwasgariad daearyddol i ddechrau, fel sy'n ofynnol gan Lywodraeth Cymru. Bydd y cynlluniau sy'n weddill yn cael eu trafod yn ddiweddarach. Mae'r cynlluniau lleoedd hyn yn galluogi trefi i sicrhau cyllid gan Lywodraeth Cymru ar gyfer prosiectau lleol.

 

Er mwyn mynd i'r afael â'r ardaloedd nad ydynt wedi'u cynnwys yn y cynlluniau cychwynnol, sefydlwyd cronfeydd fel y Gronfa Ffyniant Gyffredin i dargedu pentrefi a threfi eraill. Y nod yw cael cynllun lleoedd ar gyfer yr holl gytrefi mwy.

 

Holodd yr aelodau am brosiectau'r Gronfa Ffyniant Bro, gan gynnwys Parc y Gnoll a Phontneddfechan. Gwnaethant nodi cymhlethdodau parhaus gyda Phontneddfechan a gofynnwyd a yw ar y trywydd iawn ar hyn o bryd neu a oes ansicrwydd ynghylch ei ddyfodol.

 

Mae swyddogion mewn cysylltiad rheolaidd â'r tirfeddiannwr lleol, cyfreithwyr ac unigolion cysylltiedig, gan geisio ymateb llawn bob wythnos. Maent yn aros am brisiad diwygiedig o'r ochr arall, sydd wedi nodi eu bod yn barod i fwrw ymlaen os yw'r prisiad yn dderbyniol.

 

Mae swyddogion yn obeithiol am ymateb pendant cyn y Nadolig, gan eu bod wedi paratoi popeth arall ar gyfer y prosiect. Maent yn barod i symud ymlaen unwaith y byddant yn derbyn y cadarnhad angenrheidiol.

 

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau bod hysbysiadau cynllunio wedi'u cyhoeddi ar gyfer Theatr y Dywysoges Frenhinol, sy'n dangos cynnydd ar brosiect Port Talbot. Yn ogystal, ym Mharc y Gnoll, mae'r hen ganolfan ymwelwyr wedi cael ei dymchwel, ac mae'r gwaith ar y ganolfan ymwelwyr newydd wedi dechrau.

Roedd yr aelodau'n hapus gyda'r cynnydd yn y Gnoll a nodwyd ei fod fis o flaen yr amserlen ar hyn o bryd ac mae ei sylfeini a'r dur wedi'u codi.

 

Nododd yr aelodau fod canran y bobl sy'n fodlon â'u hardal leol fel lle i fyw ar dudalen 29 yn cael ei nodi'n wyrdd er nad oes unrhyw ddata ar gael am y ddwy flynedd ddiwethaf. Gofynnwyd a oes modd adrodd bod gan hyn statws gwyrdd ac awgrymwyd bod swyddogion yn dod o hyd i ffordd arall o gyflwyno'r mesurau perfformiad hyn. Mae mesurau eraill yn yr adroddiad hefyd yn brin o ddata ond maent wedi'u marcio fel rhai sydd ar y trywydd iawn.

Gwnaeth swyddogion gydnabod adborth o gyfarfodydd blaenorol pwyllgorau craffu. Nodwyd er nad yw rhai mesurau wedi cyflawni arbedion, mae'r gwaith yn mynd rhagddo fel rhan o'r blaenoriaethau strategol. Bydd mwy o wybodaeth ar gael erbyn y trydydd chwarter. Diolchwyd i'r pwyllgor am eu hadborth.

Cyfeiriodd y cadeirydd at y mesur perfformiad ar ganran y gwastraff sy'n cael ei ailddefnyddio, ei ailgylchu neu ei gompostio a holwyd a yw penderfyniadau diweddar y Cabinet ar y strategaeth gwastraff yn effeithio ar y targed o ailgylchu 70%, neu a yw'r mesurau presennol yn ddigonol i gyflawni'r nod hwn.

Gofynnodd yr aelodau am adborth ar hyn gan eu bod yn deall y bydd swyddogion yn gorfod adolygu rhai o'r cynlluniau gwastraff yn dilyn gwrthod y casgliadau bob tair wythnos a'r tâl am gynigion gwastraff gwyrdd.

 

Cadarnhaodd swyddogion y bydd y penderfyniadau diweddar yn debygol o gael effaith a'u bod yn cael eu hadolygu. Atgoffwyd yr aelodau mai adroddiad ôl-weithredol yw hwn, a gwnaed y penderfyniadau ar ôl iddo gael ei gwblhau. Bydd diweddariad yn cael ei ddarparu yn y trydydd chwarter.

 

Esboniodd Mike Roberts, Pennaeth Strydlun, fod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi newid y rheolau cyfrifeg ar gyfer mesurau perfformiad eleni. Cyn hynny, roedd ailgylchu'n cael ei gyfrif pan anfonwyd y gwastraff i safle ailgylchu. Mae hyn bellach ond yn cael ei gyfrif os yw'n dod allan o'r safle. Mae'r newid hwn yn golygu na ellir cyfrif rhai deunyddiau ar hyn o bryd mewn safle, gan eu bod yn aros i gael eu prosesu. Mae swyddogion yn ansicr ynghylch faint o ddeunydd a gesglir ym mis Mawrth fydd yn cael ei brosesu cyn diwedd y flwyddyn a gallai hyn hefyd effeithio ar ffigurau. Maen nhw'n archwilio'r mater hwn ar hyn o bryd. Caiff diweddariad pellach ar ddeunydd sy'n aros i gael ei brosesu ei ddarparu yn y trydydd chwarter. Canfu'r Cadeirydd fod yr wybodaeth am y newid yn y broses casglu data'n ddefnyddiol iawn a nododd ei effaith bosib.

 

Sylwodd yr aelodau, oherwydd y sefyllfa sy'n newid yn gyflym a'r heriau gyda'r broses gyllidebu gyfredol, bod llawer o adroddiadau'n dyddio'n gyflym ac yn colli perthnasedd. Gwnaethant gwestiynu effeithiolrwydd adroddiadau o'r fath dan yr amgylchiadau hyn.

Cydnabu'r swyddogion y mater ac eglurodd fod cynllun corfforaethol 2022-2027 yn canolbwyntio'n drwm ar adferiad yn dilyn COVID, a oedd yn golygu bod angen diweddariad tymor canolig. Roeddent yn cydnabod yr her o gadw cynlluniau a strategaethau'n gyfredol, gan fod pethau'n aml yn newid erbyn iddynt gael eu cwblhau.

 

Awgrymodd swyddogion y dylid symleiddio blaenoriaethau yn y cynllun corfforaethol i ganolbwyntio ar nodau cyffredinol, wrth i fanylion penodol ddod o gynlluniau cyflwyno lefel gwasanaeth. Roeddent yn cydnabod yr her o gynhyrchu nifer o gynlluniau mewn sefyllfa sy'n newid yn barhaus.

 

Nododd y Cadeirydd werth adolygu cynlluniau'n ôl-weithredol i weld sut roedd disgwyliadau'n cyfateb i realiti. Gall yr ôl-ddoethineb hwn gynnig safbwynt defnyddiol, hyd yn oed os oes ychydig o oedi mewn adroddiadau.

Nodwyd yr adroddiad.

 

Yn dilyn gwaith craffu, nododd yr aelodau'r adroddiad.