Cofnodion:
3(a)
Adroddiad am y Gyllideb
Esboniodd David Griffiths, Pennaeth Peirianneg a Thrafnidiaeth, y cynnig
ENV-A ar gyfer Corff Cymeradwyo Systemau Draenio Cynaliadwy (SuDS) a Rheoli
Datblygiad Priffyrdd. Mae'n cynnwys ffioedd bach ar gyfer asesiadau Corff
Cymeradwyo SuDS ac ymateb i lythyrau cyfreithwyr, yn ogystal â chynnydd bach
mewn ffioedd ar gyfer cytundebau Adran 278 a 38, wedi'u meincnodi yn erbyn
awdurdodau lleol eraill.
Gofynnodd
yr aelodau pam nad yw'r cyfrifiadau wedi'u cynnwys yn yr adroddiad gan y
byddai'n ddefnyddiol eu cael pan fydd aelodau'r cyhoedd yn gofyn iddynt am y
cynnydd.
Eglurodd swyddogion nad oeddent wedi cael dadansoddiad o'r arbedion o
£11,000 ond nodwyd mai ffioedd bach o ganlyniad i geisiadau lluosog yw'r rhain.
Roeddent yn canolbwyntio ar feysydd heb lawer o effaith ar y gyllideb. Soniodd
Nicola Pearce, Cyfarwyddwr yr Amgylchedd, ei bod yn anodd cyrraedd y targed
arbedion o 5% ar gyfer pob cyfarwyddwr.
Atgoffodd
y Cyfarwyddwr yr aelodau fod penderfyniadau anodd bellach yn angenrheidiol ar
ôl blynyddoedd o wneud toriadau haws. Mae swyddogion wedi meincnodi ffioedd a
thaliadau yn erbyn awdurdodau cyfagos er mwyn osgoi bod yn allanolyn drwy eu
cynyddu.
Cynigiodd swyddogion ddarparu rhestr fanwl o ffioedd a thaliadau i aelodau
craffu ar ôl y cyfarfod. Nododd yr Aelod Cabinet dros Newid yn yr Hinsawdd a
Thwf Economaidd fod yr awdurdod yn cynnig gwerth mawr am arian ac arbenigedd,
nid yn unig ym maes Cyrff Cymeradwyo SuDS a fyddai'n costio dwy neu dair gwaith
yn fwy pe bai'n cael ei gaffael yn breifat.
Gwnaeth
David Griffiths friffio'r aelodau ar gyllideb yr ENV-B ar gyfer cymorth
teithio, gan dynnu sylw at ostyngiad mewn refeniw'r cyngor ar gyfer
gwasanaethau bysus lleol, sydd bellach yn dibynnu'n llwyr ar grantiau
Llywodraeth Cymru. Nododd fod cefnogaeth fysus lleol ar hyn o bryd yn cynnwys
tri dull ariannu.
Mae'r
un cyntaf yn cael ei ddarparu gan Grant Cynnal Gwasanaethau Bysus Lywodraeth
Cymru, sef £25 miliwn ar draws Cymru gyfan, y mae CNPT yn derbyn £5.1 miliwn
ohono.
Cafwyd
hefyd y Cynllun Brys ar gyfer Bysus yn ystod COVID sydd bellach wedi dod i ben
ac mae grant rhwydwaith bysus newydd o £2.77 miliwn ac mae'r cyngor yn cyfrannu
swm o £791,000 o'i refeniw ei hun.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau hefyd fod yr awdurdod hefyd yn derbyn dyraniadau ar gyfer
prisiau consesiynol o oddeutu £1.6 miliwn, a £113,000 arall ar gyfer gweinyddu.
Y
cyfanswm ar gyfer prisiau consesiynol a dderbynnir gan yr awdurdod yw tua £2.3
miliwn.
Mae'r
toriad arfaethedig yn effeithio ar gyllid refeniw y Cyngor ei hun. Mae
Llywodraeth Cymru'n adolygu'r grantiau y gellir eu cyfuno'n un grant yn y
dyfodol. Os nad yw symiau'r grant yn newid, dylai rheoli'r swm o £75,000 fod yn
bosib.
Nododd
swyddogion y gallai fod rhywfaint o feirniadaeth o'r awdurdod oherwydd bod
Llywodraeth Cymru wedi bod yn rhoi arian ychwanegol, ond oherwydd sefyllfa
gyllidebol yr awdurdod, bydd y cyngor yn rhoi llai o'i arian ei hun.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau bod masnachfreinio bysus a'r rhwydwaith yn sefydlog ac
wedi'u hariannu heb fod angen £75,000 o refeniw y cyngor.
Eglurodd
swyddogion os bydd gweithredwr yn rhoi gwasanaeth bws cyhoeddus yn ôl, ni fydd
y cyngor yn gallu camu i mewn a chynnal y ddarpariaeth drafnidiaeth fel y
gwnaeth o'r blaen.
Mae
swyddogion yn credu y gellir ei reoli ac maent credu y bydd y grantiau'n parhau
i fod yn sefydlog dros y 12 mis nesaf hyd at y flwyddyn nesaf a thrwy gydol
blynyddol ariannol 2025/26 cyn iddyn nhw ddechrau gwaith masnachfreinio bysus
sydd ar y gweill ar hyn o bryd i'w weithredu yn 2026/27.
Gofynnodd
y Cadeirydd a oedd hi'n gywir na fydd effaith uniongyrchol a di-oed ar unrhyw
wasanaethau oherwydd y toriad hwnnw o £75,000.
Cadarnhaodd
swyddogion na fydd unrhyw effaith ar unwaith o'r newid yn y gyllideb refeniw.
Fodd bynnag, bydd yn lleihau gwydnwch yr awdurdod yn y dyfodol. Ar hyn o bryd,
mae'r rhwydwaith bysus yn sefydlog, ac mae swyddogion yn gobeithio gweld rhai
gwelliannau.
Cadarnhaodd
swyddogion fod rhywfaint o gyllideb yn parhau i fod ar gael, gan ganiatáu
iddynt ddyfarnu contractau ar sail de minimis. Gwnaethant roi'r enghraifft o
lwybrau bysus newydd a gyflwynwyd ar stad yn ardal Baglan a dynnwyd i ffwrdd
gan y gweithredwr, yr oedd swyddogion wedi gallu gwneud dyfarniad de minimis ac
adfer y gwasanaethau hynny.
Yn
yr un modd, yn ystod yr wythnosau diwethaf, cyflwynodd swyddogion rywfaint o
gymorth de minimis i deithiau bws o Rhos i Bontardawe, yn enwedig lle
effeithiwyd yn andwyol ar gludiant o'r cartref i'r ysgol. Sicrhaodd swyddogion
y gallant barhau i adfer gwasanaethau bach, y dylid eu rheoli'r flwyddyn nesaf.
Roedd yr aelodau'n teimlo bod hyn yn galonogol.
Ar
gyfer ENV-C, rhoddodd Dave Griffiths ddiweddariad ar uned cludiant y
gwasanaethau cymunedol, sy'n ymwneud â chael gwared ar y rota ar alwad a fydd
yn arbed £10,000.
Fel rhan o wydnwch y Cyngor mewn argyfwng, ceir gyrwyr mewnol ar rota wrth
gefn sy'n costio tua £10,000 y flwyddyn. Mae swyddogion wedi trefnu gyda
gweithredwyr bysus i ymateb mewn argyfwng, sy'n golygu y bydd y cyngor ond yn
talu am wasanaethau pan gânt eu defnyddio, yn hytrach na chynnal rota wrth
gefn.
Ar
gyfer ENV-D, amlinellodd swyddogion gynlluniau i gynyddu taliadau ar gyfer
sefydliadau allanol gan ddefnyddio gwasanaethau atgyweirio cerbydlu'r cyngor.
Mae'r cyngor yn darparu gwasanaethau i wahanol sefydliadau, sy'n talu ffïoedd
arolygu a gwasanaeth sy'n gysylltiedig â cherbydlu a gweithrediadau garej y
cyngor. Ffïoedd enwol bach ar gyfer pob arolygiad yw'r rhain.
Gofynnodd
y Cadeirydd a oeddent yn meincnodi'r ffïoedd hyn yn erbyn gweithrediadau
preifat eraill.
Eglurodd
swyddogion nad yw taliadau cerbydlu mewnol yn cael eu meincnodi, ond mae
gwasanaethau MOT allanol yn cael eu cymharu â garejys lleol. Bydd y tâl o
£6,200 yn cael ei rannu rhwng tua 250 o gerbydau, gan arwain at gynnydd bach,
enwol ar gyfer arolygiadau'r cerbydlu.
Ar
gyfer ENV-E, sy'n cynnwys cynnal a chadw cludiant ac incwm allanol ychwanegol,
hysbyswyd yr aelodau y byddai taliadau'n berthnasol i Asiantaeth Cefnffyrdd De
Cymru, Tai Tarian, ac endidau allanol eraill gyda Chytundebau Lefel Gwasanaeth
ar gyfer cynnal a chadw cerbydau. Pwysleisiodd swyddogion fod y ffïoedd hyn yn
rhai enwol.
Ar
gyfer ENV-F, sy'n cwmpasu Diogelwch ar y Ffyrdd, hysbyswyd yr aelodau am gostau
uwch ar gyfer cyrsiau hyfforddi gyrwyr a ddarparwyd i sefydliadau allanol.
Soniodd swyddogion y gallai Cyngor Abertawe drefnu i Gyngor Sir CNPT gynnal
rhywfaint o hyfforddiant ar eu rhan, a allai adennill £14,000 yn ychwanegol
mewn incwm allanol.
Mynegodd
swyddogion amharodrwydd wrth gynnig ENV-G, sy'n ymwneud â chynnal a chadw a
phontydd. Gwnaethant hysbysu'r aelodau nad oes lle i doriadau mewn rhannau
eraill o gyllidebau'r gwasanaeth oherwydd cyllidebau cyfyngedig iawn.
Dywedodd
swyddogion fod gan yr awdurdod ddyletswydd statudol i archwilio asedau pontydd
ac adeileddau cynnal y cyngor. Byddant yn parhau i archwilio pob pont, gydag
archwiliadau cyffredinol bob 2 flynedd a phrif arolygiadau bob 6 blynedd ar
gyfer pontydd â rhychwant mawr dros 10 metr.
Mae'r
cynnig yn golygu efallai y bydd angen i swyddogion osod cyfyngiadau pwysau ar
rai pontydd os yw'r awdurdod yn wynebu anawsterau neu gau rhai pontydd yn y
sefyllfa waethaf posib.
Nododd
swyddogion fod y dull hwn braidd yn wrthgynhyrchiol. Mewn achosion o argyfwng,
byddai angen iddynt geisio cyllid brys gan raglen gyfalaf y Cyngor i ymateb yn
effeithiol.
Roedd
swyddogion yn cydnabod yr anhawster ond yn sicrhau y byddant yn rheoli'r
sefyllfa. Pwysleisiwyd na fydd yr awdurdod yn agored i risg, gan y bydd
arolygiadau'n parhau i nodi ac amlygu pryderon difrifol. Ar gyfer gwaith adfer
llai, byddent yn ceisio cyllid o raglen gyfalaf y Cyngor.
Mynegodd
yr aelodau eu bod yn anghytuno â methodoleg dull cyffredinol o 5% o doriadau ar
draws y gyfarwyddiaeth ac roeddent yn teimlo y gall torri o gyllideb cynnal a
chadw, yn enwedig o gyllideb strwythurol, beryglu bywydau.
Mynegodd
yr aelodau bryder y gallai'r awgrym hwn o ran y gyllideb, er nad dyma'r un
mwyaf yn ariannol, achosi'r risg fwyaf i drigolion o holl linellau'r gyllideb
yn yr adroddiad.
Cafodd
yr aelodau eu synnu gan y toriad a awgrymwyd ond roeddent yn deall bod y
swyddogion yn wynebu pwysau i gyflawni toriad cyffredinol o 5%. Roedden nhw'n
gobeithio y byddai'n cael ei dynnu oddi ar y rhestr o doriadau arfaethedig yn y
dyfodol.
Dywedodd
Cyfarwyddwr yr Amgylchedd eu bod wedi cymryd ymagwedd ychydig yn wahanol y
llynedd trwy geisio bod yn strategol a cheisio sicrhau newid trawsnewidiol ym
mhob un o'r adrannau er mwyn osgoi cyfyngu'r cyllidebau fel y gwnaed yn y
gorffennol.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau, er gwaethaf ymdrechion gorau'r staff, na allent gyflawni'r
arbedion angenrheidiol i lenwi'r bwlch yn y gyllideb. Yn hwyr yn y flwyddyn
ariannol, bu'n rhaid i swyddogion geisio cyflawni arbedion ychwanegol o 2% ar
ben y toriadau strategol.
Esboniodd
swyddogion mai dyma'r rheswm pam eu bod yn credu bod yr awdurdod gwneud y
penderfyniad corfforaethol am y toriad o 5% ar draws pob un o'r
cyfarwyddiaethau.
Cydnabu'r
Cyfarwyddwr yr anhawster, gan nodi na allai Cyfarwyddiaeth yr Amgylchedd
gyrraedd y targed o 5% er gwaethaf sawl ymgais i ddod o hyd i arbedion
ychwanegol. Maen nhw tua £91,000 o dan y targed o £2.35 miliwn.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau fod yn rhaid i swyddogion archwilio gwahanol feysydd i ddod
o hyd i arbedion, ac nid oedd hyn yn hawdd ac nid dyma'u dewisiadau dewisol i'w
hystyried.
Sylwodd
y Cadeirydd fod swyddogion yn anghyfforddus gyda rhai arbedion arfaethedig, gan
dynnu sylw at y ffaith bod Cyfarwyddiaeth yr Amgylchedd, sydd eisoes wedi'i
heffeithio'n drwm mewn blynyddoedd blaenorol, yn wynebu heriau ychwanegol
oherwydd ei wasanaethau anstatudol niferus, sy'n ei gwneud hi'n anos cyflawni'r
targed arbedion o 5%.
Gofynnodd
yr aelodau pa mor aml mae swyddogion yn arolygu pontydd bob blwyddyn ac a ydyn
nhw'n cadw llygad ar unrhyw bontydd yn benodol.
Esboniodd
swyddogion fod 456 o bontydd yn y portffolio asedau a bydd pob pont yn cael
archwiliad dros gyfnod o ddwy flynedd. Mae'r strwythurau sydd dros 10 metr yn
cael archwiliad cyffredinol bob chwe blynedd.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau y gall arolygu strwythurau mwy cymhleth gostio hyd at
£30,000, gyda threuliau'n cynnwys sgaffaldiau, deifwyr ar gyfer sylfeini
gwely'r afon, peiriannau a chraeniau.
Dywedodd
swyddogion fod pob pont yn cael ei harchwilio, ac mae 230 o bontydd yn cael eu
gwirio'n flynyddol. Maen nhw'n monitro rhai pontydd yn agos, fel pont y Cymer,
oherwydd cyfyngiadau pwysau a chyflwr gwael. Mae cynlluniau lliniaru ar waith,
a gwnaed gwaith cryfhau sylweddol yn y 1990au i fodloni gofynion llwyth
cerbydau 40 tunnell, gan sicrhau bod llawer o asedau'n cyrraedd y safon hon.
Mae
swyddogion yn poeni mwy am gadw adeileddau na phontydd, gan na allant arolygu
pob un ohonynt. Amcangyfrifir bod 1,800 o adeileddau cynnal ar y rhwydwaith, a
gwneir gwaith cynnal a chadw yn aml yn adweithiol.
Eglurodd
y Cadeirydd y bydd cyfnodau arolygu pontydd yn aros yr un peth, ond bydd y
toriadau yn y gyllideb yn effeithio ar waith cynnal a chadw ar raddfa fach yn
bennaf o ganlyniad i'r arolygiadau hyn.
Cadarnhaodd
swyddogion fod hynny'n gywir ac mai dim ond unrhyw waith adfer o arolygiadau a
fydd yn cael eu rheoli ac a ymatebir i hyn yn arafach.
Gofynnodd
yr aelodau am daenlen i ddangos yn fras pa gam y mae'r arolygiadau wedi'i
gyrraedd, ac a ydynt yn digwydd bob dwy flynedd neu chwe blynedd. Cadarnhaodd
swyddogion y byddant yn rhoi gwybodaeth i'r aelodau am hyn.
O
ran ENV-H, eglurodd y Cyfarwyddwr nad yw arbedion i gynllun pensiwn Dinas a Sir
Abertawe yn cael unrhyw effaith, gan ei fod yn addasiad actiwaraidd. Mae'r
addasiad hwn yn effeithio ar y swm y mae'r awdurdod yn ei dalu am gyn-weithwyr
yn y cynllun pensiwn ac yn newid bob ychydig flynyddoedd.
Teimlai'r Cadeirydd fod hwn yn galonogol.
Ar
gyfer llinell gyllideb ENV-I, esboniodd Mike Roberts, Pennaeth Gofal Stryd, fod
angen i Ofal Strydoedd arbed tua £1.6 miliwn er mwyn cyflawni'r arbedion o 5%
ar draws y gyfarwyddiaeth, drwy leihau cyllideb yr arolygon asedau ar gyfer
asedau priffyrdd.
Esboniodd
swyddogion fod rhan gyntaf ENV-I yn ymwneud â lleihau cyllideb yr arolygon
asedau oddeutu 10%, sy'n golygu y bydd llai o arian i wneud arolygon. Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau bod ffyrdd yn cael eu harolygu bob blwyddyn, y llwybrau
troed bob dwy flynedd a ffensys diogelwch bob tair blynedd.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau bod pob prif grŵp asedau yn y cynllun rheoli asedau
priffyrdd yn cael eu harchwilio ar wahanol gyfnodau. Bydd y cynnig hwn yn ei
gwneud yn ofynnol i swyddogion adolygu amlder arolygon, a allai arwain at lai o
wybodaeth gyfredol ar gyfer gwneud penderfyniadau.
Amlygodd
y Cadeirydd, yn wahanol i linell gyllideb y bont, fod y cynnig hwn yn cynnwys
adolygu cyfnodau arolygu er mwyn cyflawni arbedion. Mynegodd y Cadeirydd bryder
y gallai hyn arwain at ddefnydd llai effeithiol o'r gyllideb cynnal a chadw a
gofynnodd a oedd swyddogion yn rhannu'r pryder hwn.
Dywedodd
swyddogion ei bod yn broses sy'n seiliedig ar anghenion ac, ar wahân i 2
flynedd ar ddiwedd cyfnod COVID, cyfyngwyd ar y gyllideb ers 2008.
Cydnabu'r
Cadeirydd yr hyn a ddywedodd y swyddog a nododd yr her o gyflawni arbediad
cymharol fach o £11,000. Holwyd a allai'r diffyg data cyfredol arwain at
wariant aneffeithlon, gan awgrymu y dylai aelodau'r cabinet a swyddogion
ystyried gwerth am arian yr arbediad hwn, gan fod £11,000 yn swm bach mewn
cynllun cynnal a chadw ffyrdd ac y gellid ei wastraffu heb ddata cywir ar
gyflwr asedau.
Esboniodd
swyddogion fod llinell gyllideb ENV-J yn ymwneud â'r gyllideb cynnal a chadw
adweithiol ac yn edrych ar leihau nifer y timau atgyweirio draenio o 2 i 1.
Rhoddwyd gwybod i'r aelodau fod hyn yn gwrthdroi penderfyniad a wnaed i dyfu'r
timau o 1 i 2 yn 2021/22. Eglurodd swyddogion na allant gynnal yr ymdrech
ychwanegol honno gymaint ag yr hoffent wneud hynny gyda'r pwysau parhaus ar y
cyllidebau.
Tynnodd
yr aelodau sylw at y ffaith bod y cyngor wedi datgan argyfwng hinsawdd yn 2022,
ac erbyn hyn mae lleihau timau atgyweirio draenio yn ymddangos fel penderfyniad
annoeth. Nodwyd y llifogydd yn Sbaen fel enghraifft o ganlyniadau cynnal a
chadw annigonol.
Nododd
yr aelodau fod angen cymorth arnynt gan dimau draenio yn eu wardiau'n aml ac
roeddent yn credu bod materion draenio yn gwaethygu, wrth i ddŵr wyneb
cynyddol fod yn broblem sylweddol.
Mynegodd
yr aelodau bryder y byddai lleihau i un tîm draenio'n wrthgynhyrchiol, yn
enwedig yn yr hydref pan fydd dail yn blocio draeniau.
Pwysleisiodd
y Cadeirydd y llifogydd diweddar yn y sir, gan nodi bod ardaloedd yn ei ward yn
dioddef llifogydd am y tro cyntaf. Mynegodd bryder am yr heriau cynyddol o
dywydd eithafol a digwyddiadau glaw trwm.
Eglurodd y Cyfarwyddwr nad yw'r gostyngiad arfaethedig yn y tîm
draenio'n effeithio ar waith glanhau gylïau cyffredinol a rhwydweithiau
draenio, a fydd yn parhau. Mae'r tîm dan sylw'n ymdrin ag atgyweiriadau, megis
cloddio ffyrdd i drwsio pibellau draenio neu gwlferi sydd wedi'u difrodi.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau, er y bydd gwaith glanhau draenio arferol yn parhau, mae
paratoi ar gyfer digwyddiadau tywydd eithafol ac ymateb iddynt yn dod yn anos
oherwydd bod isadeiledd draenio'r wlad yn heneiddio a bod ganddo allu
cyfyngedig i drin llawer iawn o ddŵr.
Rhybuddiodd
swyddogion fod tywydd eithafol yn dod yn fwy cyffredin gyda nifer sylweddol o
raeadrau mewn cyfnod byr iawn ac mae llifogydd y mae'r cyhoedd yn eu profi wedi
cynyddu. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau mai'r toriad arfaethedig yw ymdrin ag
unrhyw ddifrod a'i atgyweirio.
Pwysleisiodd
y Cadeirydd bwysigrwydd cynnal a chadw'r isadeiledd sy'n heneiddio i'w gadw
mewn cyflwr da, yn enwedig o ystyried yr heriau cynyddol o ddigwyddiadau tywydd
eithafol.
Gofynnodd
yr aelodau i'r Cyfarwyddwr beth fyddai'n digwydd pe bai un o'r draeniau neu un
o'r pibellau'n ymgwympo a pha fesurau lliniaru sydd ar waith os caiff tîm hwnnw
ei waredu a faint mae hynny'n debygol o gostio.
Esboniodd
swyddogion y byddai'n rhaid i atgyweiriadau aros nes y gall y tîm atgyweirio
sy'n weddill fynd i'r afael â nhw, gan arwain at amseroedd ymateb hirach a mwy
o isadeiledd sy'n aros am waith atgyweirio ar yr un pryd o bosib.
Dywedodd
Scott Jones, yr Aelod Cabinet dros y Strydlun fod y tîm draenio fel rhan o'r
cynigion hyn yn dîm draenio newydd a weithredwyd gan y weinyddiaeth bresennol
ddwy flynedd yn ôl felly byddai hyn yn golygu dychwelyd i'r sefyllfa flaenorol.
Dywedodd yr aelod cabinet y gallai fod yn gyfle i rai o'r awgrymiadau ar gyfer
toriadau yn y gyllideb gael eu tynnu allan o'r gyllideb. Fodd bynnag, bydd
hynny'n dibynnu ar ba arian ddaw gan Lywodraeth y DU, y mae gan yr awdurdod
syniad ohono, ond yn yr un modd bydd yn dibynnu ar faint o arian sy'n dod gan
Lywodraeth Cymru hefyd.
Dywedodd
yr Aelod Cabinet efallai bod beirniadu'r awgrymiadau cyllidebol yn iawn a
dywedodd nad oes neb wedi gwneud hynny'n fwy nag ef, ond mae angen dod o hyd i
opsiynau eraill a gofynnodd i Gynghorwyr eraill neu unrhyw un arall y mae
ganddo syniadau amgen eraill ynghylch ble i wneud arbedion ar wahân i'r
Is-adran Draenio ysgrifennu ato neu at y Cyfarwyddwr.
Dywedodd
y Cadeirydd fod y cyd-destun yn bwysig a theimlodd fod pawb yn obeithiol y
gellir dileu rhai o'r eitemau hyn os bydd yr awdurdod yn derbyn setliad mwy
ffafriol na'r disgwyl ond nododd fod rhan o'r broses graffu'n cynnwys gwaredu'r
cynigion mwyaf annymunol er mwyn i aelodau'r cabinet wneud penderfyniadau
ynghylch yr hyn sy'n cael ei ddileu ac yn y cyd-destun hwnnw, mae'n bwysig bod
y pwyllgor yn craffu ar y cynigion hyn fel y maent.
Roedd
yr aelodau'n cydnabod pa mor anodd yw'r penderfyniadau hyn ond roeddent o'r
farn bod y toriad hwn yn y gyllideb yn peri pryder. Roeddent yn teimlo y gallai
oedi atgyweiriadau draeniau fod yn economi ffug, gan arwain o bosib at
broblemau mwy costus yn y tymor hir. Awgrymodd yr aelodau fod angen buddsoddiad
weithiau i atal problemau mwy ac roeddent yn dymuno bod y toriad hwn yn cael ei
ddileu.
Nododd
y Cadeirydd y byddai hyn yn golygu colli gwydnwch a gofynnodd a ystyriwyd y
posibilrwydd y gallai timau eraill yn y cyngor gynorthwyo mewn rhai
amgylchiadau i wneud rhywfaint o'r gwaith adweithiol hwn i geisio cynnal
rhywfaint o wydnwch.
Esboniodd
swyddogion, er bod gan staff sy'n canolbwyntio ar waith cyfalaf y sgiliau ar
gyfer cynnal a chadw adweithiol, nid yw eu gweithgareddau o ddydd i ddydd yn
cael eu hariannu oni bai eu bod yn gweithio ar gynllun cyfalaf.
Dywedodd
y Pennaeth Gwasanaeth na fydd y tîm hwnnw'n eistedd yn segur os nad oedd
ganddynt unrhyw beth i'w wneud a gallai swyddogion eu defnyddio, ond maent yn
canolbwyntio ar waith cyfalaf sydd wedi'i leihau.
Dywedodd
swyddogion fod nifer y timau atgyweirio wedi haneru i 4 dros yr 20 mlynedd
diwethaf, ynghyd â gostyngiad mewn cyfalaf. Ar hyn o bryd, ni ellir cael llawer
o reolaeth dros y sefyllfa hon.
Gofynnodd
yr aelodau ynghylch canran y draeniau y mae'r cyngor yn berchen arnynt o'i
chymharu â chanran y rheini sy'n eiddo i Dŵr Cymru, neu'r hyn y mae'r
awdurdod yn gyfrifol amdano o ran draenio ar briffyrdd.
Dywedodd
swyddogion nad oedd ganddynt yr union ffigurau. Nodwyd bod llawer o
garthffosydd a draeniau wedi'u cyfuno, a byddai cyfrifo'r canrannau'n gofyn am
ddadansoddiad pellach.
Holodd
yr aelodau am yr arbedion a ddangosir yn adroddiad y gyllideb. Mae Colofn 5 yn
dangos arbediad o £130,000 o ganlyniad i leihau'r timau draenio, tra bod Colofn
7 yn dangos cyfanswm o arbedion o £210,000.
Dywedodd
swyddogion mai ail ran yr arbedion yw lleihau'r gyllideb cynnal a chadw
adweithiol o £80,000 ac mae swm penodol o arian yn cael ei gynnwys yn y
gyllideb bob blwyddyn ar gyfer pethau fel graeanu ac ymateb i dywydd garw, ond
gall hynny amrywio bob blwyddyn. Yn ogystal â chyllideb adweithiol y briffordd
yn unol ag arfer da, mae gan Swyddogion gronfa wrth gefn cynnal a chadw'r gaeaf
a chronfa wrth gefn tywydd garw.
Eglurodd
swyddogion y gallant ddefnyddio'r arian dros ben ar gyfer gwaith cynnal a chadw
ychwanegol neu ei ychwanegu at y gronfa wrth gefn. Os yw dros y gyllideb, maen
nhw'n tynnu arian o'r gronfa wrth gefn. Dros gyfnod o 10 mlynedd, nod y dull
hwn yw cydbwyso treuliau a chynnig cymorth yn erbyn costau tywydd garw, fel
graeanu 24 awr a chlirio eira yn ystod 'eirwynder'.
Soniodd
swyddogion y gellir defnyddio'r gronfa wrth gefn yn ystod blynyddoedd gwael a'i
hailgyflenwi mewn blynyddoedd da. Mae lleihau'r gyllideb adweithiol yn
cynyddu'r tebygolrwydd y bydd angen defnyddio'r gronfa wrth gefn yn amlach.
Gofynnodd
y Cadeirydd a allai'r awdurdod reoli hynny am gyfnod os yw'r gronfa wrth gefn
mewn sefyllfa dda.
Dywedodd
swyddogion fod tua £600,000 yn y gronfa wrth gefn, ond mae'n cael ei
defnyddio'n aml. Os na chaiff ei wario ar raean, fe'i defnyddir ar gyfer
achosion o lifogydd. Wrth i newid yn yr hinsawdd achosi llai o eira a rhew ond
mwy o lifogydd, defnyddir y gronfa wrth gefn fwyfwy ar gyfer y materion hyn.
Nododd
y Cadeirydd fod y glustog yno a phe byddai rhywbeth difrifol yn digwydd, ni
fydd yn achosi problem.
Diolchodd
yr Aelod Cabinet Scott Jones i'r aelodau am eu sylwadau ynghylch y
penderfyniadau anodd y mae'r Cabinet yn eu hwynebu a nododd fod y pwyllgor
craffu wedi codi rhai pwyntiau da a'i fod wedi cael sicrwydd gan swyddogion y
bydd y cyngor mewn sefyllfa i wneud popeth y gall ei wneud os bydd angen iddo
ymdrin ag argyfyngau ac oherwydd bod gan y cyngor hanes da yn y weinyddiaeth
flaenorol ac yn y weinyddiaeth bresennol hon hefyd.
Dywedodd
yr Aelod Cabinet nad yw unrhyw un am ystyried gwaredu unrhyw dimau, heb sôn am
dîm draenio bach ond nododd os yw'r toriad hwn yn y gyllideb yn cael ei dynnu'n
ôl, bydd angen dod o hyd i ddewisiadau eraill sy'n golygu bod angen i'r
pwyllgor craffu weithio gydag ef.
Dywedodd
yr Aelod Cabinet y Cynghorydd Hurley nad oes unrhyw beth ar ôl i'w ystyried a
dyna'r rheswm pam mae swyddogion yn gwneud y penderfyniadau caled hyn ynghylch
llifogydd hefyd. Nododd fod swyddogion wedi rhoi manylion i'r aelodau am y
cynlluniau niferus sy'n barod ar gyfer atal llifogydd a difrod llifogydd mewn
cyfarfodydd blaenorol, ond mae'r rhain yn cael eu hariannu gan Lywodraeth Cymru
ac mae'r awdurdod yn aros iddynt gael eu rhoi ar waith, ond ni allant eu
gweithredu oherwydd nad ydynt yn cael eu hariannu gan Lywodraeth Cymru.
Rhoddodd
swyddogion drosolwg o ENV-K sy'n ymwneud â meysydd fel tarmac, llwybrau
ceffylau a ffioedd a thaliadau ar gyfer defnyddio'r briffordd a'r gyllideb
waith o ddydd i ddydd a'r gyllideb cymorth ymgynghori. Dywedodd swyddogion fod
y rhan gyntaf yn ymwneud â dyraniad yng nghyllideb y briffordd i lwybrau
ceffylau tarmac a wnaed yn hanesyddol cyn i'r cyngor gael ei ffurfio.
Soniodd
swyddogion nad yw cynnal llwybrau ceffylau yn gyfrifoldeb craidd ar gyfer
Priffyrdd. Pe na osodir tarmac ar lwybrau ceffylau, gallai hynny ryddhau arian.
Nodwyd hefyd bod cynghorau eraill yn ystyried ailddosbarthu llwybrau ceffylau o
dan ffyrdd annosbarthedig a'u dychwelyd o bosib i ddeunyddiau llwybr graean.
Mae
rhannau eraill o awgrymiadau'r gyllideb yn cynnwys cynyddu'r ffioedd a'r
taliadau 10% neu'n unol ag Abertawe, pa un bynnag sydd fwyaf, i gael cynnydd o
£50,000 mewn incwm.
Mae
awgrym nesaf y gyllideb yn golygu lleihau'r gyllideb waith o ddydd i ddydd drwy
dorri 5% o'r gyllideb arwyddion a marciau ffyrdd a gwrthdroi cynnydd o £100,000
yn y gyllideb o 2022/23. Nododd swyddogion fod angen gwella'r maes hwn yn
ariannol ac na allant gynnal y lefel flaenorol o gynnydd.
Yr
awgrym olaf yw lleihau'r gyllideb cymorth ymgynghori 50% o lefelau 22/23. Roedd
angen cymorth ychwanegol ar y maes hwn, a bydd torri'n ôl yn cyfyngu ar allu'r
cyngor i helpu gyda cheisiadau am gyllid a dadansoddi cyflwyniadau datblygwyr
cymhleth y mae angen cymorth arbenigol ar eu cyfer.
Cytunodd
yr aelodau na ddylid tarmacio llwybrau ceffylau a dywedwyd, unwaith y byddant
yn dechrau chwalu, y gall y cyngor beidio â nod yn gyfrifol amdanynt.
Nododd
y Cadeirydd y gallai'r toriad o £25,000 yn y gyllideb cymorth ymgynghori
rwystro gallu'r cyngor i sicrhau cyllid grant ac ymgymryd â phrosiectau mwy, ac
roedd yn teimlo ei bod yn beth gwael.
Holodd
y Cadeirydd a yw'r arbediad o £25,000 yn y gyllideb cymorth ymgynghori yn werth
chweil os yw'n golygu colli allan ar fuddsoddiad sylweddol, yn enwedig gan fod
y cyngor yn defnyddio refeniw o ddydd i ddydd i gynnal ac atgyweirio asedau
sy'n heneiddio na ellir eu disodli gan gyllid cyfalaf.
Roedd
yr aelodau'n poeni am y clustogau arafu yn Sandfields sy'n ddiffygiol ac sy'n
arwain at ddifrodi ceir. Teimlai'r aelodau fod y cyngor yn agored i wario mwy o
arian nag y byddai'n rhaid iddo ei wario os nad ydynt yn archwilio'r clustogau
arafu.
Gofynnodd
y Cadeirydd a oedd swyddogion wedi ystyried defnyddio cronfeydd wrth gefn
gwario i arbed ar gyfer gwaith dichonoldeb draenio. Byddai hyn yn caniatáu
gwariant ar ffioedd ymgynghori i wneud cais am gyllid grant, gan leihau
atebolrwydd cynnal a chadw o bosib yn y gyllideb refeniw.
Eglurodd
swyddogion fod ffioedd ymgynghori ar gael yn gyffredinol. Pan nad oes profiad
arbenigol mewnol ar gael ar gyfer ceisiadau am grant, gallant brynu'r
gwasanaeth hwnnw. Fodd bynnag, mae'r pot mewn perthynas â'r gwaith cynnal a
chadw priffyrdd yn cael ei dorri o dan yr arbediad cyllidebol hwn.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau bod gostyngiad y ffioedd ymgynghori'n cael sylw mewn nifer o
gynigion cyllidebol y penaethiaid gwasanaeth.
Dywedodd
swyddogion fod y cyngor wedi defnyddio'r cyllidebau hynny dros y blynyddoedd
diwethaf oherwydd nad oes unman arall i fynd.
Ar
gyfer ENV-L sy'n ymwneud â gwasanaethau goleuo, dywedodd swyddogion fod dwy
eitem yn y cynnig hwn yn ymwneud â phylu a lleihau.
Esboniodd
swyddogion fod prisiau ynni wedi bod yn cynyddu a'u bod yn ceisio cyflwyno
cynllun solar mawr sy'n cynhyrchu cymaint o bŵer ag y mae'n ei ddefnyddio
ar oleuadau stryd i geisio datgysylltu'r cyngor rhag pwysau ynni. Maent yn
gobeithio y bydd incwm y cyngor ar gyfer ynni'n cynyddu pan fydd costau ynni'n
cynyddu.
Eglurodd
swyddogion fod goleuadau eisoes yn cael eu pylu mewn sawl ardal o'r fwrdeistref
sirol fel rhan o strategaethau cynilo blaenorol. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau y
gallant ddechrau pylu am 10pm yn lle 1am.
Dywedodd
swyddogion y dylai fod yn fwy amlwg i bobl pan fyddant allan, ond mae hwnnw'n
faes lle gallai'r cyngor wneud rhywfaint o arbedion.
Esboniodd
swyddogion fod "lleihau" yn golygu addasu gosodiadau golau stryd yn
seiliedig ar lefelau lwcs, felly mae goleuadau'n dod ymlaen yn hwyrach ac yn
diffodd yn gynharach. Gallai'r addasiad bach hwn arbed 10 i 20 munud o oleuo'r
dydd.
Gall
swyddogion wneud hynny drwy'r system reoli ganolog, a gallant addasu hynny o'r
swyddfa.
Gofynnodd
yr aelodau ynghylch y canran lleihau yr oedd swyddogion yn sôn amdani.
Gofynnodd
yr aelodau a yw hyn yn berthnasol i'r lampau LED yn unig. Esboniodd swyddogion
fod llawer o'r goleuadau fflworoleuol eisoes wedi'u pylu, ond maen nhw'n cael
eu pylu o 1am, nid 10 pm. Felly, mae'n berthnasol i rai o'r rhain hefyd.
Gwnaeth
yr aelodau fynegi pryderon am ddiogelwch pobl sy'n cerdded adref ar adeg cau
tafarndai, a gofynnodd a fyddai eithriadau ar gyfer ardaloedd lle bydd pobl yn
cerdded adref o dafarndai.
Esboniodd swyddogion fod potensial bob amser i droi'r cryfder i fyny eto
mewn ymateb i faterion lleol, ond po fwyaf y mae hynny'n digwydd, y lleiaf o
arbedion a wneir gan yr awdurdod. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau fod y cynnig
presennol yn ddull cyffredinol ar draws y sir ac eithrio'r ffyrdd
prifwythiennol ond byddant yn ymatebol pe bai pryderon penodol.
Gofynnodd
aelodau faint o oleuadau eraill sydd bellach yn rhai LED ac a fyddai'n
fuddsoddiad da i gynyddu nifer y goleuadau LED. Gofynnodd aelodau a fyddai
hynny'n gwneud mwy o arbedion yn y tymor hir ac a yw goleuadau LED yn rhatach
i'w rhedeg.
Dywedodd
swyddogion fod goleuadau wedi newid lle roedd achos busnes, gan ddefnyddio
cyllid llog 0% Salix. Er bod llawer o oleuadau fflworoleuol yn cael eu
defnyddio o hyd ac yn effeithlon o ran ynni, nid yw gweithgynhyrchwyr yn eu
cynhyrchu mwyach. Felly, mae swyddogion yn raddol yn eu disodli â goleuadau LED
ac yn defnyddio rhannau o oleuadau fflworoleuol sydd wedi'u tynnu i gynnal y
rhai sy'n weddill.
Ar
gyfer awgrym cyllidebol ENV-M, sy'n ymwneud â Gwasanaethau Rheoli Cymdogaethau,
fe'i rhannwyd yn nifer o eitemau gan gynnwys sbwriel, tîm ffyrdd cyflym, staff
tymhorol a cherbydau glanhau strydoedd.
Nododd
swyddogion fod y toriad o 5% ar draws gofal strydoedd gwerth cyfanswm o £1.6
miliwn yn anochel yn ymestyn i bob rhan o'r adran a gwasanaethau a alluogir.
Esboniodd swyddogion eu bod yn sôn am ostyngiad o chwe gweithiwr, gweithwyr
llawn amser, gostyngiad o 6 aelod o staff tymhorol a gostyngiad o rai aelodau
staff ar dimau ffyrdd cyflym a'r cerbyd glanhau strydoedd. Maen nhw'n bwriadu
defnyddio'r cerbyd glanhau strydoedd yn ôl yr angen yn unig, gan arbed cyfanswm
o £379,000 yn hytrach na lleoli staff arno'n barhaol.
Mynegodd
yr aelodau bryderon am berfformiad staff tymhorol yn ystod yr haf, gan nodi nad
oedd rhai yn cwrdd â'r disgwyliadau. Gwnaethant awgrymu gwella prosesau rheoli
a recriwtio. Yn ogystal, argymhellwyd gosod safonau perfformiad gydag
amserlenni penodol a rhyddhau staff sy'n methu â bodloni'r safonau hyn.
Esboniodd
swyddogion bod angen llawer o hyfforddiant ar gyfer staff tymhorol, oherwydd
bod gan y cyngor ddyletswydd i wneud hynny. Dywedodd swyddogion fod llawer o
aelodau staff tymhorol yn dda iawn, ac maen nhw'n dychwelyd bob blwyddyn, ond
yn sgil natur cyflogi staff tymhorol, nid yw rhai ohonynt cystal â'r hyn a
ddisgwyliwyd yn y broses benodi a bydd goruchwylwyr sy'n rheoli'n gweithio
gyda'r staff hynny i sicrhau eu bod yn cyrraedd y safon. Bydd swyddogion yn
monitro'r staff tymhorol yn union fel y mae pob aelod o staff yn cael ei
fonitro.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau, er bod ganddynt grŵp cryf o staff tymhorol eleni, na
ellir llenwi swyddi gwag yn barhaol oherwydd toriadau yng nghyllideb y cyngor
yn y cynigion sy'n ymwneud â'r gymdogaeth. Cadarnhaodd swyddogion fod staff
tymhorol yn cael eu rheoli'n agos gan oruchwylwyr ac y gellir eu rhyddhau yn
ystod y cyfnod prawf os nad ydynt yn bodloni'r safonau.
Mynegodd
yr aelodau eu bod yn casáu colli swyddi ond roeddent yn credu ei bod yn annheg
i un aelod o staff wneud dwywaith cymaint o waith ag un arall. Nodwyd bod y
rheini sy'n gweithio'n galetach yn fwy tebygol o ennill swydd amser llawn.
Esboniodd
swyddogion eu bod weithiau'n cael llai o staff tymhorol nag a gyflogwyd i
ddechrau oherwydd eu bod yn rhyddhau'r rheini nad ydynt yn alluog.
Gofynnodd
yr aelodau ynghylch cyfanswm y diswyddiadau a fydd yn digwydd mewn perthynas
â'r llinell gyllideb arfaethedig hon.
Cadarnhaodd
swyddogion mai'r cyfanswm yw 10 swydd amser llawn barhaol.
Dywedodd
aelod eu bod yn sefydlu grŵp gwirfoddol i glirio llwybrau a llwybrau
ceffylau yn eu ward a nododd fod cynllun bellach ar gael yng Nghastell-nedd
Port Talbot sy'n cynnig credydau amser i wirfoddolwyr. Gofynnodd yr aelodau a
yw'r awdurdod yn defnyddio'r opsiwn hwnnw neu'n gallu ei ddefnyddio wrth symud
ymlaen.
Gofynnodd
aelodau a yw'r awdurdod yn defnyddio'r gwasanaeth prawf a gofynnodd faint y
mae'r cyngor yn ymwneud â hynny. Awgrymodd yr aelodau, o ystyried newidiadau
diweddar yn y system gosbi, y gallai'r cyngor ofyn wrth Lywodraeth Cymru am
ddefnyddio unigolion sy'n gwneud gwasanaeth cymunedol ar gyfer tasgau
sylfaenol, di-grefft fel gwagio biniau. Byddai hyn yn caniatáu i staff
rheolaidd gael eu hadleoli i ardaloedd eraill yn ôl yr angen.
Cadarnhaodd
swyddogion eu bod yn cydweithio â nifer o grwpiau cyfeillion ar hyn o bryd. Mae
swyddog yn gweithio gyda'r grwpiau hyn a chydlynwyr cymunedol i wella
ymgysylltiad â gwirfoddolwyr.
Cadarnhaodd
swyddogion hefyd eu bod yn defnyddio'r gwasanaeth prawf a'u bod yn darparu
cerbyd iddynt ac mae hwnnw'n faes y mae swyddogion wedi'i warchod ers 2008
oherwydd ei fod yn werth chweil, ond hefyd oherwydd y gallant wneud gwaith mewn
ardaloedd heb eu mabwysiadu ac mewn ardaloedd lle na all y cyngor weithredu,
ond lle gall y gwasanaeth prawf wneud pethau da i'r gymuned. Gofynnodd
swyddogion a ellid ehangu hynny ai peidio.
Pwysleisiodd
swyddogion eu gwaith helaeth gyda grwpiau gwirfoddol amrywiol a'u hymdrechion i
gydlynu'r gweithgareddau hyn ar draws y cyngor cyfan. Gwnaethant dynnu sylw at
y tîm prawf fel ased gwerthfawr yn yr ymdrechion hyn.
Er
mwyn defnyddio'r Gwasanaeth Prawf, nid oes angen i'r awdurdod wneud mwy na
darparu rhestr o swyddi a thalu am gerbyd. Mae swyddogion o'r farn bod y
Gwasanaeth Prawf yn gwneud gwaith rhagorol ac yn ystyried ehangu ei ddefnydd,
ond byddai angen cerbydau ychwanegol na all y Gwasanaeth Prawf eu cyflenwi ar
gyfer hyn.
Roedd yr aelodau'n falch o ymdrechion y swyddogion ac yn awgrymu y gallai'r
cyngor arwain drwy esiampl gyda'r system gosbi genedlaethol newydd. Gwnaethant
gynnig gofyn i Lywodraeth Cymru am ddefnyddio gweithwyr gwasanaeth cymunedol ar
gyfer tasgau sylfaenol, gan ganiatáu i weithwyr medrus gael eu hadleoli ac
arbed arian i'r awdurdod.
Nododd
yr aelodau fod cynghorau cymuned yn arfer derbyn praesept bach ar gyfer torri
gwair dair i chwe blynedd yn ôl. Holwyd pam y daeth yr arfer hwn i ben ac a
ellid ei ailgyflwyno.
Eglurodd
swyddogion mai dim ond hanner y fwrdeistref sirol sy'n dod o dan ofal cynghorau
cymuned, sy'n golygu bod gweithredu'n gyson yn heriol. Nodwyd bod dyletswyddau
iechyd a diogelwch, monitro a hyfforddiant bellach yn fwy cymhleth i ddarparu
yn ôl y gofyn. Yn ogystal, os yw'r awdurdod yn talu, rhaid iddo sicrhau y
gwneir yr holl waith yn gywir drwy fonitro'n briodol.
Esboniodd swyddogion fod iechyd a diogelwch wedi newid yn fawr ac mae
rheolau a deddfwriaeth yn llawer mwy llym nag yr oeddent yn arfer bod.
Eglurodd
y Cyfarwyddwr fod rhai cynghorau cymuned yn cyfrannu at waith awdurdodau lleol
yn eu hardaloedd er nad oeddent yn derbyn praesept. Er enghraifft, defnyddiodd
rhai cynghorau arian i glirio hawliau tramwy cyhoeddus. Fodd bynnag, wrth i
fesurau caledi gynyddu, tynnodd llawer o gynghorau yn ôl oherwydd ei fod yn
anodd parhau â'r tasgau hyn. Roedd cynghorau cymuned yn defnyddio'u cyllidebau,
gan gynnwys praeseptau o setliad treth y cyngor ac unrhyw grantiau ychwanegol,
ond mae'r cyllid hwn wedi gostwng dros amser.
Gofynnodd
y Cadeirydd am y cynigion sy'n cyfeirio at ddigideiddio'r gwasanaeth gan
wireddu rhai arbedion effeithlonrwydd a fyddai'n gwrthbwyso'r effaith a
gofynnodd beth oedd swyddogion yn ei olygu trwy ddweud hynny a sut y gallai
hynny wrthbwyso effaith colli rhai casglwyr sbwriel neu rai o'r timau ffyrdd
cyflym, er enghraifft.
Esboniodd
swyddogion fod digideiddio'n caniatáu gwell olrhain ac optimeiddio llwybrau.
Mae hyn yn golygu y gellir ailddyrannu adnoddau'n fwy effeithlon, gan wneud
iawn am ostyngiadau mewn meysydd eraill.
Nododd
swyddogion yr angen i wella rheoli asedau yn y tîm gwasanaethau cymdogaeth, gan
nodi bod digideiddio'n hanfodol. Pan fydd data asedau mewn fformat digidol,
bydd yn galluogi newidiadau cyflymach a rhaglenni trawsnewid.
Mae
swyddogion wedi mynd trwy newid sefydliadol gyda'r tîm i sefydlu'r adnodd y mae
ei angen arnynt i fwrw ymlaen â hynny'n gyflym. Esboniodd y cwmni na allai
torri 10 swydd wag barhaol a chyflogi staff tymhorol yn yr haf wneud iawn am y
golled. Fodd bynnag, maent yn gobeithio gwella effeithlonrwydd gwasanaethau
trwy ddigideiddio asedau.
Sylwodd
y Cadeirydd y byddai ymestyn y cylch torri glaswellt o dair i bedair wythnos i
bum i chwe wythnos yn cael effaith amlwg mewn sawl ardal.
Holodd
y Cadeirydd a oedd swyddogion wedi ystyried mabwysiadu gweithgareddau'r tîm
bioamrywiaeth, megis torri glaswellt ar ymylon llwybrau troed a phriffyrdd yn
hytrach na thorri ardaloedd cyfan o laswellt. Gallai'r dull hwn arbed amser ac
adnoddau wrth gynnal ardaloedd taclus a llwybrau troed hygyrch.
Eglurodd
y Cyfarwyddwr fod gan ardaloedd bioamrywiaeth yn y fwrdeistref sirol wahanol
gyfundrefnau rheoli, gan gynnwys casglu ac ailddefnyddio toriadau. Nod y
cynlluniau hyn yw lleihau gwariant ar ymylon heb gyfaddawdu ar ddiogelwch
priffyrdd. Mae staff yn torri'r ymylon sydd agosaf at y briffordd ac yn gwneud
mwy o waith torri ar gyffyrdd cymhleth. Bydd tîm Mike Roberts yn parhau i fod
yn gyfrifol am dasgau gweithredol dan arweiniad ecolegwyr o dîm Ceri Morris i
sicrhau arferion priodol.
Cydnabu'r
Cadeirydd yr heriau sy'n gysylltiedig â newid rheolaeth torri gwair, gan
gynnwys yr angen am wahanol offer. Awgrymwyd defnyddio methodoleg torri ymylon
i gadw rhannau o'r sir yn daclus. Trwy gynnal gwaith torri ymylon rheolaidd
wrth leihau'r amlder torri cyffredinol i bum i chwe wythnos, gallai'r awdurdod
gydbwyso taclusrwydd ag effeithlonrwydd adnoddau heb fabwysiadu arferion rheoli
newydd yn llawn neu gaffael mwy o gerbydau torri a chasglu.
Roedd
swyddogion yn cydnabod awgrym y Cadeirydd i dorri ystod o laswellt wrth ymyl y
ffordd a gadael y gweddill yn hirach. Nodwyd bod y dull hwn eisoes yn cael ei
weithredu fel rhan o'r drefn llesol i wenyn.
Cadarnhaodd
swyddogion fod timau cefn gwlad a gwasanaethau cymdogaethau'n cyfarfod yn fisol
i adolygu safleoedd a reolir ar gyfer gwella bioamrywiaeth a bywyd gwyllt.
Nodwyd mai amcangyfrifon yw'r cyfundrefnau torri wythnosol rhwng tair a phedair
wythnos a phump i chwe wythnos, a byddant yn cael eu mireinio wrth i'r tymor
blodeuo fynd yn ei flaen y flwyddyn nesaf.
Mae swyddogion yn edrych ar faint o'r safleoedd hyn y gallant eu
trosglwyddo i'r isadran bioamrywiaeth a gofynnodd am wybodaeth yr aelodau am yr
ardal leol i awgrymu ardaloedd addas. Os yw rhai ardaloedd yn cael eu defnyddio
llai ac y gellir eu torri'n llai aml, byddai'n caniatáu i ardaloedd eraill
gynnal amserlen dorri pedair wythnos yn hytrach nag ymestyn i bum neu chwe
wythnos.
Penderfynodd
y Cadeirydd adolygu llinellau cyllideb ENV-N/ENV-O gyda'i gilydd, gan eu bod yn
ymwneud â chasglu sbwriel ac ailgylchu. Nodwyd y cyflwynir adroddiad manwl ar y
cynigion i'r pwyllgor craffu ddydd Gwener. Gofynnodd y Cadeirydd i'r pwyllgor
ganolbwyntio ar oblygiadau cyllidebol am y tro, gan aros am yr adroddiad ddydd
Gwener i graffu'n fanwl.
Cadarnhaodd
Michael Roberts fod yr adroddiad ar gasgliadau sbwriel tair wythnos, a fydd yn
cael ei adolygu ddydd Gwener, yn cynnwys mwy o fanylion. Mae swyddogion wedi
bod yn ystyried y newid hwn ers peth amser, gan gynnwys ymgynghoriad cyhoeddus.
Rhoddwyd gwybod i'r aelodau bod yr angen i sicrhau arbediad o 5% wedi dod yn
ffactor newydd yn eu hystyriaethau.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau mai gwasanaethau gwastraff sydd â'r gyllideb fwyaf yn y
gyfarwyddiaeth, a byddai arbediad o 5% yn cyfateb i £739,000. Er mwyn rhagori
ar y targed ailgylchu o 70%, mae angen i'r cyngor fuddsoddi mewn gwella
ailgylchu gan gyflawni'r arbedion o 5% ar yr un pryd.
Eglurodd
swyddogion yr amcangyfrifir bod yr arbedion o gasgliadau sbwriel bob tair
wythnos a chostau gwastraff gwyrdd yn debyg o ran maint. Fodd bynnag, ni fyddwn
yn gwybod union swm yr arbedion nes iddynt weld faint o bobl sy'n cofrestru ar
gyfer taliadau gwastraff gwyrdd a nes y cyflawnwyd y gwyriad gwastraff
ychwanegol.
Clywodd
yr aelodau fod y llinellau cyllideb hyn yn edrych ar yr arbedion o symud i'r
casgliadau bob tair wythnos a'r arbedion a geir o ganlyniad, a'r casgliadau ac
arbedion yn y gyllideb waredu wrth i fwy o wastraff gael ei ddargyfeirio i
ailgylchu.
Sylwodd
yr aelodau fod y casgliadau sbwriel bob tair wythnos y llynedd yn cael eu
cynnig i hybu perfformiad ailgylchu, nid i arbed arian. Nawr, mae'r ffocws wedi
symud i arbedion cyllidebol. Gofynnon nhw a yw'r newid hwn mewn pwyslais yn
golygu bod arbed arian bob amser yn ystyriaeth, ond mae bellach wedi dod yn
brif nod.
Nododd
yr aelodau bod y taliadau ar gyfer gwastraff gwyrdd a'r arbedion o ganlyniad
i'r casgliadau sbwriel bob tair wythnos yn cynrychioli 50% yr un o'r arbedion a
gofynnwyd a oedd unrhyw fanylion eraill y gallai aelodau eu derbyn ynghylch y
ffigurau.
Esboniodd
swyddogion y gellid gweld bod pethau wedi newid dros amser gan ganolbwyntio ar
fuddsoddi i wella gwasanaethau a chyflawni arbedion. Dywedon nhw fod y ddau
ddull yr un mor bwysig a gellir eu cyflwyno gyda'i gilydd neu ar wahân.
Os
yw'r cyngor yn gweithredu trefn codi tâl ar gyfer casglu gwastraff gwyrdd,
byddai'r arian a gynhyrchir yn gwrthbwyso gwariant presennol y cyngor ar y
gwasanaeth hwn. O ganlyniad, byddai'r arbedion yn cael eu hadlewyrchu fel incwm
yn hytrach na llinellau cynilon traddodiadol.
Ar
hyn o bryd, mae swyddogion yn aros i aelodau benderfynu sut i ddyrannu'r
arbedion. Mae'r opsiynau'n cynnwys trin taliadau gwastraff gwyrdd fel incwm
ychwanegol neu ddefnyddio arbedion o gasgliadau bob tair wythnos i fuddsoddi
mewn gwasanaethau gwastraff gwyrdd.
Nid
oes llawer o wahaniaeth rhwng y ddau opsiwn, ond yr awgrym yw gwneud 2 opsiwn i
fuddsoddi i wella a chyflawni arbedion i ddychwelyd arbediad o 5% i'r ganolfan
gorfforaethol.
Nid
yw swyddogion yn gwybod pa aelodau fydd yn ei argymell na'i gefnogi pan fydd yr
adroddiad yn mynd i'r cabinet.
Penderfynodd
yr aelodau adolygu'r adroddiad llawn yn fanwl yn ystod cyfarfod y pwyllgor
ddydd Gwener oherwydd ei gymhlethdod.
Mynegodd
yr aelodau eu syndod ynghylch cynigion y gyllideb, gan nodi bod cabinet y
glymblaid wedi dweud yn flaenorol na fyddent yn newid i gasgliadau bob tair
wythnos. Roedd arweinydd y cyngor hefyd wedi rhoi sicrwydd i'r aelodau na
fyddai'r newid hwn yn digwydd a gofynnodd beth mae hyn yn ei olygu nawr bod y
casgliadau bob tair wythnos yn cael eu cynnig yn y gyllideb.
Eglurodd
y Cyfarwyddwr fod cynigion y gyllideb yn yr adroddiad hwn yn cael eu hargymell
gan swyddogion a dyma'r hyn y mae swyddogion yn awgrymu bod aelodau'n ei
ystyried er mwyn cydbwyso'r gyllideb y flwyddyn nesaf.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau nad yw'r rhain wedi eu cymeradwyo'n wleidyddol a byddant yn
mynd drwy'r cabinet ar ryw adeg yn y dyfodol ac mai argymhellion swyddogion
ydynt ar hyn o bryd.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau y bydd yr argymhelliad hwn yn galluogi'r awdurdod i arbed
arian, sy'n bwysig o ystyried y bwlch yn y gyllideb y gallai'r cyngor ei wynebu
wrth symud ymlaen, ond bydd hefyd yn galluogi'r cyngor i gyflawni gofyniad
ailgylchu 70% Llywodraeth Cymru.
Eglurodd
y Cadeirydd fod y strategaeth wastraff a gymeradwywyd gan y Cabinet yn cynnwys
y tri chasgliad bin wythnosol fel opsiwn. Roedd y Cadeirydd yn teimlo nad
argymhelliad swyddogion yw'r elfen honno ond ar hyn o bryd nid yw'r aelodau'n
gwybod beth sydd wedi newid ers y pwynt hwnnw i'r adroddiad y gyflwynir i'r
pwyllgor ddydd Gwener. Roedd y Cadeirydd yn sicr y gwnaed rhai newidiadau yn y
manylion i wireddu arbediad o £740,000 nad oeddent yno pan edrychwyd ar y
strategaeth wastraff y tro diwethaf.
Nod
cynnig y gyllideb ENV-P/R yw alinio ffioedd a thaliadau mynwentydd â ffïoedd
awdurdodau cyfagos.
Nod
cynnig y gyllideb ENV-S, a gyflwynwyd gan Ceri Morris, Pennaeth Cynllunio a
Diogelu'r Cyhoedd, yw lleihau llinellau cyllideb ar gyfer hysbysebu statudol ac
arall. Daw'r rhan fwyaf o'r arbedion o leihau'r gyllideb ffïoedd proffesiynol.
Atgoffwyd
yr aelodau fod cynllunio'n gymhleth ac weithiau mae angen mewnbwn arbenigol a
barn y cyngor. Byddai'r cynnig hwn, sy'n ceisio arbed tua £16,000, yn lleihau
gallu'r cyngor i gomisiynu cyngor allanol ar gyfer achosion penodol.
Gofynnodd
y Cadeirydd sut mae'r cyngor yn bwriadu lleihau'r gyllideb ar gyfer hysbysebu
statudol a gofynnodd ai 5% o'r gyllideb ymgynghori gyffredinol sy'n cael ei
chynnig neu ai rhan sylweddol o'r gyllideb ymgynghori honno i wireddu'r arbed a
gynigir.
Mynegodd
y Cadeirydd bryder y gallai lleihau'r gyllideb ar gyfer cyngor proffesiynol
adael y cyngor yn agored i heriau neu apeliadau. Yn aml, mae'r pwyllgor
cynllunio wedi gofyn am fewnbwn allanol i wneud penderfyniadau cywir ar
geisiadau cynllunio.
Eglurodd
swyddogion fod yr arbedion mewn hysbysebu'n dod o'r arian dros ben sydd ar gael
yn y gyllideb. Er gwaethaf y gofyniad i hysbysebu yn y wasg, mae rhestrau
dosbarthu gostyngedig dros amser wedi creu'r arian dros ben hwn, gan sicrhau
nad yw'r cynnig mewn perygl o fethu â chyflawni dyletswyddau statudol.
Mewn
perthynas â'r llinell gyllideb ar gyfer ffïoedd proffesiynol, nid yw'r ffigur
mewn gwirionedd yn cynrychioli 5% o'r gyllideb benodol honno ond hytrach mai
£16,000 yw 5% o'r gyllideb datblygiad gyffredinol ac mai cyfran o'r gyllideb ar
gyfer ffïoedd proffesiynol honno sydd wedi cyfrannu tuag at y swm cyffredinol o
5%.
Gofynnodd
y Cadeirydd a oes yna ddigon o gyllideb ar gyfer ffïoedd proffesiynol yno o
hyd. Gofynnodd hefyd a yw swyddogion yn
teimlo y gallant ymdopi heb lefel y cyngor proffesiynol neu a yw swyddogion yn
teimlo y gallai'r cyngor fod yn gwneud penderfyniadau llymach ar rai ceisiadau
er mwyn peidio â chymryd y cyngor proffesiynol hwnnw.
Mae
swyddogion yn credu na fydd y cynnig presennol yn atal y cyngor rhag cael
cyngor proffesiynol angenrheidiol yn y dyfodol. Fodd bynnag, gwnaethant
rybuddio y gallai toriadau pellach yn y gyllideb gynyddu'r risg o beidio â
chael cyngor arbenigol pan fo angen, gan adael y cyngor yn ddiamddiffyn o
bosib.
Canfu'r
Cadeirydd fod y sicrwydd yn ei gysuro rywfaint ond nododd fod y cyngor yn
agosáu at derfyn yr hyn y gall ei reoli o ran arbedion.
Holodd
yr aelodau ynghylch yr angen am hysbysebu mewn papurau newyddion o ystyried ei
fod yn dod yn llai poblogaidd. Gofynnon nhw hefyd a yw'r ffi hysbysebu'n cael
ei throsglwyddo i'r ymgeisydd neu a yw'r cyngor yn ei thalu, a swm y ffi
benodol.
Dywedodd
swyddogion nad oes ganddynt yr union ffigur ar hyn o bryd ond gallant ei
ddarparu yn nes ymlaen. Eglurodd nad yw cost hysbysebu yn cael ei
throsglwyddo'n uniongyrchol i'r ymgeisydd; yn lle hynny, mae'n cael ei thalu
drwy linellau cyllideb penodol.
Eglurodd
y Cyfarwyddwr fod y cyngor yn talu am hysbysebion papur newyddion yn seiliedig
ar hyd y golofn. Er mwyn arbed arian, mae swyddogion wedi bod yn lleihau maint
y ffont a hyd y colofnau i'r gofyniad cyfreithiol lleiaf dros y blynyddoedd.
Gofynnodd
y Cyfarwyddwr i aelodau lobïo Llywodraeth Cymru am y gofyniad hysbysebu. Mae
niferoedd darllenwyr papurau newyddion yn gostwng, a gallai dulliau amgen fel
cyfryngau cymdeithasol gyrraedd mwy o bobl a chynyddu ymwybyddiaeth o'r
ceisiadau hyn.
Mae
swyddogion yn teimlo bod Llywodraeth Cymru'n ceisio diogelu'r cyfryngau yn
hytrach na llywodraeth leol drwy gynnal y gofyniad hwn.
Gofynnodd
swyddogion i'r aelodau gyfleu'r neges hon i bob gweinidog newydd. Nid
hysbysiadau cynllunio yn unig sy'n cael eu hysbysebu yn y wasg; rhaid i'r
awdurdod cyfan wneud hynny oherwydd gofynion statudol, sy'n swm eithaf
sylweddol yn gronnol.
Cytunodd
y Cadeirydd.
Roedd
yr aelodau am gael costau hysbysebu unffurf ar draws adrannau. Pwysleisiodd y
Cyfarwyddwr nad yw'n fuddiol i wahanol adrannau drafod contractau ar wahân gyda
phapurau newyddion. Gan mai dim ond un allfa a ddefnyddir, mae adrannau'n
cydweithio i sicrhau gwerth am arian i'r cyhoedd.
Roedd
yr ENV-T yn ymwneud â lleihau llinell gyllideb ar gyfer ffioedd proffesiynol ac
mae'n effeithio ar dîm y Cynllun Datblygu Lleol (CDLl), sy'n dibynnu ar sylfaen
dystiolaeth helaeth. Oherwydd arbenigedd mewnol cyfyngedig, mae'r cyngor yn aml
yn comisiynu astudiaethau pwrpasol. Mae'r gostyngiad hwn yn y gyllideb sy'n
digwydd dro ar ôl tro yn cyfyngu ymhellach ar allu'r tîm i gomisiynu'r
astudiaethau hanfodol hyn.
Nododd
swyddogion fod y toriad hwn yn y gyllideb hefyd yn cynyddu'r pwysau mewnol ar y
tîm sydd eisoes dan bwysau sy'n gweithio ar raglen waith y CDLl Newydd.
Soniodd
y Cadeirydd fod y cyngor wedi neilltuo cronfeydd wrth gefn o'r blaen i reoli
cynnydd mewn gwaith sy'n gysylltiedig â'r CDLl. Holwyd a allai'r cyngor
ddefnyddio'r cronfeydd hyn pe bai angen.
Cadarnhaodd
swyddogion fod cronfa CDLl yn bodoli, a ddefnyddir yn aml ar gyfer materion o'r
fath. Fodd bynnag, rhaid i'r gronfa wrth gefn hon gwmpasu'r broses CDLl gyfan,
gan gynnwys archwiliadau cyhoeddus a chostau unrhyw arolygwyr penodedig.
Amlygodd
swyddogion fod gan gronfa wrth gefn y CDLl broffil gwariant y mae angen ei
olrhain yn ofalus. Mae hyn yn angenrheidiol i gynllunio ar gyfer y rhaglen
waith gyfan, nid dim ond yr elfennau sy'n seiliedig ar dystiolaeth.
Mae
ENV-U yn ymwneud â changen cefn gwlad y gwasanaeth, ac mae'n cynnwys
gorchmynion statudol, ffïoedd, hysbysebu a gwasanaethau eraill. Dywedodd Ceri
Morris fod swyddogion wedi cymryd agwedd wahanol y tro hwn gyda'r gyllideb cefn
gwlad. Yn flaenorol, roedd y gyllideb cynnal a chadw hawliau tramwy cyhoeddus
yn aml yn cael ei lleihau, ond oherwydd y rhwydwaith helaeth y mae angen ei
gynnal a'i gadw, mae terfyn ar faint y gellir ei lleihau.
Mae
swyddogion yn ystyried dirymu ffïoedd o ran gorchmynion statudol, gan leihau'r
gyllideb hysbysebu y mae arian dros ben ynddi fel y gyllideb hysbysebu
cynllunio.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau fod y gyllideb ar gyfer gwasanaethau eraill yn un amrywiol
gan y gellir ei defnyddio ar gyfer nifer o bethau.
Cafodd
yr aelodau eu hatgoffa bod y cyngor yn derbyn grant o £15,000 gan Cyfoeth
Naturiol Cymru ar gyfer Llwybr Arfordir Cymru, lle mae CNC yn darparu 75% a'r
cyngor yn cyfrannu 25%. Mae'r cyngor yn defnyddio'r cyllidebau hyn i gyflawni
ei ran o'r cytundeb. Gallai'r cynnig cyllidebol hwn leihau gallu'r cyngor i
gynnal adeileddau ar hyd Llwybr Arfordir Cymru ac ardaloedd eraill yn y
rhwydwaith.
Mae
swyddogion yn teimlo y bydd angen i'r awdurdod fod ychydig yn fwy creadigol o
ran pa botiau arian maen nhw'n eu defnyddio ac o ble maent yn cymryd arian
grant. Maen nhw'n teimlo bod y dull hwn yn hawdd ei reoli ac yn well na
lleihau'r gyllideb cynnal a chadw hawliau tramwy cyhoeddus ymhellach eleni.
Teimlai'r
aelodau na all pethau fynd yn waeth nag y maent eisoes a nodwyd bod y llwybr
newydd bellach yn mynd drwy'r dref. Teimlai'r aelodau nad yw gwaith cynnal a
chadw yn mynd rhagddo ac mae rhwystr concrit ger y Ceiau.
Teimlai'r
aelodau pe bai arian yn cael ei leihau a bod llwybr yr arfordir yn cael ei
adael yn y sefyllfa honno, y byddai hynny'n siomi llawer o bobl. Amlygodd yr
aelodau fod grwpiau cerdded iechyd meddwl dynion yn hoffi defnyddio'r llwybrau
hyn pan gânt eu cynnal a'u cadw a'u bod yn ddefnyddiol iawn ac yn dda iawn i
iechyd dynion.
Teimlai'r
aelodau na all y cyngor ddweud 'ymwelwch â chalon ddramatig Port Talbot a
llwybr yr arfordir' oherwydd eu bod yn teimlo nad yw llwybr yr arfordir braidd
yn bodoli.
Roedd y Cadeirydd yn credu ei bod hi'n rhyfedd bod cyllid llwybr yr
arfordir yn dod o gyllideb Cyfarwyddiaeth yr Amgylchedd, o ystyried ei
bwysigrwydd i isadeiledd twristiaeth a'i statws fel atyniad ymwelwyr a
gydnabyddir yn genedlaethol. Gwnaethant awgrymu y gallai cyfarwyddiaeth arall
gyfrannu ato, yn enwedig gan fod y cyngor yn blaenoriaethu twristiaeth,
atyniadau ymwelwyr a chyfleusterau, ac mae'r swm gofynnol yn weddol fach.
Eglurodd
y Cyfarwyddwr fod y rhwystr concrit ar lwybr yr arfordir yn angenrheidiol ar
gyfer iechyd a diogelwch oherwydd materion ymsuddiant a achosir gan ddŵr
llanw yn golchi'r deunydd o dan y llwybr, gan arwain at suddo. Mae hon yn
broblem sy'n digwydd dro ar ôl tro y
mae'r cyngor wedi ceisio ymdrin â hi yn y gorffennol. Rhoddwyd gwybod i'r
aelodau, o ystyried ei leoliad wrth ymyl afon lanwol, y byddai mynd i'r afael
â'r mater hwn yn gofyn am brosiect cyfalaf sylweddol na all yr awdurdod ei
fforddio ar hyn o bryd.
Mae
Llwybr yr Arfordir wedi cael ei ddargyfeirio i'r parc ynni fel gwyriad cymharol
fach o'r llwybr blaenorol ac mae'n caniatáu i bobl barhau i fwynhau'r llwybr
ond nid yw'r llwybr mor ddeniadol.
Wrth ystyried y gyllideb, dywedodd y Cyfarwyddwr fod Pennaeth Hamdden,
Twristiaeth a Diwylliant newydd sydd wedi cymryd cyfrifoldeb am y maes hwnnw,
ond nid yw'r gyllideb o reidrwydd wedi'i throsglwyddo gyda'r cyfrifoldeb hwnnw
ac mae'n dal i fod yn broblem i'r cyngor, boed hynny yng Nghyfarwyddiaeth yr
Amgylchedd neu yn y Gyfarwyddiaeth Addysg.
Teimlai'r
Cadeirydd fod angen i'r awdurdod gymhwyso ei flaenoriaethau'n gyson a theimlai
y gallai fod troednodyn yn y gyllideb sy'n nodi bod ystyried yr elfennau
hynny'n fwy o flaenoriaeth i'r Adran Dwristiaeth ac eraill.
Teimlai'r
Cadeirydd hefyd fod y gwyriad o'r llwybr yn fwy na mân wyriad.
Eglurodd
swyddogion y defnyddiwyd arian grant dros y blynyddoedd i fynd i'r afael â
materion ymsuddiant y llwybr a achosir gan lif y llanw. Fodd bynnag, heb ateb
cynhwysfawr, mae'r broblem yn ailadrodd bob dwy i dair blynedd, gan ofyn am
wariant dro ar ôl tro. Ar hyn o bryd, mae swyddogion yn cysylltu â Llywodraeth
Cymru a CNC i archwilio datrysiad parhaol.
Dywedodd
yr aelodau nad yw'r hawliau tramwy'n cael eu tocio'n ddigonol oherwydd diffyg
staff a gofynnwyd a oes modd defnyddio'r gwasanaeth prawf i docio yn yr
ardaloedd hyn.
Dywedodd
swyddogion mai dim ond un tîm sydd ganddynt ar hyn o bryd ar unrhyw adeg o'r
gwasanaeth prawf, sy'n cynnwys un cerbyd y mae'r cyngor yn ei ddarparu. Byddai
hyn yn achosi rhai anawsterau, ond gall swyddogion gael sgyrsiau ynghylch eu
defnydd.
Mae
llinell gyllideb ENV-V yn ymwneud â bioamrywiaeth. Esboniodd swyddogion mai
cyfanswm yr arbediad yw £14,500 a bwriedir ei gyflawni drwy darged cynhyrchu
incwm cynyddol, y teimlai swyddogion y gellir ei gyflawni. Gwneir hyn hefyd
trwy ostyngiad mewn cyllideb gwariant cyffredinol, a ddefnyddir yn aml dim ond
ar gyfer offer ac eitemau y mae eu hangen i gyflawni tasgau amrywiol yng nghefn
gwlad a choridorau bywyd gwyllt amrywiol. Mae gan yr arbediad oblygiadau posib,
er enghraifft, gall fod yn bosib nad oes gan staff yr offer y mae ei angen
arnynt o reidrwydd i wneud y swyddi bob dydd.
Mynegodd
y Cadeirydd bryderon am effaith toriadau yn y gyllideb ar ddiogelwch staff, yn
enwedig o ran darparu offer arbenigol fel cyfarpar amddiffyn personol ac
esgidiau diogelwch. Er i swyddogion nodi nad yw'r gyllideb hon wedi'i lleihau
o'r blaen ac nad yw'n bryder uniongyrchol, ceisiodd yr aelodau sicrwydd
ynghylch cynnal safonau diogelwch.
Cadarnhaodd
swyddogion nad yw wedi cael ei dorri o'r blaen ac nad yw'n rhywbeth y maent am
ei dorri flwyddyn ar ôl blwyddyn oherwydd y byddai'n arwain at broblemau iechyd
a diogelwch posib i staff yn y pen draw.
Mae
ENV-W yn ymwneud â Rheoli Adeiladu. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau y byddai'r
cynnig yn cael ei gyflawni drwy gael gwared ar y gwasanaeth adeileddau peryglus
y tu allan i oriau. Mae goblygiadau posib o ran tynnu hynny'n ôl, oherwydd yn
aml mae adeileddau eithaf peryglus yn dod i'r amlwg y tu allan i oriau a
chyda'r hwyr.
Dywedwyd
wrth yr aelodau mai'r goblygiadau fyddai y byddai'n rhaid i'r awdurdod ddibynnu
ar wasanaethau fel yr heddlu a'r gwasanaeth tân a fyddai'n dod i'r lleoliad yn
y lle cyntaf. Byddai staff y cyngor yn mynd yno ar y diwrnod gwaith cyntaf ar
ôl hynny, yn hytrach nag y tu allan i oriau. Esboniodd swyddogion nad oes
dyletswydd statudol i ddarparu'r gwasanaeth ac nid yw pob awdurdod lleol ar
draws Cymru'n darparu gwasanaeth y tu allan i oriau.
Eglurodd
swyddogion hefyd fod cyfanswm y cynnig hefyd yn cynnwys gostyngiad bach yn y
gyllideb gwaith yn ddiofyn. Mae'r gyllideb honno'n ddigonol ar y cyfan oherwydd
gall swyddogion geisio adennill costau, ond ceir adegau lle nad yw perchennog
yr adeilad neu'r adeiledd wedi'i nodi sy'n golygu nad oes modd adennill y
costau hynny.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau mai effaith bosib y cynnig hwn yw bod yn rhaid i'r cyngor
ddefnyddio unrhyw gyllidebau cadernid canolog trwy leihau'r gyllideb sydd gan y
gwasanaeth rheoli adeiladu.
Canfu'r
Cadeirydd fod y sefyllfa o ran cefnogaeth ar gyfer adeileddau peryglus yn
frawychus. Er bod y ddwy llinell gyllideb arall yn llai pryderus ac nid ydynt
yn ofynion statudol, pwysleisiodd yr angen i'r cyngor asesu'r risgiau
cysylltiedig a phenderfynu ar eu harchwaeth risg.
Sicrhaodd
y Cyfarwyddwr yr aelodau bod galwadau y tu allan i oriau yn digwydd yn aml. Pan
fo angen, gelwir yr adran rheoli adeiladu oherwydd eu harbenigedd peirianneg
adeileddol. Pe bai gwasanaethau y tu allan i oriau yn cael eu tynnu'n ôl, ni
fyddai'n cynyddu risg y cyhoedd o reidrwydd, gan y byddai'r heddlu a'r awdurdod
tân yn dod ac yn bresennol hyd nes y tybir bod yr adeilad yn ddiogel neu os
caiff y risg ei liniaru.
Gofynnodd
y Cadeirydd am fwy o wybodaeth am hyn fel y gall aelodau ddeall beth allai'r
risg honno fod, i'w darparu y tu allan i'r cyfarfod.
Dywedodd
y Cyfarwyddwr fod llinell gyllideb ENV-A/A ar gyfer adeiladau dinesig yn
adlewyrchu arbediad o £150,000. Mae swyddogion wedi ail-lunio'r defnydd o'r
Ceiau a chywasgu arwynebedd ardal y swyddfa a ddefnyddir i wneud y mwyaf o'r
lle at ddibenion eraill.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau fod Asiantaeth Cefnffyrdd De Cymru wedi symud i un o'r
lloriau, sy'n cynhyrchu incwm rhent i'r awdurdod y disgwylir iddo barhau am 2
flynedd.
Mae swyddogion hefyd yn edrych ar ddatrysiad digidol i ddisodli'r
gwasanaeth porthor. Bydd hyn yn eu galluogi i ymgymryd â'r gwaith yr oeddent yn
bwriadu ei wneud yn wreiddiol yn hytrach na gorfod aros y tu ôl i ddesg. Bydd y
cyfuniad o'r ddwy weithred hyn yn helpu i arbed £150,000.
Gofynnodd
yr aelodau pa mor gyraeddadwy yw'r targed incwm hwnnw o ran gosod yr arwynebedd
llawr a gofynnwyd hefyd faint o arwynebedd llawr y mae ei angen er mwyn
cyrraedd y targed.
Nododd
swyddogion na allant ddarparu union ffigur oherwydd cynlluniau llawr amrywiol.
Fodd bynnag, byddant yn cydweithio â phartïon â diddordeb i wneud y mwyaf o'r
incwm, a fydd yn amrywio dros amser.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau bod y cyngor yn defnyddio arian Llywodraeth Cymru a'r cyngor
i osod gorsafoedd gwefru trydan yn y Ceiau. Fel rhan o'r cytundeb gydag
Asiantaeth Cefnffyrdd De Cymru (SWTRA), darparodd y cyngor isadeiledd gwefru
cerbydau trydan. Bydd yr arian y byddai SWTRA wedi'i wario ar ei isadeiledd ei
hun bellach yn cael ei ddefnyddio ar gyfer gwelliannau ychwanegol yn
adeiladau'r cyngor.
Eglurodd
swyddogion fod hyn yn golygu y derbynnir rhent gan sefydliadau ac y byddant yn
cael mynediad at isadeiledd gwell y gall pawb ei ddefnyddio. Mae swyddogion yn
hyderus y gallant gyflawni'r targed hwnnw.
Adolygodd
swyddogion linell gyllideb ENV-AB ar gyfer yr adeilad Metal Box. Maent yn
bwriadu defnyddio cwmni diogelwch gyda monitro 24/7 gan gamerâu ac ymateb brys
mewn argyfwng, gan gyd-fynd â mesurau diogelwch ar gyfer adeiladau eraill y
cyngor a pheidio â'u gwanhau.
Mae
swyddogion yn gobeithio sicrhau cyfalaf i rannu adeilad Metal Box, gan ganiatáu
i fusnesau symud i'r adeilad. Byddai hyn yn trosglwyddo costau gweithredol o'r
cyngor i'r busnesau, gan leihau treuliau'r awdurdod.
Gofynnodd
yr aelodau a gafwyd lladrad metel difrifol yn y Metal Box lle cafodd swyddogion
diogelwch eu bygwth.
Roedd
swyddogion yn ansicr a oedd swyddogion diogelwch wedi'u bygwth ond cadarnhawyd
bod lladrad ceblau wedi digwydd yn ystod cyfnod gwaith trosi'r eiddo pan na
chafodd ei feddiannu'n llawn. Maen nhw'n credu mai lladron manteisgar oeddent.
Dywedodd
y Cadeirydd fod llinellau cyllideb ELLLH yn ymwneud â chludiant o'r cartref i'r
ysgol ac fe'i trosglwyddwyd o'r Pwyllgor Craffu Addysg ac mae'r eitem hon o
bosib yn berthnasol i'r ddau bwyllgor. Roedd y Cadeirydd yn teimlo ei bod hi'n
iawn trafod yr eitem heddiw. Gofynnodd yr aelodau am berfformiad yr
ymgynghorwyr Edge o ran cludiant rhwng y cartref i'r ysgol a gofynnwyd a oes
adroddiad perfformiad ar sut maen nhw'n perfformio ac os felly, pryd y bydd
aelodau'n ei weld.
Eglurodd
Pennaeth Peirianneg a Thrafnidiaeth fod rhaglen drawsnewid addysg ac yn 2022
nododd swyddogion addysg fod cyfleoedd i wella perfformiad a thrawsnewid a
moderneiddio'r gwasanaeth yn sylfaenol i gynnig atebion teithio amgen. Yn 2023,
gofynnwyd iddo hwyluso penodi ymgynghorwyr Edge i helpu'r cyngor gan nad oedd
gan swyddogion ddigon o gapasiti'n fewnol i allu cyflwyno'r rhaglen ar y raddfa
ofynnol.
Rhoddwyd
gwybod i'r aelodau ei fod yn adolygiad o'r dechrau i'r diwedd o wasanaethau
trafnidiaeth teithwyr ac mae'n effeithio ar y ddwy adran oherwydd bod angen i
gydweithwyr addysg nodi cymhwysedd a hawl i drafnidiaeth ac yna mae'r tîm
trafnidiaeth yn trefnu'r cludiant ar ran swyddogion addysg pan fydd yr angen
wedi'i nodi.
Esboniodd
swyddogion fod Edge wedi'i benodi ar gyfer contract tair blynedd i sicrhau
arbedion effeithlonrwydd blynyddol o £1.269 miliwn dros gyfnod y contract, gan
gynnwys £800,000 trwy ailgaffael ac aildendro gwasanaethau a £150,000 trwy
osgoi costau.
Dywedodd
swyddogion mai'r flwyddyn gyntaf yw hi ar hyn o bryd, a tharged yr arbedion yw
£350,000 gydag elw net o £52,000.
Ar
hyn o bryd mae swyddogion wrthi'n trafod gyda'r ymgynghorydd ynghylch rhai o'r
cerrig milltir a monitro perfformiad, ac ni ellir trafod y manylion yn
gyhoeddus. Cadarnhaodd swyddogion nad yw'r arbedion yn ystod blwyddyn 23/24
wedi'u cyflawni sy'n golygu bod trafodaethau'n cael eu cynnal ac maent yn
adolygu'r 17 carreg filltir, sef gweithgareddau penodol i lywio'r arbedion
hynny a'r newid trawsnewidiol.
Esboniodd
swyddogion na allant siarad am fanylion hynny nes iddynt gadarnhau bod modd
cyflawni'r arbedion o hyd a sut bydd angen eu hail-broffilio o bosib.
Eglurodd
swyddogion y gallai fod modd ei adennill mewn blwyddyn, ond gallai olygu y
gallai fod angen newid y swm o £500,000 sydd gan y Gyfarwyddiaeth Addysg,
Hamdden a Dysgu Gydol Oes yn eu cynllun ar gyfer y flwyddyn nesaf.
Dywedodd
swyddogion y byddent yn dod ag adroddiad llawn yn ôl i bwyllgor craffu ar y cyd
o bosib gan ei fod yn rhan o bortffolio Addysg a'r Amgylchedd. Maen nhw'n
gobeithio ei gyflwyno'n gynnar ym mis Rhagfyr.
Dywedodd
y Cadeirydd y byddai'n hapus i hwyluso cyfarfod craffu ar y cyd i ymdrin â'r
mater a bydd yn cael trafodaeth gyda'r Gwasanaethau Democrataidd ynghylch y
dyletswyddau llywodraethu a'r cyfrifoldeb a'r ffordd orau o wneud hynny a phwy
y bydd angen iddynt ddod i'r cyfarfod.
Dywedodd
y Cadeirydd y gwneir gwaith yn y cefndir a'i gyflwyno i'r aelodau maes o law.
Yn dilyn gwaith craffu, nododd yr aelodau'r
adroddiad a'r awgrymiadau a'r safbwyntiau a gyflwynwyd gan y pwyllgor.
Dogfennau ategol: