Agenda item

Adroddiad am y gyllideb

Cofnodion:

3(a) Adroddiad am y Gyllideb

Esboniodd David Griffiths, Pennaeth Peirianneg a Thrafnidiaeth, y cynnig ENV-A ar gyfer Corff Cymeradwyo Systemau Draenio Cynaliadwy (SuDS) a Rheoli Datblygiad Priffyrdd. Mae'n cynnwys ffioedd bach ar gyfer asesiadau Corff Cymeradwyo SuDS ac ymateb i lythyrau cyfreithwyr, yn ogystal â chynnydd bach mewn ffioedd ar gyfer cytundebau Adran 278 a 38, wedi'u meincnodi yn erbyn awdurdodau lleol eraill.

Gofynnodd yr aelodau pam nad yw'r cyfrifiadau wedi'u cynnwys yn yr adroddiad gan y byddai'n ddefnyddiol eu cael pan fydd aelodau'r cyhoedd yn gofyn iddynt am y cynnydd.

Eglurodd swyddogion nad oeddent wedi cael dadansoddiad o'r arbedion o £11,000 ond nodwyd mai ffioedd bach o ganlyniad i geisiadau lluosog yw'r rhain. Roeddent yn canolbwyntio ar feysydd heb lawer o effaith ar y gyllideb. Soniodd Nicola Pearce, Cyfarwyddwr yr Amgylchedd, ei bod yn anodd cyrraedd y targed arbedion o 5% ar gyfer pob cyfarwyddwr.

Atgoffodd y Cyfarwyddwr yr aelodau fod penderfyniadau anodd bellach yn angenrheidiol ar ôl blynyddoedd o wneud toriadau haws. Mae swyddogion wedi meincnodi ffioedd a thaliadau yn erbyn awdurdodau cyfagos er mwyn osgoi bod yn allanolyn drwy eu cynyddu.

Cynigiodd swyddogion ddarparu rhestr fanwl o ffioedd a thaliadau i aelodau craffu ar ôl y cyfarfod. Nododd yr Aelod Cabinet dros Newid yn yr Hinsawdd a Thwf Economaidd fod yr awdurdod yn cynnig gwerth mawr am arian ac arbenigedd, nid yn unig ym maes Cyrff Cymeradwyo SuDS a fyddai'n costio dwy neu dair gwaith yn fwy pe bai'n cael ei gaffael yn breifat.

Gwnaeth David Griffiths friffio'r aelodau ar gyllideb yr ENV-B ar gyfer cymorth teithio, gan dynnu sylw at ostyngiad mewn refeniw'r cyngor ar gyfer gwasanaethau bysus lleol, sydd bellach yn dibynnu'n llwyr ar grantiau Llywodraeth Cymru. Nododd fod cefnogaeth fysus lleol ar hyn o bryd yn cynnwys tri dull ariannu.

Mae'r un cyntaf yn cael ei ddarparu gan Grant Cynnal Gwasanaethau Bysus Lywodraeth Cymru, sef £25 miliwn ar draws Cymru gyfan, y mae CNPT yn derbyn £5.1 miliwn ohono.

Cafwyd hefyd y Cynllun Brys ar gyfer Bysus yn ystod COVID sydd bellach wedi dod i ben ac mae grant rhwydwaith bysus newydd o £2.77 miliwn ac mae'r cyngor yn cyfrannu swm o £791,000 o'i refeniw ei hun.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau hefyd fod yr awdurdod hefyd yn derbyn dyraniadau ar gyfer prisiau consesiynol o oddeutu £1.6 miliwn, a £113,000 arall ar gyfer gweinyddu.

Y cyfanswm ar gyfer prisiau consesiynol a dderbynnir gan yr awdurdod yw tua £2.3 miliwn.

Mae'r toriad arfaethedig yn effeithio ar gyllid refeniw y Cyngor ei hun. Mae Llywodraeth Cymru'n adolygu'r grantiau y gellir eu cyfuno'n un grant yn y dyfodol. Os nad yw symiau'r grant yn newid, dylai rheoli'r swm o £75,000 fod yn bosib.

Nododd swyddogion y gallai fod rhywfaint o feirniadaeth o'r awdurdod oherwydd bod Llywodraeth Cymru wedi bod yn rhoi arian ychwanegol, ond oherwydd sefyllfa gyllidebol yr awdurdod, bydd y cyngor yn rhoi llai o'i arian ei hun.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau bod masnachfreinio bysus a'r rhwydwaith yn sefydlog ac wedi'u hariannu heb fod angen £75,000 o refeniw y cyngor.

Eglurodd swyddogion os bydd gweithredwr yn rhoi gwasanaeth bws cyhoeddus yn ôl, ni fydd y cyngor yn gallu camu i mewn a chynnal y ddarpariaeth drafnidiaeth fel y gwnaeth o'r blaen.

Mae swyddogion yn credu y gellir ei reoli ac maent credu y bydd y grantiau'n parhau i fod yn sefydlog dros y 12 mis nesaf hyd at y flwyddyn nesaf a thrwy gydol blynyddol ariannol 2025/26 cyn iddyn nhw ddechrau gwaith masnachfreinio bysus sydd ar y gweill ar hyn o bryd i'w weithredu yn 2026/27.

Gofynnodd y Cadeirydd a oedd hi'n gywir na fydd effaith uniongyrchol a di-oed ar unrhyw wasanaethau oherwydd y toriad hwnnw o £75,000.

Cadarnhaodd swyddogion na fydd unrhyw effaith ar unwaith o'r newid yn y gyllideb refeniw. Fodd bynnag, bydd yn lleihau gwydnwch yr awdurdod yn y dyfodol. Ar hyn o bryd, mae'r rhwydwaith bysus yn sefydlog, ac mae swyddogion yn gobeithio gweld rhai gwelliannau.

Cadarnhaodd swyddogion fod rhywfaint o gyllideb yn parhau i fod ar gael, gan ganiatáu iddynt ddyfarnu contractau ar sail de minimis. Gwnaethant roi'r enghraifft o lwybrau bysus newydd a gyflwynwyd ar stad yn ardal Baglan a dynnwyd i ffwrdd gan y gweithredwr, yr oedd swyddogion wedi gallu gwneud dyfarniad de minimis ac adfer y gwasanaethau hynny.

Yn yr un modd, yn ystod yr wythnosau diwethaf, cyflwynodd swyddogion rywfaint o gymorth de minimis i deithiau bws o Rhos i Bontardawe, yn enwedig lle effeithiwyd yn andwyol ar gludiant o'r cartref i'r ysgol. Sicrhaodd swyddogion y gallant barhau i adfer gwasanaethau bach, y dylid eu rheoli'r flwyddyn nesaf. Roedd yr aelodau'n teimlo bod hyn yn galonogol.

Ar gyfer ENV-C, rhoddodd Dave Griffiths ddiweddariad ar uned cludiant y gwasanaethau cymunedol, sy'n ymwneud â chael gwared ar y rota ar alwad a fydd yn arbed £10,000.

Fel rhan o wydnwch y Cyngor mewn argyfwng, ceir gyrwyr mewnol ar rota wrth gefn sy'n costio tua £10,000 y flwyddyn. Mae swyddogion wedi trefnu gyda gweithredwyr bysus i ymateb mewn argyfwng, sy'n golygu y bydd y cyngor ond yn talu am wasanaethau pan gânt eu defnyddio, yn hytrach na chynnal rota wrth gefn.

Ar gyfer ENV-D, amlinellodd swyddogion gynlluniau i gynyddu taliadau ar gyfer sefydliadau allanol gan ddefnyddio gwasanaethau atgyweirio cerbydlu'r cyngor. Mae'r cyngor yn darparu gwasanaethau i wahanol sefydliadau, sy'n talu ffïoedd arolygu a gwasanaeth sy'n gysylltiedig â cherbydlu a gweithrediadau garej y cyngor. Ffïoedd enwol bach ar gyfer pob arolygiad yw'r rhain.

Gofynnodd y Cadeirydd a oeddent yn meincnodi'r ffïoedd hyn yn erbyn gweithrediadau preifat eraill.

Eglurodd swyddogion nad yw taliadau cerbydlu mewnol yn cael eu meincnodi, ond mae gwasanaethau MOT allanol yn cael eu cymharu â garejys lleol. Bydd y tâl o £6,200 yn cael ei rannu rhwng tua 250 o gerbydau, gan arwain at gynnydd bach, enwol ar gyfer arolygiadau'r cerbydlu.

Ar gyfer ENV-E, sy'n cynnwys cynnal a chadw cludiant ac incwm allanol ychwanegol, hysbyswyd yr aelodau y byddai taliadau'n berthnasol i Asiantaeth Cefnffyrdd De Cymru, Tai Tarian, ac endidau allanol eraill gyda Chytundebau Lefel Gwasanaeth ar gyfer cynnal a chadw cerbydau. Pwysleisiodd swyddogion fod y ffïoedd hyn yn rhai enwol.

Ar gyfer ENV-F, sy'n cwmpasu Diogelwch ar y Ffyrdd, hysbyswyd yr aelodau am gostau uwch ar gyfer cyrsiau hyfforddi gyrwyr a ddarparwyd i sefydliadau allanol. Soniodd swyddogion y gallai Cyngor Abertawe drefnu i Gyngor Sir CNPT gynnal rhywfaint o hyfforddiant ar eu rhan, a allai adennill £14,000 yn ychwanegol mewn incwm allanol.

Mynegodd swyddogion amharodrwydd wrth gynnig ENV-G, sy'n ymwneud â chynnal a chadw a phontydd. Gwnaethant hysbysu'r aelodau nad oes lle i doriadau mewn rhannau eraill o gyllidebau'r gwasanaeth oherwydd cyllidebau cyfyngedig iawn.

Dywedodd swyddogion fod gan yr awdurdod ddyletswydd statudol i archwilio asedau pontydd ac adeileddau cynnal y cyngor. Byddant yn parhau i archwilio pob pont, gydag archwiliadau cyffredinol bob 2 flynedd a phrif arolygiadau bob 6 blynedd ar gyfer pontydd â rhychwant mawr dros 10 metr.

Mae'r cynnig yn golygu efallai y bydd angen i swyddogion osod cyfyngiadau pwysau ar rai pontydd os yw'r awdurdod yn wynebu anawsterau neu gau rhai pontydd yn y sefyllfa waethaf posib.

Nododd swyddogion fod y dull hwn braidd yn wrthgynhyrchiol. Mewn achosion o argyfwng, byddai angen iddynt geisio cyllid brys gan raglen gyfalaf y Cyngor i ymateb yn effeithiol.

Roedd swyddogion yn cydnabod yr anhawster ond yn sicrhau y byddant yn rheoli'r sefyllfa. Pwysleisiwyd na fydd yr awdurdod yn agored i risg, gan y bydd arolygiadau'n parhau i nodi ac amlygu pryderon difrifol. Ar gyfer gwaith adfer llai, byddent yn ceisio cyllid o raglen gyfalaf y Cyngor.

Mynegodd yr aelodau eu bod yn anghytuno â methodoleg dull cyffredinol o 5% o doriadau ar draws y gyfarwyddiaeth ac roeddent yn teimlo y gall torri o gyllideb cynnal a chadw, yn enwedig o gyllideb strwythurol, beryglu bywydau.

Mynegodd yr aelodau bryder y gallai'r awgrym hwn o ran y gyllideb, er nad dyma'r un mwyaf yn ariannol, achosi'r risg fwyaf i drigolion o holl linellau'r gyllideb yn yr adroddiad.

Cafodd yr aelodau eu synnu gan y toriad a awgrymwyd ond roeddent yn deall bod y swyddogion yn wynebu pwysau i gyflawni toriad cyffredinol o 5%. Roedden nhw'n gobeithio y byddai'n cael ei dynnu oddi ar y rhestr o doriadau arfaethedig yn y dyfodol.

Dywedodd Cyfarwyddwr yr Amgylchedd eu bod wedi cymryd ymagwedd ychydig yn wahanol y llynedd trwy geisio bod yn strategol a cheisio sicrhau newid trawsnewidiol ym mhob un o'r adrannau er mwyn osgoi cyfyngu'r cyllidebau fel y gwnaed yn y gorffennol.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau, er gwaethaf ymdrechion gorau'r staff, na allent gyflawni'r arbedion angenrheidiol i lenwi'r bwlch yn y gyllideb. Yn hwyr yn y flwyddyn ariannol, bu'n rhaid i swyddogion geisio cyflawni arbedion ychwanegol o 2% ar ben y toriadau strategol.

Esboniodd swyddogion mai dyma'r rheswm pam eu bod yn credu bod yr awdurdod gwneud y penderfyniad corfforaethol am y toriad o 5% ar draws pob un o'r cyfarwyddiaethau.

Cydnabu'r Cyfarwyddwr yr anhawster, gan nodi na allai Cyfarwyddiaeth yr Amgylchedd gyrraedd y targed o 5% er gwaethaf sawl ymgais i ddod o hyd i arbedion ychwanegol. Maen nhw tua £91,000 o dan y targed o £2.35 miliwn.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau fod yn rhaid i swyddogion archwilio gwahanol feysydd i ddod o hyd i arbedion, ac nid oedd hyn yn hawdd ac nid dyma'u dewisiadau dewisol i'w hystyried.

Sylwodd y Cadeirydd fod swyddogion yn anghyfforddus gyda rhai arbedion arfaethedig, gan dynnu sylw at y ffaith bod Cyfarwyddiaeth yr Amgylchedd, sydd eisoes wedi'i heffeithio'n drwm mewn blynyddoedd blaenorol, yn wynebu heriau ychwanegol oherwydd ei wasanaethau anstatudol niferus, sy'n ei gwneud hi'n anos cyflawni'r targed arbedion o 5%.

Gofynnodd yr aelodau pa mor aml mae swyddogion yn arolygu pontydd bob blwyddyn ac a ydyn nhw'n cadw llygad ar unrhyw bontydd yn benodol.

Esboniodd swyddogion fod 456 o bontydd yn y portffolio asedau a bydd pob pont yn cael archwiliad dros gyfnod o ddwy flynedd. Mae'r strwythurau sydd dros 10 metr yn cael archwiliad cyffredinol bob chwe blynedd.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau y gall arolygu strwythurau mwy cymhleth gostio hyd at £30,000, gyda threuliau'n cynnwys sgaffaldiau, deifwyr ar gyfer sylfeini gwely'r afon, peiriannau a chraeniau.

Dywedodd swyddogion fod pob pont yn cael ei harchwilio, ac mae 230 o bontydd yn cael eu gwirio'n flynyddol. Maen nhw'n monitro rhai pontydd yn agos, fel pont y Cymer, oherwydd cyfyngiadau pwysau a chyflwr gwael. Mae cynlluniau lliniaru ar waith, a gwnaed gwaith cryfhau sylweddol yn y 1990au i fodloni gofynion llwyth cerbydau 40 tunnell, gan sicrhau bod llawer o asedau'n cyrraedd y safon hon.

Mae swyddogion yn poeni mwy am gadw adeileddau na phontydd, gan na allant arolygu pob un ohonynt. Amcangyfrifir bod 1,800 o adeileddau cynnal ar y rhwydwaith, a gwneir gwaith cynnal a chadw yn aml yn adweithiol.

Eglurodd y Cadeirydd y bydd cyfnodau arolygu pontydd yn aros yr un peth, ond bydd y toriadau yn y gyllideb yn effeithio ar waith cynnal a chadw ar raddfa fach yn bennaf o ganlyniad i'r arolygiadau hyn.

Cadarnhaodd swyddogion fod hynny'n gywir ac mai dim ond unrhyw waith adfer o arolygiadau a fydd yn cael eu rheoli ac a ymatebir i hyn yn arafach.

Gofynnodd yr aelodau am daenlen i ddangos yn fras pa gam y mae'r arolygiadau wedi'i gyrraedd, ac a ydynt yn digwydd bob dwy flynedd neu chwe blynedd. Cadarnhaodd swyddogion y byddant yn rhoi gwybodaeth i'r aelodau am hyn.

O ran ENV-H, eglurodd y Cyfarwyddwr nad yw arbedion i gynllun pensiwn Dinas a Sir Abertawe yn cael unrhyw effaith, gan ei fod yn addasiad actiwaraidd. Mae'r addasiad hwn yn effeithio ar y swm y mae'r awdurdod yn ei dalu am gyn-weithwyr yn y cynllun pensiwn ac yn newid bob ychydig flynyddoedd.

Teimlai'r Cadeirydd fod hwn yn galonogol.

Ar gyfer llinell gyllideb ENV-I, esboniodd Mike Roberts, Pennaeth Gofal Stryd, fod angen i Ofal Strydoedd arbed tua £1.6 miliwn er mwyn cyflawni'r arbedion o 5% ar draws y gyfarwyddiaeth, drwy leihau cyllideb yr arolygon asedau ar gyfer asedau priffyrdd.

Esboniodd swyddogion fod rhan gyntaf ENV-I yn ymwneud â lleihau cyllideb yr arolygon asedau oddeutu 10%, sy'n golygu y bydd llai o arian i wneud arolygon. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau bod ffyrdd yn cael eu harolygu bob blwyddyn, y llwybrau troed bob dwy flynedd a ffensys diogelwch bob tair blynedd.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau bod pob prif grŵp asedau yn y cynllun rheoli asedau priffyrdd yn cael eu harchwilio ar wahanol gyfnodau. Bydd y cynnig hwn yn ei gwneud yn ofynnol i swyddogion adolygu amlder arolygon, a allai arwain at lai o wybodaeth gyfredol ar gyfer gwneud penderfyniadau.

Amlygodd y Cadeirydd, yn wahanol i linell gyllideb y bont, fod y cynnig hwn yn cynnwys adolygu cyfnodau arolygu er mwyn cyflawni arbedion. Mynegodd y Cadeirydd bryder y gallai hyn arwain at ddefnydd llai effeithiol o'r gyllideb cynnal a chadw a gofynnodd a oedd swyddogion yn rhannu'r pryder hwn.

Dywedodd swyddogion ei bod yn broses sy'n seiliedig ar anghenion ac, ar wahân i 2 flynedd ar ddiwedd cyfnod COVID, cyfyngwyd ar y gyllideb ers 2008.

Cydnabu'r Cadeirydd yr hyn a ddywedodd y swyddog a nododd yr her o gyflawni arbediad cymharol fach o £11,000. Holwyd a allai'r diffyg data cyfredol arwain at wariant aneffeithlon, gan awgrymu y dylai aelodau'r cabinet a swyddogion ystyried gwerth am arian yr arbediad hwn, gan fod £11,000 yn swm bach mewn cynllun cynnal a chadw ffyrdd ac y gellid ei wastraffu heb ddata cywir ar gyflwr asedau.

Esboniodd swyddogion fod llinell gyllideb ENV-J yn ymwneud â'r gyllideb cynnal a chadw adweithiol ac yn edrych ar leihau nifer y timau atgyweirio draenio o 2 i 1. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau fod hyn yn gwrthdroi penderfyniad a wnaed i dyfu'r timau o 1 i 2 yn 2021/22. Eglurodd swyddogion na allant gynnal yr ymdrech ychwanegol honno gymaint ag yr hoffent wneud hynny gyda'r pwysau parhaus ar y cyllidebau.

Tynnodd yr aelodau sylw at y ffaith bod y cyngor wedi datgan argyfwng hinsawdd yn 2022, ac erbyn hyn mae lleihau timau atgyweirio draenio yn ymddangos fel penderfyniad annoeth. Nodwyd y llifogydd yn Sbaen fel enghraifft o ganlyniadau cynnal a chadw annigonol.

Nododd yr aelodau fod angen cymorth arnynt gan dimau draenio yn eu wardiau'n aml ac roeddent yn credu bod materion draenio yn gwaethygu, wrth i ddŵr wyneb cynyddol fod yn broblem sylweddol.

Mynegodd yr aelodau bryder y byddai lleihau i un tîm draenio'n wrthgynhyrchiol, yn enwedig yn yr hydref pan fydd dail yn blocio draeniau.

Pwysleisiodd y Cadeirydd y llifogydd diweddar yn y sir, gan nodi bod ardaloedd yn ei ward yn dioddef llifogydd am y tro cyntaf. Mynegodd bryder am yr heriau cynyddol o dywydd eithafol a digwyddiadau glaw trwm.

Eglurodd y Cyfarwyddwr nad yw'r gostyngiad arfaethedig yn y tîm draenio'n effeithio ar waith glanhau gylïau cyffredinol a rhwydweithiau draenio, a fydd yn parhau. Mae'r tîm dan sylw'n ymdrin ag atgyweiriadau, megis cloddio ffyrdd i drwsio pibellau draenio neu gwlferi sydd wedi'u difrodi.

 

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau, er y bydd gwaith glanhau draenio arferol yn parhau, mae paratoi ar gyfer digwyddiadau tywydd eithafol ac ymateb iddynt yn dod yn anos oherwydd bod isadeiledd draenio'r wlad yn heneiddio a bod ganddo allu cyfyngedig i drin llawer iawn o ddŵr.

Rhybuddiodd swyddogion fod tywydd eithafol yn dod yn fwy cyffredin gyda nifer sylweddol o raeadrau mewn cyfnod byr iawn ac mae llifogydd y mae'r cyhoedd yn eu profi wedi cynyddu. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau mai'r toriad arfaethedig yw ymdrin ag unrhyw ddifrod a'i atgyweirio.

Pwysleisiodd y Cadeirydd bwysigrwydd cynnal a chadw'r isadeiledd sy'n heneiddio i'w gadw mewn cyflwr da, yn enwedig o ystyried yr heriau cynyddol o ddigwyddiadau tywydd eithafol.

Gofynnodd yr aelodau i'r Cyfarwyddwr beth fyddai'n digwydd pe bai un o'r draeniau neu un o'r pibellau'n ymgwympo a pha fesurau lliniaru sydd ar waith os caiff tîm hwnnw ei waredu a faint mae hynny'n debygol o gostio.

Esboniodd swyddogion y byddai'n rhaid i atgyweiriadau aros nes y gall y tîm atgyweirio sy'n weddill fynd i'r afael â nhw, gan arwain at amseroedd ymateb hirach a mwy o isadeiledd sy'n aros am waith atgyweirio ar yr un pryd o bosib.

Dywedodd Scott Jones, yr Aelod Cabinet dros y Strydlun fod y tîm draenio fel rhan o'r cynigion hyn yn dîm draenio newydd a weithredwyd gan y weinyddiaeth bresennol ddwy flynedd yn ôl felly byddai hyn yn golygu dychwelyd i'r sefyllfa flaenorol. Dywedodd yr aelod cabinet y gallai fod yn gyfle i rai o'r awgrymiadau ar gyfer toriadau yn y gyllideb gael eu tynnu allan o'r gyllideb. Fodd bynnag, bydd hynny'n dibynnu ar ba arian ddaw gan Lywodraeth y DU, y mae gan yr awdurdod syniad ohono, ond yn yr un modd bydd yn dibynnu ar faint o arian sy'n dod gan Lywodraeth Cymru hefyd.

Dywedodd yr Aelod Cabinet efallai bod beirniadu'r awgrymiadau cyllidebol yn iawn a dywedodd nad oes neb wedi gwneud hynny'n fwy nag ef, ond mae angen dod o hyd i opsiynau eraill a gofynnodd i Gynghorwyr eraill neu unrhyw un arall y mae ganddo syniadau amgen eraill ynghylch ble i wneud arbedion ar wahân i'r Is-adran Draenio ysgrifennu ato neu at y Cyfarwyddwr.

Dywedodd y Cadeirydd fod y cyd-destun yn bwysig a theimlodd fod pawb yn obeithiol y gellir dileu rhai o'r eitemau hyn os bydd yr awdurdod yn derbyn setliad mwy ffafriol na'r disgwyl ond nododd fod rhan o'r broses graffu'n cynnwys gwaredu'r cynigion mwyaf annymunol er mwyn i aelodau'r cabinet wneud penderfyniadau ynghylch yr hyn sy'n cael ei ddileu ac yn y cyd-destun hwnnw, mae'n bwysig bod y pwyllgor yn craffu ar y cynigion hyn fel y maent.

Roedd yr aelodau'n cydnabod pa mor anodd yw'r penderfyniadau hyn ond roeddent o'r farn bod y toriad hwn yn y gyllideb yn peri pryder. Roeddent yn teimlo y gallai oedi atgyweiriadau draeniau fod yn economi ffug, gan arwain o bosib at broblemau mwy costus yn y tymor hir. Awgrymodd yr aelodau fod angen buddsoddiad weithiau i atal problemau mwy ac roeddent yn dymuno bod y toriad hwn yn cael ei ddileu.

Nododd y Cadeirydd y byddai hyn yn golygu colli gwydnwch a gofynnodd a ystyriwyd y posibilrwydd y gallai timau eraill yn y cyngor gynorthwyo mewn rhai amgylchiadau i wneud rhywfaint o'r gwaith adweithiol hwn i geisio cynnal rhywfaint o wydnwch.

Esboniodd swyddogion, er bod gan staff sy'n canolbwyntio ar waith cyfalaf y sgiliau ar gyfer cynnal a chadw adweithiol, nid yw eu gweithgareddau o ddydd i ddydd yn cael eu hariannu oni bai eu bod yn gweithio ar gynllun cyfalaf.

Dywedodd y Pennaeth Gwasanaeth na fydd y tîm hwnnw'n eistedd yn segur os nad oedd ganddynt unrhyw beth i'w wneud a gallai swyddogion eu defnyddio, ond maent yn canolbwyntio ar waith cyfalaf sydd wedi'i leihau.

Dywedodd swyddogion fod nifer y timau atgyweirio wedi haneru i 4 dros yr 20 mlynedd diwethaf, ynghyd â gostyngiad mewn cyfalaf. Ar hyn o bryd, ni ellir cael llawer o reolaeth dros y sefyllfa hon.

Gofynnodd yr aelodau ynghylch canran y draeniau y mae'r cyngor yn berchen arnynt o'i chymharu â chanran y rheini sy'n eiddo i Dŵr Cymru, neu'r hyn y mae'r awdurdod yn gyfrifol amdano o ran draenio ar briffyrdd.

Dywedodd swyddogion nad oedd ganddynt yr union ffigurau. Nodwyd bod llawer o garthffosydd a draeniau wedi'u cyfuno, a byddai cyfrifo'r canrannau'n gofyn am ddadansoddiad pellach.

Holodd yr aelodau am yr arbedion a ddangosir yn adroddiad y gyllideb. Mae Colofn 5 yn dangos arbediad o £130,000 o ganlyniad i leihau'r timau draenio, tra bod Colofn 7 yn dangos cyfanswm o arbedion o £210,000.

Dywedodd swyddogion mai ail ran yr arbedion yw lleihau'r gyllideb cynnal a chadw adweithiol o £80,000 ac mae swm penodol o arian yn cael ei gynnwys yn y gyllideb bob blwyddyn ar gyfer pethau fel graeanu ac ymateb i dywydd garw, ond gall hynny amrywio bob blwyddyn. Yn ogystal â chyllideb adweithiol y briffordd yn unol ag arfer da, mae gan Swyddogion gronfa wrth gefn cynnal a chadw'r gaeaf a chronfa wrth gefn tywydd garw.

Eglurodd swyddogion y gallant ddefnyddio'r arian dros ben ar gyfer gwaith cynnal a chadw ychwanegol neu ei ychwanegu at y gronfa wrth gefn. Os yw dros y gyllideb, maen nhw'n tynnu arian o'r gronfa wrth gefn. Dros gyfnod o 10 mlynedd, nod y dull hwn yw cydbwyso treuliau a chynnig cymorth yn erbyn costau tywydd garw, fel graeanu 24 awr a chlirio eira yn ystod 'eirwynder'.

Soniodd swyddogion y gellir defnyddio'r gronfa wrth gefn yn ystod blynyddoedd gwael a'i hailgyflenwi mewn blynyddoedd da. Mae lleihau'r gyllideb adweithiol yn cynyddu'r tebygolrwydd y bydd angen defnyddio'r gronfa wrth gefn yn amlach.

Gofynnodd y Cadeirydd a allai'r awdurdod reoli hynny am gyfnod os yw'r gronfa wrth gefn mewn sefyllfa dda.

Dywedodd swyddogion fod tua £600,000 yn y gronfa wrth gefn, ond mae'n cael ei defnyddio'n aml. Os na chaiff ei wario ar raean, fe'i defnyddir ar gyfer achosion o lifogydd. Wrth i newid yn yr hinsawdd achosi llai o eira a rhew ond mwy o lifogydd, defnyddir y gronfa wrth gefn fwyfwy ar gyfer y materion hyn.

Nododd y Cadeirydd fod y glustog yno a phe byddai rhywbeth difrifol yn digwydd, ni fydd yn achosi problem.

Diolchodd yr Aelod Cabinet Scott Jones i'r aelodau am eu sylwadau ynghylch y penderfyniadau anodd y mae'r Cabinet yn eu hwynebu a nododd fod y pwyllgor craffu wedi codi rhai pwyntiau da a'i fod wedi cael sicrwydd gan swyddogion y bydd y cyngor mewn sefyllfa i wneud popeth y gall ei wneud os bydd angen iddo ymdrin ag argyfyngau ac oherwydd bod gan y cyngor hanes da yn y weinyddiaeth flaenorol ac yn y weinyddiaeth bresennol hon hefyd.

Dywedodd yr Aelod Cabinet nad yw unrhyw un am ystyried gwaredu unrhyw dimau, heb sôn am dîm draenio bach ond nododd os yw'r toriad hwn yn y gyllideb yn cael ei dynnu'n ôl, bydd angen dod o hyd i ddewisiadau eraill sy'n golygu bod angen i'r pwyllgor craffu weithio gydag ef.

Dywedodd yr Aelod Cabinet y Cynghorydd Hurley nad oes unrhyw beth ar ôl i'w ystyried a dyna'r rheswm pam mae swyddogion yn gwneud y penderfyniadau caled hyn ynghylch llifogydd hefyd. Nododd fod swyddogion wedi rhoi manylion i'r aelodau am y cynlluniau niferus sy'n barod ar gyfer atal llifogydd a difrod llifogydd mewn cyfarfodydd blaenorol, ond mae'r rhain yn cael eu hariannu gan Lywodraeth Cymru ac mae'r awdurdod yn aros iddynt gael eu rhoi ar waith, ond ni allant eu gweithredu oherwydd nad ydynt yn cael eu hariannu gan Lywodraeth Cymru.

Rhoddodd swyddogion drosolwg o ENV-K sy'n ymwneud â meysydd fel tarmac, llwybrau ceffylau a ffioedd a thaliadau ar gyfer defnyddio'r briffordd a'r gyllideb waith o ddydd i ddydd a'r gyllideb cymorth ymgynghori. Dywedodd swyddogion fod y rhan gyntaf yn ymwneud â dyraniad yng nghyllideb y briffordd i lwybrau ceffylau tarmac a wnaed yn hanesyddol cyn i'r cyngor gael ei ffurfio.

Soniodd swyddogion nad yw cynnal llwybrau ceffylau yn gyfrifoldeb craidd ar gyfer Priffyrdd. Pe na osodir tarmac ar lwybrau ceffylau, gallai hynny ryddhau arian. Nodwyd hefyd bod cynghorau eraill yn ystyried ailddosbarthu llwybrau ceffylau o dan ffyrdd annosbarthedig a'u dychwelyd o bosib i ddeunyddiau llwybr graean.

Mae rhannau eraill o awgrymiadau'r gyllideb yn cynnwys cynyddu'r ffioedd a'r taliadau 10% neu'n unol ag Abertawe, pa un bynnag sydd fwyaf, i gael cynnydd o £50,000 mewn incwm.

Mae awgrym nesaf y gyllideb yn golygu lleihau'r gyllideb waith o ddydd i ddydd drwy dorri 5% o'r gyllideb arwyddion a marciau ffyrdd a gwrthdroi cynnydd o £100,000 yn y gyllideb o 2022/23. Nododd swyddogion fod angen gwella'r maes hwn yn ariannol ac na allant gynnal y lefel flaenorol o gynnydd.

Yr awgrym olaf yw lleihau'r gyllideb cymorth ymgynghori 50% o lefelau 22/23. Roedd angen cymorth ychwanegol ar y maes hwn, a bydd torri'n ôl yn cyfyngu ar allu'r cyngor i helpu gyda cheisiadau am gyllid a dadansoddi cyflwyniadau datblygwyr cymhleth y mae angen cymorth arbenigol ar eu cyfer.

Cytunodd yr aelodau na ddylid tarmacio llwybrau ceffylau a dywedwyd, unwaith y byddant yn dechrau chwalu, y gall y cyngor beidio â nod yn gyfrifol amdanynt.

Nododd y Cadeirydd y gallai'r toriad o £25,000 yn y gyllideb cymorth ymgynghori rwystro gallu'r cyngor i sicrhau cyllid grant ac ymgymryd â phrosiectau mwy, ac roedd yn teimlo ei bod yn beth gwael.

Holodd y Cadeirydd a yw'r arbediad o £25,000 yn y gyllideb cymorth ymgynghori yn werth chweil os yw'n golygu colli allan ar fuddsoddiad sylweddol, yn enwedig gan fod y cyngor yn defnyddio refeniw o ddydd i ddydd i gynnal ac atgyweirio asedau sy'n heneiddio na ellir eu disodli gan gyllid cyfalaf.

Roedd yr aelodau'n poeni am y clustogau arafu yn Sandfields sy'n ddiffygiol ac sy'n arwain at ddifrodi ceir. Teimlai'r aelodau fod y cyngor yn agored i wario mwy o arian nag y byddai'n rhaid iddo ei wario os nad ydynt yn archwilio'r clustogau arafu.

Gofynnodd y Cadeirydd a oedd swyddogion wedi ystyried defnyddio cronfeydd wrth gefn gwario i arbed ar gyfer gwaith dichonoldeb draenio. Byddai hyn yn caniatáu gwariant ar ffioedd ymgynghori i wneud cais am gyllid grant, gan leihau atebolrwydd cynnal a chadw o bosib yn y gyllideb refeniw.

Eglurodd swyddogion fod ffioedd ymgynghori ar gael yn gyffredinol. Pan nad oes profiad arbenigol mewnol ar gael ar gyfer ceisiadau am grant, gallant brynu'r gwasanaeth hwnnw. Fodd bynnag, mae'r pot mewn perthynas â'r gwaith cynnal a chadw priffyrdd yn cael ei dorri o dan yr arbediad cyllidebol hwn.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau bod gostyngiad y ffioedd ymgynghori'n cael sylw mewn nifer o gynigion cyllidebol y penaethiaid gwasanaeth.

Dywedodd swyddogion fod y cyngor wedi defnyddio'r cyllidebau hynny dros y blynyddoedd diwethaf oherwydd nad oes unman arall i fynd.

Ar gyfer ENV-L sy'n ymwneud â gwasanaethau goleuo, dywedodd swyddogion fod dwy eitem yn y cynnig hwn yn ymwneud â phylu a lleihau.

Esboniodd swyddogion fod prisiau ynni wedi bod yn cynyddu a'u bod yn ceisio cyflwyno cynllun solar mawr sy'n cynhyrchu cymaint o bŵer ag y mae'n ei ddefnyddio ar oleuadau stryd i geisio datgysylltu'r cyngor rhag pwysau ynni. Maent yn gobeithio y bydd incwm y cyngor ar gyfer ynni'n cynyddu pan fydd costau ynni'n cynyddu.

Eglurodd swyddogion fod goleuadau eisoes yn cael eu pylu mewn sawl ardal o'r fwrdeistref sirol fel rhan o strategaethau cynilo blaenorol. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau y gallant ddechrau pylu am 10pm yn lle 1am.

Dywedodd swyddogion y dylai fod yn fwy amlwg i bobl pan fyddant allan, ond mae hwnnw'n faes lle gallai'r cyngor wneud rhywfaint o arbedion.

Esboniodd swyddogion fod "lleihau" yn golygu addasu gosodiadau golau stryd yn seiliedig ar lefelau lwcs, felly mae goleuadau'n dod ymlaen yn hwyrach ac yn diffodd yn gynharach. Gallai'r addasiad bach hwn arbed 10 i 20 munud o oleuo'r dydd.

Gall swyddogion wneud hynny drwy'r system reoli ganolog, a gallant addasu hynny o'r swyddfa.

Gofynnodd yr aelodau ynghylch y canran lleihau yr oedd swyddogion yn sôn amdani.

 

 

 

 

Gofynnodd yr aelodau a yw hyn yn berthnasol i'r lampau LED yn unig. Esboniodd swyddogion fod llawer o'r goleuadau fflworoleuol eisoes wedi'u pylu, ond maen nhw'n cael eu pylu o 1am, nid 10 pm. Felly, mae'n berthnasol i rai o'r rhain hefyd.

Gwnaeth yr aelodau fynegi pryderon am ddiogelwch pobl sy'n cerdded adref ar adeg cau tafarndai, a gofynnodd a fyddai eithriadau ar gyfer ardaloedd lle bydd pobl yn cerdded adref o dafarndai.

Esboniodd swyddogion fod potensial bob amser i droi'r cryfder i fyny eto mewn ymateb i faterion lleol, ond po fwyaf y mae hynny'n digwydd, y lleiaf o arbedion a wneir gan yr awdurdod. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau fod y cynnig presennol yn ddull cyffredinol ar draws y sir ac eithrio'r ffyrdd prifwythiennol ond byddant yn ymatebol pe bai pryderon penodol.

Gofynnodd aelodau faint o oleuadau eraill sydd bellach yn rhai LED ac a fyddai'n fuddsoddiad da i gynyddu nifer y goleuadau LED. Gofynnodd aelodau a fyddai hynny'n gwneud mwy o arbedion yn y tymor hir ac a yw goleuadau LED yn rhatach i'w rhedeg.

Dywedodd swyddogion fod goleuadau wedi newid lle roedd achos busnes, gan ddefnyddio cyllid llog 0% Salix. Er bod llawer o oleuadau fflworoleuol yn cael eu defnyddio o hyd ac yn effeithlon o ran ynni, nid yw gweithgynhyrchwyr yn eu cynhyrchu mwyach. Felly, mae swyddogion yn raddol yn eu disodli â goleuadau LED ac yn defnyddio rhannau o oleuadau fflworoleuol sydd wedi'u tynnu i gynnal y rhai sy'n weddill.

Ar gyfer awgrym cyllidebol ENV-M, sy'n ymwneud â Gwasanaethau Rheoli Cymdogaethau, fe'i rhannwyd yn nifer o eitemau gan gynnwys sbwriel, tîm ffyrdd cyflym, staff tymhorol a cherbydau glanhau strydoedd.

Nododd swyddogion fod y toriad o 5% ar draws gofal strydoedd gwerth cyfanswm o £1.6 miliwn yn anochel yn ymestyn i bob rhan o'r adran a gwasanaethau a alluogir. Esboniodd swyddogion eu bod yn sôn am ostyngiad o chwe gweithiwr, gweithwyr llawn amser, gostyngiad o 6 aelod o staff tymhorol a gostyngiad o rai aelodau staff ar dimau ffyrdd cyflym a'r cerbyd glanhau strydoedd. Maen nhw'n bwriadu defnyddio'r cerbyd glanhau strydoedd yn ôl yr angen yn unig, gan arbed cyfanswm o £379,000 yn hytrach na lleoli staff arno'n barhaol.

Mynegodd yr aelodau bryderon am berfformiad staff tymhorol yn ystod yr haf, gan nodi nad oedd rhai yn cwrdd â'r disgwyliadau. Gwnaethant awgrymu gwella prosesau rheoli a recriwtio. Yn ogystal, argymhellwyd gosod safonau perfformiad gydag amserlenni penodol a rhyddhau staff sy'n methu â bodloni'r safonau hyn.

Esboniodd swyddogion bod angen llawer o hyfforddiant ar gyfer staff tymhorol, oherwydd bod gan y cyngor ddyletswydd i wneud hynny. Dywedodd swyddogion fod llawer o aelodau staff tymhorol yn dda iawn, ac maen nhw'n dychwelyd bob blwyddyn, ond yn sgil natur cyflogi staff tymhorol, nid yw rhai ohonynt cystal â'r hyn a ddisgwyliwyd yn y broses benodi a bydd goruchwylwyr sy'n rheoli'n gweithio gyda'r staff hynny i sicrhau eu bod yn cyrraedd y safon. Bydd swyddogion yn monitro'r staff tymhorol yn union fel y mae pob aelod o staff yn cael ei fonitro.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau, er bod ganddynt grŵp cryf o staff tymhorol eleni, na ellir llenwi swyddi gwag yn barhaol oherwydd toriadau yng nghyllideb y cyngor yn y cynigion sy'n ymwneud â'r gymdogaeth. Cadarnhaodd swyddogion fod staff tymhorol yn cael eu rheoli'n agos gan oruchwylwyr ac y gellir eu rhyddhau yn ystod y cyfnod prawf os nad ydynt yn bodloni'r safonau.

Mynegodd yr aelodau eu bod yn casáu colli swyddi ond roeddent yn credu ei bod yn annheg i un aelod o staff wneud dwywaith cymaint o waith ag un arall. Nodwyd bod y rheini sy'n gweithio'n galetach yn fwy tebygol o ennill swydd amser llawn.

Esboniodd swyddogion eu bod weithiau'n cael llai o staff tymhorol nag a gyflogwyd i ddechrau oherwydd eu bod yn rhyddhau'r rheini nad ydynt yn alluog.

Gofynnodd yr aelodau ynghylch cyfanswm y diswyddiadau a fydd yn digwydd mewn perthynas â'r llinell gyllideb arfaethedig hon.

Cadarnhaodd swyddogion mai'r cyfanswm yw 10 swydd amser llawn barhaol.

Dywedodd aelod eu bod yn sefydlu grŵp gwirfoddol i glirio llwybrau a llwybrau ceffylau yn eu ward a nododd fod cynllun bellach ar gael yng Nghastell-nedd Port Talbot sy'n cynnig credydau amser i wirfoddolwyr. Gofynnodd yr aelodau a yw'r awdurdod yn defnyddio'r opsiwn hwnnw neu'n gallu ei ddefnyddio wrth symud ymlaen.

Gofynnodd aelodau a yw'r awdurdod yn defnyddio'r gwasanaeth prawf a gofynnodd faint y mae'r cyngor yn ymwneud â hynny. Awgrymodd yr aelodau, o ystyried newidiadau diweddar yn y system gosbi, y gallai'r cyngor ofyn wrth Lywodraeth Cymru am ddefnyddio unigolion sy'n gwneud gwasanaeth cymunedol ar gyfer tasgau sylfaenol, di-grefft fel gwagio biniau. Byddai hyn yn caniatáu i staff rheolaidd gael eu hadleoli i ardaloedd eraill yn ôl yr angen.

Cadarnhaodd swyddogion eu bod yn cydweithio â nifer o grwpiau cyfeillion ar hyn o bryd. Mae swyddog yn gweithio gyda'r grwpiau hyn a chydlynwyr cymunedol i wella ymgysylltiad â gwirfoddolwyr.

Cadarnhaodd swyddogion hefyd eu bod yn defnyddio'r gwasanaeth prawf a'u bod yn darparu cerbyd iddynt ac mae hwnnw'n faes y mae swyddogion wedi'i warchod ers 2008 oherwydd ei fod yn werth chweil, ond hefyd oherwydd y gallant wneud gwaith mewn ardaloedd heb eu mabwysiadu ac mewn ardaloedd lle na all y cyngor weithredu, ond lle gall y gwasanaeth prawf wneud pethau da i'r gymuned. Gofynnodd swyddogion a ellid ehangu hynny ai peidio.

Pwysleisiodd swyddogion eu gwaith helaeth gyda grwpiau gwirfoddol amrywiol a'u hymdrechion i gydlynu'r gweithgareddau hyn ar draws y cyngor cyfan. Gwnaethant dynnu sylw at y tîm prawf fel ased gwerthfawr yn yr ymdrechion hyn.

Er mwyn defnyddio'r Gwasanaeth Prawf, nid oes angen i'r awdurdod wneud mwy na darparu rhestr o swyddi a thalu am gerbyd. Mae swyddogion o'r farn bod y Gwasanaeth Prawf yn gwneud gwaith rhagorol ac yn ystyried ehangu ei ddefnydd, ond byddai angen cerbydau ychwanegol na all y Gwasanaeth Prawf eu cyflenwi ar gyfer hyn.

Roedd yr aelodau'n falch o ymdrechion y swyddogion ac yn awgrymu y gallai'r cyngor arwain drwy esiampl gyda'r system gosbi genedlaethol newydd. Gwnaethant gynnig gofyn i Lywodraeth Cymru am ddefnyddio gweithwyr gwasanaeth cymunedol ar gyfer tasgau sylfaenol, gan ganiatáu i weithwyr medrus gael eu hadleoli ac arbed arian i'r awdurdod.

Nododd yr aelodau fod cynghorau cymuned yn arfer derbyn praesept bach ar gyfer torri gwair dair i chwe blynedd yn ôl. Holwyd pam y daeth yr arfer hwn i ben ac a ellid ei ailgyflwyno.

Eglurodd swyddogion mai dim ond hanner y fwrdeistref sirol sy'n dod o dan ofal cynghorau cymuned, sy'n golygu bod gweithredu'n gyson yn heriol. Nodwyd bod dyletswyddau iechyd a diogelwch, monitro a hyfforddiant bellach yn fwy cymhleth i ddarparu yn ôl y gofyn. Yn ogystal, os yw'r awdurdod yn talu, rhaid iddo sicrhau y gwneir yr holl waith yn gywir drwy fonitro'n briodol.

Esboniodd swyddogion fod iechyd a diogelwch wedi newid yn fawr ac mae rheolau a deddfwriaeth yn llawer mwy llym nag yr oeddent yn arfer bod.

Eglurodd y Cyfarwyddwr fod rhai cynghorau cymuned yn cyfrannu at waith awdurdodau lleol yn eu hardaloedd er nad oeddent yn derbyn praesept. Er enghraifft, defnyddiodd rhai cynghorau arian i glirio hawliau tramwy cyhoeddus. Fodd bynnag, wrth i fesurau caledi gynyddu, tynnodd llawer o gynghorau yn ôl oherwydd ei fod yn anodd parhau â'r tasgau hyn. Roedd cynghorau cymuned yn defnyddio'u cyllidebau, gan gynnwys praeseptau o setliad treth y cyngor ac unrhyw grantiau ychwanegol, ond mae'r cyllid hwn wedi gostwng dros amser.

Gofynnodd y Cadeirydd am y cynigion sy'n cyfeirio at ddigideiddio'r gwasanaeth gan wireddu rhai arbedion effeithlonrwydd a fyddai'n gwrthbwyso'r effaith a gofynnodd beth oedd swyddogion yn ei olygu trwy ddweud hynny a sut y gallai hynny wrthbwyso effaith colli rhai casglwyr sbwriel neu rai o'r timau ffyrdd cyflym, er enghraifft.

Esboniodd swyddogion fod digideiddio'n caniatáu gwell olrhain ac optimeiddio llwybrau. Mae hyn yn golygu y gellir ailddyrannu adnoddau'n fwy effeithlon, gan wneud iawn am ostyngiadau mewn meysydd eraill.

Nododd swyddogion yr angen i wella rheoli asedau yn y tîm gwasanaethau cymdogaeth, gan nodi bod digideiddio'n hanfodol. Pan fydd data asedau mewn fformat digidol, bydd yn galluogi newidiadau cyflymach a rhaglenni trawsnewid.

Mae swyddogion wedi mynd trwy newid sefydliadol gyda'r tîm i sefydlu'r adnodd y mae ei angen arnynt i fwrw ymlaen â hynny'n gyflym. Esboniodd y cwmni na allai torri 10 swydd wag barhaol a chyflogi staff tymhorol yn yr haf wneud iawn am y golled. Fodd bynnag, maent yn gobeithio gwella effeithlonrwydd gwasanaethau trwy ddigideiddio asedau.

Sylwodd y Cadeirydd y byddai ymestyn y cylch torri glaswellt o dair i bedair wythnos i bum i chwe wythnos yn cael effaith amlwg mewn sawl ardal.

Holodd y Cadeirydd a oedd swyddogion wedi ystyried mabwysiadu gweithgareddau'r tîm bioamrywiaeth, megis torri glaswellt ar ymylon llwybrau troed a phriffyrdd yn hytrach na thorri ardaloedd cyfan o laswellt. Gallai'r dull hwn arbed amser ac adnoddau wrth gynnal ardaloedd taclus a llwybrau troed hygyrch.

Eglurodd y Cyfarwyddwr fod gan ardaloedd bioamrywiaeth yn y fwrdeistref sirol wahanol gyfundrefnau rheoli, gan gynnwys casglu ac ailddefnyddio toriadau. Nod y cynlluniau hyn yw lleihau gwariant ar ymylon heb gyfaddawdu ar ddiogelwch priffyrdd. Mae staff yn torri'r ymylon sydd agosaf at y briffordd ac yn gwneud mwy o waith torri ar gyffyrdd cymhleth. Bydd tîm Mike Roberts yn parhau i fod yn gyfrifol am dasgau gweithredol dan arweiniad ecolegwyr o dîm Ceri Morris i sicrhau arferion priodol.

Cydnabu'r Cadeirydd yr heriau sy'n gysylltiedig â newid rheolaeth torri gwair, gan gynnwys yr angen am wahanol offer. Awgrymwyd defnyddio methodoleg torri ymylon i gadw rhannau o'r sir yn daclus. Trwy gynnal gwaith torri ymylon rheolaidd wrth leihau'r amlder torri cyffredinol i bum i chwe wythnos, gallai'r awdurdod gydbwyso taclusrwydd ag effeithlonrwydd adnoddau heb fabwysiadu arferion rheoli newydd yn llawn neu gaffael mwy o gerbydau torri a chasglu.

Roedd swyddogion yn cydnabod awgrym y Cadeirydd i dorri ystod o laswellt wrth ymyl y ffordd a gadael y gweddill yn hirach. Nodwyd bod y dull hwn eisoes yn cael ei weithredu fel rhan o'r drefn llesol i wenyn.

Cadarnhaodd swyddogion fod timau cefn gwlad a gwasanaethau cymdogaethau'n cyfarfod yn fisol i adolygu safleoedd a reolir ar gyfer gwella bioamrywiaeth a bywyd gwyllt. Nodwyd mai amcangyfrifon yw'r cyfundrefnau torri wythnosol rhwng tair a phedair wythnos a phump i chwe wythnos, a byddant yn cael eu mireinio wrth i'r tymor blodeuo fynd yn ei flaen y flwyddyn nesaf.

Mae swyddogion yn edrych ar faint o'r safleoedd hyn y gallant eu trosglwyddo i'r isadran bioamrywiaeth a gofynnodd am wybodaeth yr aelodau am yr ardal leol i awgrymu ardaloedd addas. Os yw rhai ardaloedd yn cael eu defnyddio llai ac y gellir eu torri'n llai aml, byddai'n caniatáu i ardaloedd eraill gynnal amserlen dorri pedair wythnos yn hytrach nag ymestyn i bum neu chwe wythnos.

Penderfynodd y Cadeirydd adolygu llinellau cyllideb ENV-N/ENV-O gyda'i gilydd, gan eu bod yn ymwneud â chasglu sbwriel ac ailgylchu. Nodwyd y cyflwynir adroddiad manwl ar y cynigion i'r pwyllgor craffu ddydd Gwener. Gofynnodd y Cadeirydd i'r pwyllgor ganolbwyntio ar oblygiadau cyllidebol am y tro, gan aros am yr adroddiad ddydd Gwener i graffu'n fanwl.

Cadarnhaodd Michael Roberts fod yr adroddiad ar gasgliadau sbwriel tair wythnos, a fydd yn cael ei adolygu ddydd Gwener, yn cynnwys mwy o fanylion. Mae swyddogion wedi bod yn ystyried y newid hwn ers peth amser, gan gynnwys ymgynghoriad cyhoeddus. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau bod yr angen i sicrhau arbediad o 5% wedi dod yn ffactor newydd yn eu hystyriaethau.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau mai gwasanaethau gwastraff sydd â'r gyllideb fwyaf yn y gyfarwyddiaeth, a byddai arbediad o 5% yn cyfateb i £739,000. Er mwyn rhagori ar y targed ailgylchu o 70%, mae angen i'r cyngor fuddsoddi mewn gwella ailgylchu gan gyflawni'r arbedion o 5% ar yr un pryd.

Eglurodd swyddogion yr amcangyfrifir bod yr arbedion o gasgliadau sbwriel bob tair wythnos a chostau gwastraff gwyrdd yn debyg o ran maint. Fodd bynnag, ni fyddwn yn gwybod union swm yr arbedion nes iddynt weld faint o bobl sy'n cofrestru ar gyfer taliadau gwastraff gwyrdd a nes y cyflawnwyd y gwyriad gwastraff ychwanegol.

Clywodd yr aelodau fod y llinellau cyllideb hyn yn edrych ar yr arbedion o symud i'r casgliadau bob tair wythnos a'r arbedion a geir o ganlyniad, a'r casgliadau ac arbedion yn y gyllideb waredu wrth i fwy o wastraff gael ei ddargyfeirio i ailgylchu.

Sylwodd yr aelodau fod y casgliadau sbwriel bob tair wythnos y llynedd yn cael eu cynnig i hybu perfformiad ailgylchu, nid i arbed arian. Nawr, mae'r ffocws wedi symud i arbedion cyllidebol. Gofynnon nhw a yw'r newid hwn mewn pwyslais yn golygu bod arbed arian bob amser yn ystyriaeth, ond mae bellach wedi dod yn brif nod.

Nododd yr aelodau bod y taliadau ar gyfer gwastraff gwyrdd a'r arbedion o ganlyniad i'r casgliadau sbwriel bob tair wythnos yn cynrychioli 50% yr un o'r arbedion a gofynnwyd a oedd unrhyw fanylion eraill y gallai aelodau eu derbyn ynghylch y ffigurau.

Esboniodd swyddogion y gellid gweld bod pethau wedi newid dros amser gan ganolbwyntio ar fuddsoddi i wella gwasanaethau a chyflawni arbedion. Dywedon nhw fod y ddau ddull yr un mor bwysig a gellir eu cyflwyno gyda'i gilydd neu ar wahân.

Os yw'r cyngor yn gweithredu trefn codi tâl ar gyfer casglu gwastraff gwyrdd, byddai'r arian a gynhyrchir yn gwrthbwyso gwariant presennol y cyngor ar y gwasanaeth hwn. O ganlyniad, byddai'r arbedion yn cael eu hadlewyrchu fel incwm yn hytrach na llinellau cynilon traddodiadol.

Ar hyn o bryd, mae swyddogion yn aros i aelodau benderfynu sut i ddyrannu'r arbedion. Mae'r opsiynau'n cynnwys trin taliadau gwastraff gwyrdd fel incwm ychwanegol neu ddefnyddio arbedion o gasgliadau bob tair wythnos i fuddsoddi mewn gwasanaethau gwastraff gwyrdd.

Nid oes llawer o wahaniaeth rhwng y ddau opsiwn, ond yr awgrym yw gwneud 2 opsiwn i fuddsoddi i wella a chyflawni arbedion i ddychwelyd arbediad o 5% i'r ganolfan gorfforaethol.

Nid yw swyddogion yn gwybod pa aelodau fydd yn ei argymell na'i gefnogi pan fydd yr adroddiad yn mynd i'r cabinet.

Penderfynodd yr aelodau adolygu'r adroddiad llawn yn fanwl yn ystod cyfarfod y pwyllgor ddydd Gwener oherwydd ei gymhlethdod.

Mynegodd yr aelodau eu syndod ynghylch cynigion y gyllideb, gan nodi bod cabinet y glymblaid wedi dweud yn flaenorol na fyddent yn newid i gasgliadau bob tair wythnos. Roedd arweinydd y cyngor hefyd wedi rhoi sicrwydd i'r aelodau na fyddai'r newid hwn yn digwydd a gofynnodd beth mae hyn yn ei olygu nawr bod y casgliadau bob tair wythnos yn cael eu cynnig yn y gyllideb.

Eglurodd y Cyfarwyddwr fod cynigion y gyllideb yn yr adroddiad hwn yn cael eu hargymell gan swyddogion a dyma'r hyn y mae swyddogion yn awgrymu bod aelodau'n ei ystyried er mwyn cydbwyso'r gyllideb y flwyddyn nesaf.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau nad yw'r rhain wedi eu cymeradwyo'n wleidyddol a byddant yn mynd drwy'r cabinet ar ryw adeg yn y dyfodol ac mai argymhellion swyddogion ydynt ar hyn o bryd.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau y bydd yr argymhelliad hwn yn galluogi'r awdurdod i arbed arian, sy'n bwysig o ystyried y bwlch yn y gyllideb y gallai'r cyngor ei wynebu wrth symud ymlaen, ond bydd hefyd yn galluogi'r cyngor i gyflawni gofyniad ailgylchu 70% Llywodraeth Cymru.

Eglurodd y Cadeirydd fod y strategaeth wastraff a gymeradwywyd gan y Cabinet yn cynnwys y tri chasgliad bin wythnosol fel opsiwn. Roedd y Cadeirydd yn teimlo nad argymhelliad swyddogion yw'r elfen honno ond ar hyn o bryd nid yw'r aelodau'n gwybod beth sydd wedi newid ers y pwynt hwnnw i'r adroddiad y gyflwynir i'r pwyllgor ddydd Gwener. Roedd y Cadeirydd yn sicr y gwnaed rhai newidiadau yn y manylion i wireddu arbediad o £740,000 nad oeddent yno pan edrychwyd ar y strategaeth wastraff y tro diwethaf.

Nod cynnig y gyllideb ENV-P/R yw alinio ffioedd a thaliadau mynwentydd â ffïoedd awdurdodau cyfagos.

Nod cynnig y gyllideb ENV-S, a gyflwynwyd gan Ceri Morris, Pennaeth Cynllunio a Diogelu'r Cyhoedd, yw lleihau llinellau cyllideb ar gyfer hysbysebu statudol ac arall. Daw'r rhan fwyaf o'r arbedion o leihau'r gyllideb ffïoedd proffesiynol.

Atgoffwyd yr aelodau fod cynllunio'n gymhleth ac weithiau mae angen mewnbwn arbenigol a barn y cyngor. Byddai'r cynnig hwn, sy'n ceisio arbed tua £16,000, yn lleihau gallu'r cyngor i gomisiynu cyngor allanol ar gyfer achosion penodol.

Gofynnodd y Cadeirydd sut mae'r cyngor yn bwriadu lleihau'r gyllideb ar gyfer hysbysebu statudol a gofynnodd ai 5% o'r gyllideb ymgynghori gyffredinol sy'n cael ei chynnig neu ai rhan sylweddol o'r gyllideb ymgynghori honno i wireddu'r arbed a gynigir.

Mynegodd y Cadeirydd bryder y gallai lleihau'r gyllideb ar gyfer cyngor proffesiynol adael y cyngor yn agored i heriau neu apeliadau. Yn aml, mae'r pwyllgor cynllunio wedi gofyn am fewnbwn allanol i wneud penderfyniadau cywir ar geisiadau cynllunio.

Eglurodd swyddogion fod yr arbedion mewn hysbysebu'n dod o'r arian dros ben sydd ar gael yn y gyllideb. Er gwaethaf y gofyniad i hysbysebu yn y wasg, mae rhestrau dosbarthu gostyngedig dros amser wedi creu'r arian dros ben hwn, gan sicrhau nad yw'r cynnig mewn perygl o fethu â chyflawni dyletswyddau statudol.

Mewn perthynas â'r llinell gyllideb ar gyfer ffïoedd proffesiynol, nid yw'r ffigur mewn gwirionedd yn cynrychioli 5% o'r gyllideb benodol honno ond hytrach mai £16,000 yw 5% o'r gyllideb datblygiad gyffredinol ac mai cyfran o'r gyllideb ar gyfer ffïoedd proffesiynol honno sydd wedi cyfrannu tuag at y swm cyffredinol o 5%.

Gofynnodd y Cadeirydd a oes yna ddigon o gyllideb ar gyfer ffïoedd proffesiynol yno o hyd.  Gofynnodd hefyd a yw swyddogion yn teimlo y gallant ymdopi heb lefel y cyngor proffesiynol neu a yw swyddogion yn teimlo y gallai'r cyngor fod yn gwneud penderfyniadau llymach ar rai ceisiadau er mwyn peidio â chymryd y cyngor proffesiynol hwnnw.

Mae swyddogion yn credu na fydd y cynnig presennol yn atal y cyngor rhag cael cyngor proffesiynol angenrheidiol yn y dyfodol. Fodd bynnag, gwnaethant rybuddio y gallai toriadau pellach yn y gyllideb gynyddu'r risg o beidio â chael cyngor arbenigol pan fo angen, gan adael y cyngor yn ddiamddiffyn o bosib.

Canfu'r Cadeirydd fod y sicrwydd yn ei gysuro rywfaint ond nododd fod y cyngor yn agosáu at derfyn yr hyn y gall ei reoli o ran arbedion.

Holodd yr aelodau ynghylch yr angen am hysbysebu mewn papurau newyddion o ystyried ei fod yn dod yn llai poblogaidd. Gofynnon nhw hefyd a yw'r ffi hysbysebu'n cael ei throsglwyddo i'r ymgeisydd neu a yw'r cyngor yn ei thalu, a swm y ffi benodol.

Dywedodd swyddogion nad oes ganddynt yr union ffigur ar hyn o bryd ond gallant ei ddarparu yn nes ymlaen. Eglurodd nad yw cost hysbysebu yn cael ei throsglwyddo'n uniongyrchol i'r ymgeisydd; yn lle hynny, mae'n cael ei thalu drwy linellau cyllideb penodol.

Eglurodd y Cyfarwyddwr fod y cyngor yn talu am hysbysebion papur newyddion yn seiliedig ar hyd y golofn. Er mwyn arbed arian, mae swyddogion wedi bod yn lleihau maint y ffont a hyd y colofnau i'r gofyniad cyfreithiol lleiaf dros y blynyddoedd.

Gofynnodd y Cyfarwyddwr i aelodau lobïo Llywodraeth Cymru am y gofyniad hysbysebu. Mae niferoedd darllenwyr papurau newyddion yn gostwng, a gallai dulliau amgen fel cyfryngau cymdeithasol gyrraedd mwy o bobl a chynyddu ymwybyddiaeth o'r ceisiadau hyn.

Mae swyddogion yn teimlo bod Llywodraeth Cymru'n ceisio diogelu'r cyfryngau yn hytrach na llywodraeth leol drwy gynnal y gofyniad hwn.

Gofynnodd swyddogion i'r aelodau gyfleu'r neges hon i bob gweinidog newydd. Nid hysbysiadau cynllunio yn unig sy'n cael eu hysbysebu yn y wasg; rhaid i'r awdurdod cyfan wneud hynny oherwydd gofynion statudol, sy'n swm eithaf sylweddol yn gronnol.

Cytunodd y Cadeirydd.

Roedd yr aelodau am gael costau hysbysebu unffurf ar draws adrannau. Pwysleisiodd y Cyfarwyddwr nad yw'n fuddiol i wahanol adrannau drafod contractau ar wahân gyda phapurau newyddion. Gan mai dim ond un allfa a ddefnyddir, mae adrannau'n cydweithio i sicrhau gwerth am arian i'r cyhoedd.

Roedd yr ENV-T yn ymwneud â lleihau llinell gyllideb ar gyfer ffioedd proffesiynol ac mae'n effeithio ar dîm y Cynllun Datblygu Lleol (CDLl), sy'n dibynnu ar sylfaen dystiolaeth helaeth. Oherwydd arbenigedd mewnol cyfyngedig, mae'r cyngor yn aml yn comisiynu astudiaethau pwrpasol. Mae'r gostyngiad hwn yn y gyllideb sy'n digwydd dro ar ôl tro yn cyfyngu ymhellach ar allu'r tîm i gomisiynu'r astudiaethau hanfodol hyn.

Nododd swyddogion fod y toriad hwn yn y gyllideb hefyd yn cynyddu'r pwysau mewnol ar y tîm sydd eisoes dan bwysau sy'n gweithio ar raglen waith y CDLl Newydd.

Soniodd y Cadeirydd fod y cyngor wedi neilltuo cronfeydd wrth gefn o'r blaen i reoli cynnydd mewn gwaith sy'n gysylltiedig â'r CDLl. Holwyd a allai'r cyngor ddefnyddio'r cronfeydd hyn pe bai angen.

Cadarnhaodd swyddogion fod cronfa CDLl yn bodoli, a ddefnyddir yn aml ar gyfer materion o'r fath. Fodd bynnag, rhaid i'r gronfa wrth gefn hon gwmpasu'r broses CDLl gyfan, gan gynnwys archwiliadau cyhoeddus a chostau unrhyw arolygwyr penodedig.

Amlygodd swyddogion fod gan gronfa wrth gefn y CDLl broffil gwariant y mae angen ei olrhain yn ofalus. Mae hyn yn angenrheidiol i gynllunio ar gyfer y rhaglen waith gyfan, nid dim ond yr elfennau sy'n seiliedig ar dystiolaeth.

Mae ENV-U yn ymwneud â changen cefn gwlad y gwasanaeth, ac mae'n cynnwys gorchmynion statudol, ffïoedd, hysbysebu a gwasanaethau eraill. Dywedodd Ceri Morris fod swyddogion wedi cymryd agwedd wahanol y tro hwn gyda'r gyllideb cefn gwlad. Yn flaenorol, roedd y gyllideb cynnal a chadw hawliau tramwy cyhoeddus yn aml yn cael ei lleihau, ond oherwydd y rhwydwaith helaeth y mae angen ei gynnal a'i gadw, mae terfyn ar faint y gellir ei lleihau.

Mae swyddogion yn ystyried dirymu ffïoedd o ran gorchmynion statudol, gan leihau'r gyllideb hysbysebu y mae arian dros ben ynddi fel y gyllideb hysbysebu cynllunio.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau fod y gyllideb ar gyfer gwasanaethau eraill yn un amrywiol gan y gellir ei defnyddio ar gyfer nifer o bethau.

Cafodd yr aelodau eu hatgoffa bod y cyngor yn derbyn grant o £15,000 gan Cyfoeth Naturiol Cymru ar gyfer Llwybr Arfordir Cymru, lle mae CNC yn darparu 75% a'r cyngor yn cyfrannu 25%. Mae'r cyngor yn defnyddio'r cyllidebau hyn i gyflawni ei ran o'r cytundeb. Gallai'r cynnig cyllidebol hwn leihau gallu'r cyngor i gynnal adeileddau ar hyd Llwybr Arfordir Cymru ac ardaloedd eraill yn y rhwydwaith.

Mae swyddogion yn teimlo y bydd angen i'r awdurdod fod ychydig yn fwy creadigol o ran pa botiau arian maen nhw'n eu defnyddio ac o ble maent yn cymryd arian grant. Maen nhw'n teimlo bod y dull hwn yn hawdd ei reoli ac yn well na lleihau'r gyllideb cynnal a chadw hawliau tramwy cyhoeddus ymhellach eleni.

Teimlai'r aelodau na all pethau fynd yn waeth nag y maent eisoes a nodwyd bod y llwybr newydd bellach yn mynd drwy'r dref. Teimlai'r aelodau nad yw gwaith cynnal a chadw yn mynd rhagddo ac mae rhwystr concrit ger y Ceiau.

Teimlai'r aelodau pe bai arian yn cael ei leihau a bod llwybr yr arfordir yn cael ei adael yn y sefyllfa honno, y byddai hynny'n siomi llawer o bobl. Amlygodd yr aelodau fod grwpiau cerdded iechyd meddwl dynion yn hoffi defnyddio'r llwybrau hyn pan gânt eu cynnal a'u cadw a'u bod yn ddefnyddiol iawn ac yn dda iawn i iechyd dynion.

Teimlai'r aelodau na all y cyngor ddweud 'ymwelwch â chalon ddramatig Port Talbot a llwybr yr arfordir' oherwydd eu bod yn teimlo nad yw llwybr yr arfordir braidd yn bodoli.

Roedd y Cadeirydd yn credu ei bod hi'n rhyfedd bod cyllid llwybr yr arfordir yn dod o gyllideb Cyfarwyddiaeth yr Amgylchedd, o ystyried ei bwysigrwydd i isadeiledd twristiaeth a'i statws fel atyniad ymwelwyr a gydnabyddir yn genedlaethol. Gwnaethant awgrymu y gallai cyfarwyddiaeth arall gyfrannu ato, yn enwedig gan fod y cyngor yn blaenoriaethu twristiaeth, atyniadau ymwelwyr a chyfleusterau, ac mae'r swm gofynnol yn weddol fach.

Eglurodd y Cyfarwyddwr fod y rhwystr concrit ar lwybr yr arfordir yn angenrheidiol ar gyfer iechyd a diogelwch oherwydd materion ymsuddiant a achosir gan ddŵr llanw yn golchi'r deunydd o dan y llwybr, gan arwain at suddo. Mae hon yn broblem sy'n digwydd dro ar ôl tro y mae'r cyngor wedi ceisio ymdrin â hi yn y gorffennol. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau, o ystyried ei leoliad wrth ymyl afon lanwol, y byddai mynd i'r afael â'r mater hwn yn gofyn am brosiect cyfalaf sylweddol na all yr awdurdod ei fforddio ar hyn o bryd.

Mae Llwybr yr Arfordir wedi cael ei ddargyfeirio i'r parc ynni fel gwyriad cymharol fach o'r llwybr blaenorol ac mae'n caniatáu i bobl barhau i fwynhau'r llwybr ond nid yw'r llwybr mor ddeniadol.

Wrth ystyried y gyllideb, dywedodd y Cyfarwyddwr fod Pennaeth Hamdden, Twristiaeth a Diwylliant newydd sydd wedi cymryd cyfrifoldeb am y maes hwnnw, ond nid yw'r gyllideb o reidrwydd wedi'i throsglwyddo gyda'r cyfrifoldeb hwnnw ac mae'n dal i fod yn broblem i'r cyngor, boed hynny yng Nghyfarwyddiaeth yr Amgylchedd neu yn y Gyfarwyddiaeth Addysg.

Teimlai'r Cadeirydd fod angen i'r awdurdod gymhwyso ei flaenoriaethau'n gyson a theimlai y gallai fod troednodyn yn y gyllideb sy'n nodi bod ystyried yr elfennau hynny'n fwy o flaenoriaeth i'r Adran Dwristiaeth ac eraill.

Teimlai'r Cadeirydd hefyd fod y gwyriad o'r llwybr yn fwy na mân wyriad.

Eglurodd swyddogion y defnyddiwyd arian grant dros y blynyddoedd i fynd i'r afael â materion ymsuddiant y llwybr a achosir gan lif y llanw. Fodd bynnag, heb ateb cynhwysfawr, mae'r broblem yn ailadrodd bob dwy i dair blynedd, gan ofyn am wariant dro ar ôl tro. Ar hyn o bryd, mae swyddogion yn cysylltu â Llywodraeth Cymru a CNC i archwilio datrysiad parhaol.

Dywedodd yr aelodau nad yw'r hawliau tramwy'n cael eu tocio'n ddigonol oherwydd diffyg staff a gofynnwyd a oes modd defnyddio'r gwasanaeth prawf i docio yn yr ardaloedd hyn.

Dywedodd swyddogion mai dim ond un tîm sydd ganddynt ar hyn o bryd ar unrhyw adeg o'r gwasanaeth prawf, sy'n cynnwys un cerbyd y mae'r cyngor yn ei ddarparu. Byddai hyn yn achosi rhai anawsterau, ond gall swyddogion gael sgyrsiau ynghylch eu defnydd.

Mae llinell gyllideb ENV-V yn ymwneud â bioamrywiaeth. Esboniodd swyddogion mai cyfanswm yr arbediad yw £14,500 a bwriedir ei gyflawni drwy darged cynhyrchu incwm cynyddol, y teimlai swyddogion y gellir ei gyflawni. Gwneir hyn hefyd trwy ostyngiad mewn cyllideb gwariant cyffredinol, a ddefnyddir yn aml dim ond ar gyfer offer ac eitemau y mae eu hangen i gyflawni tasgau amrywiol yng nghefn gwlad a choridorau bywyd gwyllt amrywiol. Mae gan yr arbediad oblygiadau posib, er enghraifft, gall fod yn bosib nad oes gan staff yr offer y mae ei angen arnynt o reidrwydd i wneud y swyddi bob dydd.

Mynegodd y Cadeirydd bryderon am effaith toriadau yn y gyllideb ar ddiogelwch staff, yn enwedig o ran darparu offer arbenigol fel cyfarpar amddiffyn personol ac esgidiau diogelwch. Er i swyddogion nodi nad yw'r gyllideb hon wedi'i lleihau o'r blaen ac nad yw'n bryder uniongyrchol, ceisiodd yr aelodau sicrwydd ynghylch cynnal safonau diogelwch.

Cadarnhaodd swyddogion nad yw wedi cael ei dorri o'r blaen ac nad yw'n rhywbeth y maent am ei dorri flwyddyn ar ôl blwyddyn oherwydd y byddai'n arwain at broblemau iechyd a diogelwch posib i staff yn y pen draw.

Mae ENV-W yn ymwneud â Rheoli Adeiladu. Rhoddwyd gwybod i'r aelodau y byddai'r cynnig yn cael ei gyflawni drwy gael gwared ar y gwasanaeth adeileddau peryglus y tu allan i oriau. Mae goblygiadau posib o ran tynnu hynny'n ôl, oherwydd yn aml mae adeileddau eithaf peryglus yn dod i'r amlwg y tu allan i oriau a chyda'r hwyr.

Dywedwyd wrth yr aelodau mai'r goblygiadau fyddai y byddai'n rhaid i'r awdurdod ddibynnu ar wasanaethau fel yr heddlu a'r gwasanaeth tân a fyddai'n dod i'r lleoliad yn y lle cyntaf. Byddai staff y cyngor yn mynd yno ar y diwrnod gwaith cyntaf ar ôl hynny, yn hytrach nag y tu allan i oriau. Esboniodd swyddogion nad oes dyletswydd statudol i ddarparu'r gwasanaeth ac nid yw pob awdurdod lleol ar draws Cymru'n darparu gwasanaeth y tu allan i oriau.

Eglurodd swyddogion hefyd fod cyfanswm y cynnig hefyd yn cynnwys gostyngiad bach yn y gyllideb gwaith yn ddiofyn. Mae'r gyllideb honno'n ddigonol ar y cyfan oherwydd gall swyddogion geisio adennill costau, ond ceir adegau lle nad yw perchennog yr adeilad neu'r adeiledd wedi'i nodi sy'n golygu nad oes modd adennill y costau hynny.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau mai effaith bosib y cynnig hwn yw bod yn rhaid i'r cyngor ddefnyddio unrhyw gyllidebau cadernid canolog trwy leihau'r gyllideb sydd gan y gwasanaeth rheoli adeiladu.

Canfu'r Cadeirydd fod y sefyllfa o ran cefnogaeth ar gyfer adeileddau peryglus yn frawychus. Er bod y ddwy llinell gyllideb arall yn llai pryderus ac nid ydynt yn ofynion statudol, pwysleisiodd yr angen i'r cyngor asesu'r risgiau cysylltiedig a phenderfynu ar eu harchwaeth risg.

Sicrhaodd y Cyfarwyddwr yr aelodau bod galwadau y tu allan i oriau yn digwydd yn aml. Pan fo angen, gelwir yr adran rheoli adeiladu oherwydd eu harbenigedd peirianneg adeileddol. Pe bai gwasanaethau y tu allan i oriau yn cael eu tynnu'n ôl, ni fyddai'n cynyddu risg y cyhoedd o reidrwydd, gan y byddai'r heddlu a'r awdurdod tân yn dod ac yn bresennol hyd nes y tybir bod yr adeilad yn ddiogel neu os caiff y risg ei liniaru.

Gofynnodd y Cadeirydd am fwy o wybodaeth am hyn fel y gall aelodau ddeall beth allai'r risg honno fod, i'w darparu y tu allan i'r cyfarfod.

Dywedodd y Cyfarwyddwr fod llinell gyllideb ENV-A/A ar gyfer adeiladau dinesig yn adlewyrchu arbediad o £150,000. Mae swyddogion wedi ail-lunio'r defnydd o'r Ceiau a chywasgu arwynebedd ardal y swyddfa a ddefnyddir i wneud y mwyaf o'r lle at ddibenion eraill.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau fod Asiantaeth Cefnffyrdd De Cymru wedi symud i un o'r lloriau, sy'n cynhyrchu incwm rhent i'r awdurdod y disgwylir iddo barhau am 2 flynedd.

Mae swyddogion hefyd yn edrych ar ddatrysiad digidol i ddisodli'r gwasanaeth porthor. Bydd hyn yn eu galluogi i ymgymryd â'r gwaith yr oeddent yn bwriadu ei wneud yn wreiddiol yn hytrach na gorfod aros y tu ôl i ddesg. Bydd y cyfuniad o'r ddwy weithred hyn yn helpu i arbed £150,000.

Gofynnodd yr aelodau pa mor gyraeddadwy yw'r targed incwm hwnnw o ran gosod yr arwynebedd llawr a gofynnwyd hefyd faint o arwynebedd llawr y mae ei angen er mwyn cyrraedd y targed.

Nododd swyddogion na allant ddarparu union ffigur oherwydd cynlluniau llawr amrywiol. Fodd bynnag, byddant yn cydweithio â phartïon â diddordeb i wneud y mwyaf o'r incwm, a fydd yn amrywio dros amser.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau bod y cyngor yn defnyddio arian Llywodraeth Cymru a'r cyngor i osod gorsafoedd gwefru trydan yn y Ceiau. Fel rhan o'r cytundeb gydag Asiantaeth Cefnffyrdd De Cymru (SWTRA), darparodd y cyngor isadeiledd gwefru cerbydau trydan. Bydd yr arian y byddai SWTRA wedi'i wario ar ei isadeiledd ei hun bellach yn cael ei ddefnyddio ar gyfer gwelliannau ychwanegol yn adeiladau'r cyngor.

Eglurodd swyddogion fod hyn yn golygu y derbynnir rhent gan sefydliadau ac y byddant yn cael mynediad at isadeiledd gwell y gall pawb ei ddefnyddio. Mae swyddogion yn hyderus y gallant gyflawni'r targed hwnnw.

Adolygodd swyddogion linell gyllideb ENV-AB ar gyfer yr adeilad Metal Box. Maent yn bwriadu defnyddio cwmni diogelwch gyda monitro 24/7 gan gamerâu ac ymateb brys mewn argyfwng, gan gyd-fynd â mesurau diogelwch ar gyfer adeiladau eraill y cyngor a pheidio â'u gwanhau.

Mae swyddogion yn gobeithio sicrhau cyfalaf i rannu adeilad Metal Box, gan ganiatáu i fusnesau symud i'r adeilad. Byddai hyn yn trosglwyddo costau gweithredol o'r cyngor i'r busnesau, gan leihau treuliau'r awdurdod.

Gofynnodd yr aelodau a gafwyd lladrad metel difrifol yn y Metal Box lle cafodd swyddogion diogelwch eu bygwth.

Roedd swyddogion yn ansicr a oedd swyddogion diogelwch wedi'u bygwth ond cadarnhawyd bod lladrad ceblau wedi digwydd yn ystod cyfnod gwaith trosi'r eiddo pan na chafodd ei feddiannu'n llawn. Maen nhw'n credu mai lladron manteisgar oeddent.

Dywedodd y Cadeirydd fod llinellau cyllideb ELLLH yn ymwneud â chludiant o'r cartref i'r ysgol ac fe'i trosglwyddwyd o'r Pwyllgor Craffu Addysg ac mae'r eitem hon o bosib yn berthnasol i'r ddau bwyllgor. Roedd y Cadeirydd yn teimlo ei bod hi'n iawn trafod yr eitem heddiw. Gofynnodd yr aelodau am berfformiad yr ymgynghorwyr Edge o ran cludiant rhwng y cartref i'r ysgol a gofynnwyd a oes adroddiad perfformiad ar sut maen nhw'n perfformio ac os felly, pryd y bydd aelodau'n ei weld.

Eglurodd Pennaeth Peirianneg a Thrafnidiaeth fod rhaglen drawsnewid addysg ac yn 2022 nododd swyddogion addysg fod cyfleoedd i wella perfformiad a thrawsnewid a moderneiddio'r gwasanaeth yn sylfaenol i gynnig atebion teithio amgen. Yn 2023, gofynnwyd iddo hwyluso penodi ymgynghorwyr Edge i helpu'r cyngor gan nad oedd gan swyddogion ddigon o gapasiti'n fewnol i allu cyflwyno'r rhaglen ar y raddfa ofynnol.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau ei fod yn adolygiad o'r dechrau i'r diwedd o wasanaethau trafnidiaeth teithwyr ac mae'n effeithio ar y ddwy adran oherwydd bod angen i gydweithwyr addysg nodi cymhwysedd a hawl i drafnidiaeth ac yna mae'r tîm trafnidiaeth yn trefnu'r cludiant ar ran swyddogion addysg pan fydd yr angen wedi'i nodi.

Esboniodd swyddogion fod Edge wedi'i benodi ar gyfer contract tair blynedd i sicrhau arbedion effeithlonrwydd blynyddol o £1.269 miliwn dros gyfnod y contract, gan gynnwys £800,000 trwy ailgaffael ac aildendro gwasanaethau a £150,000 trwy osgoi costau.

Dywedodd swyddogion mai'r flwyddyn gyntaf yw hi ar hyn o bryd, a tharged yr arbedion yw £350,000 gydag elw net o £52,000.

Ar hyn o bryd mae swyddogion wrthi'n trafod gyda'r ymgynghorydd ynghylch rhai o'r cerrig milltir a monitro perfformiad, ac ni ellir trafod y manylion yn gyhoeddus. Cadarnhaodd swyddogion nad yw'r arbedion yn ystod blwyddyn 23/24 wedi'u cyflawni sy'n golygu bod trafodaethau'n cael eu cynnal ac maent yn adolygu'r 17 carreg filltir, sef gweithgareddau penodol i lywio'r arbedion hynny a'r newid trawsnewidiol.

Esboniodd swyddogion na allant siarad am fanylion hynny nes iddynt gadarnhau bod modd cyflawni'r arbedion o hyd a sut bydd angen eu hail-broffilio o bosib.

Eglurodd swyddogion y gallai fod modd ei adennill mewn blwyddyn, ond gallai olygu y gallai fod angen newid y swm o £500,000 sydd gan y Gyfarwyddiaeth Addysg, Hamdden a Dysgu Gydol Oes yn eu cynllun ar gyfer y flwyddyn nesaf.

Dywedodd swyddogion y byddent yn dod ag adroddiad llawn yn ôl i bwyllgor craffu ar y cyd o bosib gan ei fod yn rhan o bortffolio Addysg a'r Amgylchedd. Maen nhw'n gobeithio ei gyflwyno'n gynnar ym mis Rhagfyr.

Dywedodd y Cadeirydd y byddai'n hapus i hwyluso cyfarfod craffu ar y cyd i ymdrin â'r mater a bydd yn cael trafodaeth gyda'r Gwasanaethau Democrataidd ynghylch y dyletswyddau llywodraethu a'r cyfrifoldeb a'r ffordd orau o wneud hynny a phwy y bydd angen iddynt ddod i'r cyfarfod.

Dywedodd y Cadeirydd y gwneir gwaith yn y cefndir a'i gyflwyno i'r aelodau maes o law.

Yn dilyn gwaith craffu, nododd yr aelodau'r adroddiad a'r awgrymiadau a'r safbwyntiau a gyflwynwyd gan y pwyllgor.

 

Dogfennau ategol: