Agenda item

Dywedodd Gyfarwyddwr y Gwasanaethau Cymdeithasol, Iechyd a Thai wrth aelodau fod y broses o benderfynu ar gyllideb wedi bod yn anodd, roedd yr arbedion gofynnol o 5% o'r gyfarwyddiaeth gwerth £5.4m yn ystod cyfnod lle mae pwysau cynyddol ar wasanaethau a chymhlethdodau anghenion. Nododd y Cyfarwyddwr fod asiantaethau eraill megis yr heddlu, gwasanaethau carchardai a chyfnod phrawf yn ogystal â rhai meysydd iechyd, yn lleihau gwasanaethau i bobl sy'n agored i niwed ac roedd hyn yn creu galw ychwanegol.

 

Rhoddodd y Penaethiaid Gwasanaeth drosolwg o bob un o'r cynigion cyllideb a gynhwysir yn yr adroddiad.

 

Cyfeirnod SSH&CS-A: Dywedodd y Pennaeth Tai a Chymunedau wrth aelodau mai'r arbedion effeithlonrwydd disgwyliedig ar gyfer yr adran oedd £112k a chaiff hynny ei gyflawni drwy leihau costau wrth ddarparu gwasanaethau digartrefedd drwy ailgynllunio gwasanaethau ac atal pobl rhag bod mewn sefyllfa lle mae angen llety dros dro. Mae hyn yn unol â'r strategaeth a gyflwynwyd i'r Pwyllgor yn flaenorol.

 

Gwnaed gwaith i ailstrwythuro'r Tîm Opsiynau Tai ym mis Awst ac mae swyddogaeth tai strategol ar waith. Mae'r targed effeithlonrwydd yn gysylltiedig â'r timau sydd bellach ar waith ac mae'r gwaith yn y strategaeth yn cael ei ddatblygu.

 

Cyfeirnod SSH&CS-B. Dywedodd Pennaeth y Gwasanaethau Plant a Phobl Ifanc wrth aelodau fod yr arbediad a ragwelir o £232k yn ymwneud â gostyngiad naturiol yn nifer y plant sy'n derbyn gofal. Bydd gostyngiad yn nifer y lwfansau sy'n cael eu talu ar hyn o bryd ond a fydd yn dod i ben pan fydd y person ifanc yn troi'n 18 oed.

 

Holodd yr aelodau sut yr effeithir ar y ffigwr hwn pe bai cynnydd yn nifer y bobl ifanc y mae angen gofal arnynt yn y dyfodol.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth y darperir ar gyfer unrhyw blentyn y mae angen gofal arnynt. Fodd bynnag, oherwydd y gwasanaeth a sefydlwyd ac ansawdd arferion gwaith cymdeithasol, bu tuedd ar i lawr dros y 10 mlynedd diwethaf yn nifer y bobl ifanc y mae angen gofal arnynt, ac er bod hyn yn risg, rhagwelir y bydd y niferoedd yn lleihau unwaith eto.

 

Gofynnodd yr aelodau am eglurhad o'r term 'plant nad ydynt yn derbyn gofal' a ddefnyddiwyd yn yr adroddiad.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth fod y term hwn yn ymwneud â phobl ifanc a oedd yn derbyn gofal yn y gorffennol ond daeth y gofal i ben pan roedd y plentyn yn 18 oed.

 

Cyfeiriodd yr Aelodau at dudalen 20 yr adroddiad a'r cynnwys canlynol, 'yn hanesyddol mae'r tanwariant ar gyfer lwfansau mewnol wedi gwrthbwyso gorwariant darpariaethau preswyl allanol' a gofynnwyd a ana rbedwyd y tanwariant ac a oedd yn gysylltiedig â'r cynnig cyllideb hwn.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth y gellid trafod hyn o dan gynnig cyllideb ddiweddarach.

 

Gofynnodd yr Aelodau am ddata mewn perthynas â'r gorchymyn gwarcheidiaeth arbennig.

 

Esboniodd Gyfarwyddwr y Gwasanaethau Cymdeithasol, Iechyd a Thai nad yw'r awdurdod lleol bellach yn gofalu am blant sydd wedi cael eu mabwysiadu neu sy'n destun gorchmynion gwarcheidiaeth arbennig ac maent yn cael eu hystyried yn blant nad ydynt yn derbyn gofal.

 

Holodd yr aelodau a oedd angen trafnidiaeth ar unrhyw un o'r plant nad oeddent yn derbyn gofal.

 

Cadarnhaodd y Cyfarwyddwr y gallai hyn fod yn wir, cefnogwyd y bobl ifanc i aros gyda'u gwarcheidwaid arbennig neu'u rhieni mabwysiedig.

 

SSH&CS-C Dywedodd Bennaeth y Gwasanaethau Plant a Phobl Ifanc wrth aelodau y cynhaliwyd adolygiad o weithwyr cefnogi o fewn y Gwasanaeth Cymorth i Deuluoedd. Roedd y cynnig ar gyfer gweithlu mwy hyblyg, gyda staff cymorth ar raddfa is sy'n gallu darparu cymorth ymarferol y tu allan i oriau swyddfa traddodiadol.

 

Gofynnodd yr Aelodau am ragor o wybodaeth ynghylch effaith negyddol y cynnig.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth y byddai'r ymarfer hwn wedi cael ei gynnal ni waeth beth oedd yr arbedion cyllideb angenrheidiol. Yr adborth a gafwyd gan deuluoedd oedd bod angen cefnogaeth fwy hyblyg. Roeddent yn hyderus y gellid cyflawni'r cynnig cynilo hwn heb effaith, ond pe bai'r ymarfer yn cael ei ailadrodd, yna byddai effaith ar gyflenwi gwasanaethau.

 

Dywedodd y Cadeirydd fod yr wybodaeth am gynigion cyllideb a ddarparwyd yn gyfyngedig. Roedd angen ystyried unrhyw gyfeiriad at effeithiau negyddol yn ofalus. Cydnabuwyd bod risgiau ynghylch rhai cynigion cyllideb ond roeddent yn hyderus y byddai staff yn ystyried y risgiau'n briodol. Mae disgwyl y byddai unrhyw risgiau'n cael eu hailgyflwyno i'r pwyllgor i'w hystyried ymhellach.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth fod cynigion ar gyfer arbedion gwerth £1.4m ond roedd ganddynt hyder y gellid cyflawni'r rhain yn ystod y flwyddyn ariannol nesaf. Fodd bynnag, bydd unrhyw leihad pellach yn y gwasanaethau cefnogi'n cael effaith uniongyrchol ar y teuluoedd mwyaf agored i niwed.

 

Holodd yr aelodau a fyddai'r gostyngiad mewn costau staffio yn cael ei gyflawni'n naturiol neu a fyddai diswyddiadau.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth fod staff, adnoddau dynol ac undebau'n cyfarfod yn fuan i drafod hyn ymhellach. Efallai y bydd gan rai staff ddiddordeb mewn ymddeoliad hyblyg neu golli swydd yn wirfoddol o bosib. Rhagwelwyd y byddai'r targed yn cael ei gyrraedd yn naturiol.

 

Gofynnodd yr Aelodau am ragor o wybodaeth am y cynnig a holwyd a oedd hyn yn risg uchel? Pe bai'r cynnig yn arwain at ddiswyddiadau, byddai angen rhagor o fanylion.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth fod modd cyflawni'r cynnig am arbedion oherwydd sefydlogrwydd y gwasanaeth ac nad oedd yn risg uchel fel ymarfer unigol. Byddai'r risg yn cynyddu pe bai'r ymarfer yn cael ei ailadrodd. Bydd papur yn cael ei ddatblygu a fydd yn darparu rhagor o fanylion am y math o waith a'r oriau y bydd staff yn gallu eu gweithio, er mwyn eu galluogi i fod yn fwy ymatebol a gweladwy yn y gymuned.

 

Gofynnodd yr Aelodau am eglurhad pellach ynghylch y posibilrwydd o gynyddu oriau staff a newid contractau ac a oedd argostau wedi cael eu hystyried.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth na fyddai cynnydd yn nifer yr oriau ond byddai newidiadau i oriau a chontractau. Mae'r contractau presennol yn nodi bod angen hyblygrwydd. Mae'r argostau wedi cael eu cynnwys yn y cynnig.

 

Dywedodd y Cyfarwyddwr ei fod wedi bod yn heriol nodi arbedion heb risg. Roedd staff wedi ceisio cael cydbwysedd rhwng arbedion a chadw cynigion mor risg isel â phosib. Unwaith y bydd gwaith pellach wedi'i gwblhau, gellir cyflwyno adroddiad i'r pwyllgor craffu i'w ystyried ymhellach.

 

SSH & CS-D – Dywedodd Bennaeth y Gwasanaethau Plant a Phobl Ifanc wrth aelodau fod gostyngiad mewn lwfansau mewnol, costau asiantaethau allanol a chyllideb teithio gofalwyr. Yn hanesyddol mae'r tanwariant ar gyfer lwfansau mewnol wedi gwrthbwyso gorwariant darpariaethau preswyl allanol. Roedd niferoedd preswyl wedi dyblu, yn enwedig yn ystod COVID-19 ond maent yn dechrau lleihau. Wrth ddefnyddio'r tanwariant, mae perygl y bydd y byffer yn diflannu. Mae risg hefyd gyda'r posibilrwydd o

gysoni lwfansau maethu ar draws Cymru a allai arwain at gynnydd mewn taliadau gofalwyr maeth. Cynhaliwyd ymarfer i leihau costau teithio ac mae swm costau'r asiantaethau maethu annibynnol wedi lleihau sydd wedi cyfrannu at yr arbediad cyffredinol.

 

Holodd y Cadeirydd sut roedd y gostyngiad yn nifer y bobl sy'n gwneud cais i fod yn ofalwr maeth yn effeithio ar y gwasanaeth.

 

Cadarnhaodd Bennaeth y Gwasanaethau Plant a Phobl Ifanc, fel rhan o'r gwaith trawsnewid, roeddent yn ceisio gofalwyr maeth profiadol ar gyfer pobl ifanc sydd mewn gofal preswyl er mwyn eu trosglwyddo i gartref teuluol, gyda chefnogaeth gynhwysol ar gyfer y gofalwyr. Bu cynnydd yn nifer yr asesiadau ar gyfer y math hwn o ofalwr a chynnydd yn nifer y gofalwyr maeth prif ffrwd posib sy'n cyflwyno'u hunain.

 

Gofynnodd yr Aelodau am ddata mewn perthynas â chostau a ffigurau ar gyfer pobl mewn gofal preswyl y tu allan i'r sir. Mynegwyd pryder y bydd pwysau cyllidebol yn cyfyngu ar nifer y bobl sy'n mynd i'r system ofal. Bydd lleihau lwfansau mewnol o bosib yn rhwystr i ddarpar ofalwyr maeth. Holodd yr Aelodau a oedd y cynnig cyllideb hwn yn realistig.

 

Dywedodd Gyfarwyddwr y Gwasanaethau Cymdeithasol, Iechyd a Thai, wrth aelodau fod anghenion plentyn y mae angen gofal arnynt yn flaenoriaeth, hyd yn oed os yw hyn yn arwain at orwariant. Mae gorwariant ym maes gofal preswyl yn bwysau cyfredol y mae angen mynd i'r afael ag ef, fodd bynnag, ni fydd plant yn cael eu symud o ofal preswyl heb sicrhau y bydd eu hanghenion yn cael eu diwallu'n briodol mewn lleoliad eraill. Cadarnhawyd nad oedd lwfansau gofal maeth yn cael eu lleihau. Roedd y tanwariant yn y gyllideb faethu'n gysylltiedig â'r

lleihad yn nifer y plant sy'n derbyn gofal sydd mewn lleoliadau drud y tu allan i'r sir mewn asiantaethau preifat. Cadarnhaodd y cyfarwyddwr fod risg yn gysylltiedig â'r cynnig a'r flwyddyn nesaf byddai nifer y plant mewn gofal preswyl yn llai na'r nifer presennol. O fewn y rhaglen drawsnewid mae cynlluniau ar waith ar gyfer camu i lawr, os na ellir cyflawni hyn o fewn yr amserlen, adroddir yn ôl am hyn, a bydd plant yn aros yn eu lleoliadau presennol.

 

Diolchodd yr Aelodau i'r Cyfarwyddwr am ei sicrwydd, ond dywedodd na ddylid rhoi pwysau ar staff, ac mae anghenion plant yn dod yn gyntaf.

 

Dywedodd y Pennaeth Gwasanaeth fod yr holl benderfyniadau wedi'u gwneud gyda diogelu fel blaenoriaeth.

 

SSH&CS-E Dywedodd Bennaeth y Gwasanaethau Plant a Phobl Ifanc, wrth yr aelodau fod y cynnig ar gyfer cynhyrchu incwm. Mae darpariaeth ar draws Cymru lle gellir cynnig lleoliadau maeth nad ydynt yn cael eu defnyddio i awdurdodau cyfagos am gost rad. Mae'r cynllun yn cefnogi anghenion ar draws awdurdodau eraill ac yn caniatáu i ofalwyr maeth ofalu am blant. Cadarnhaodd swyddogion fod yr incwm a gynhyrchwyd ar gyfer y flwyddyn nesaf oddeutu £52,000 ond mae'r swm yn ddibynnol ar nifer a hyd y lleoliadau.

 

SSH&CS-F – Cadarnhaodd Bennaeth y Gwasanaethau Plant a Phobl Ifanc fod yr arbediad arfaethedig yn ymwneud â swydd ymwelydd iechyd a ariennir ar y cyd. Nid yw'r Bwrdd Iechyd wedi gallu cyfrannu at y cyllid ac mae trefniant arall ar waith ar gyfer y gwasanaeth.

 

SSH&CS – G Esboniodd Bennaeth y Gwasanaethau Plant a Phobl Ifanc wrth yr aelodau fod y gyllideb gwariant dewisol wedi'i dyrannu i dimau a'i bod yn cael ei defnyddio i gefnogi teuluoedd mewn argyfwng.

 

SSH&CS- H Dywedodd Bennaeth y Gwasanaethau Plant a Phobl Ifanc wrth aelodau fod cost llwybrau tacsi plant sy'n derbyn gofal wedi'i lleihau drwy gydweithio ar draws y Cyngor.

 

Holodd yr Aelodau a oeddent yn cyfeirio at dacsis y Gwasanaethau Cymdeithasol neu'r Adran Addysg.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth mai tacsis yr Adran Addysg oedden nhw.

 

Dywedodd yr Aelodau y byddai'r gost yn dod o gyllideb y Gwasanaethau Cymdeithasol a nodwyd bod problemau gyda theuluoedd y mae angen trafnidiaeth arnynt, ond mae'r ddarpariaeth wedi cael ei thorri. Mae ymgynghorwyr wedi cael eu cyflogi i gynnal adolygiad trafnidiaeth, am gost, ac roedd aelodau'n teimlo y gallai staff fod wedi cynnal yr adolygiad.

 

Rhoddodd y Pennaeth Gwasanaeth sicrwydd i'r aelodau fod trafnidiaeth yn cael ei ddarparu o hyd ac nad oedd unrhyw enghreifftiau lle na ddarparwyd trafnidiaeth i deuluoedd. Cynhaliwyd yr adolygiad gan staff sy'n cefnogi teuluoedd. Mae gofalwyr maeth yn darparu trafnidiaeth. Ni fu toriad i nifer y teithiau a wnaed ond cafwyd ymagwedd wahanol wrth eu darparu.

 

Mewn perthynas â chynigion cyllideb SSH&CS-I – SSH&CS-P, cadarnhaodd Bennaeth y Gwasanaethau Oedolion fod gwerth £3.9m o arbedion a gwerth £1.3m o swyddi gwag y mae'n rhaid eu nodi yn ystod y flwyddyn nesaf. Mae rhywfaint o'r naratif yn gryno yn bwrpasol, mae'r wybodaeth yn sensitif a bydd angen ymgynghoriad cyhoeddus llawn. Bydd yr holl gynigion yn destun gwaith dilynol, sef adroddiadau manwl ar gyfer y Pwyllgor Craffu a'r Cabinet.

 

SSH&CS-I – Cynhelir adolygiad o Daliadau Uniongyrchol. Efallai bod gormod o alw am rai pecynnau gofal. Mae symiau sylweddol o arian wedi cronni mewn cyfrifon banc lle mae oedi o ran apwyntiadau cynorthwywyr personol ac mae problemau sy'n gysylltiedig â chyfrifon a reolir.

 

Cwestiynodd yr aelodau sut roedd y ddeddfwriaeth yn effeithio ar y Cyngor?

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth y byddai ailasesiadau'n cael eu cynnal gan Weithwyr Cymdeithasol i sicrhau bod y pecynnau gofal maint cywir ar waith. Mae gan yr awdurdod ddyletswydd o dan y ddeddf i gynnig taliad uniongyrchol, ond mae angen edrych ar wahanol ganlyniadau a sut y cânt eu cyflawni er mwyn sicrhau nad taliad uniongyrchol yw'r unig ateb.

 

Holodd yr Aelodau a fyddai gweithdrefn apelio a dywedwyd, os felly, y byddai goblygiad ariannol i hyn.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth fod hyn yn wir ar hyn o bryd a bydd hyn yn parhau.

 

SSH&CS-J/SSH&CS-K/SSH&CS-N Cadarnhaodd Bennaeth y Gwasanaethau i Oedolion fod y cynigion ar gyfer datblygu darpariaeth fewnol ar gyfer anghenion gofal cymhleth. Roedd y cynigion yn cynnwys y safle yng Ngelligron ar gyfer darpariaeth byw â chymorth neu ofal ychwanegol, gwasanaethau dydd ychwanegol yn Afan Nedd o bosib a chynyddu nifer y gwelyau seibiant yn Nhrem y Môr. Nodwyd ar hyn o bryd roedd 19 o bobl â phroblemau iechyd meddwl ac roedd 26 o bobl ag anableddau dysgu'n byw mewn lleoliadau byw â chymorth neu leoliadau preswyl sy'n costio £4.5m i'r Cyngor. Trwy ddatblygu darpariaeth fewnol, rhagwelwyd y gellid gwneud arbediad o £2m. Fodd bynnag, roedd perygl na fydd modd cyflawni hyn o fewn yr amserlenni gofynnol.

 

Holodd yr aelodau a oedd ffigwr yr arbedion yn realistig ac yn gyraeddadwy.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth fod y ffigyrau wedi'u cyfrifo ac ar hyn o bryd roedd 45 o bobl mewn lleoliadau nad oes angen iddynt fod ynddynt. Ar hyn o bryd nid oes darpariaeth amgen na mewnol a gall darparwyr allanol godi prisiau uchel, £4k - £8k yr wythnos ar gyfartaledd. Mae hwn yn gynnig buddsoddi i arbed.

 

Holodd yr Aelodau a fyddai prosesau mewnol yn oedi'r prosiect ac yn effeithio ar y gallu i gyflawni'r cynigion hyn o fewn amserlenni penodol.

 

Dywedodd y Pennaeth Gwasanaeth wrth aelodau fod y Cyfarwyddwr yn cadeirio rhaglen drawsnewid ac mae swyddog penodol ar waith mewn perthynas â'r agenda trawsnewid. Mae cynnydd yn cael ei wneud a byddant mewn sefyllfa well o fis Ionawr ymlaen. Nodwyd bod osgoi risgiau gan ddarparwyr yn broblem sy'n wynebu'r gwasanaeth a gellid rheoli risgiau'n well yn fewnol.

 

SSH&CS-L Dywedodd Bennaeth y Gwasanaethau i Oedolion wrth aelodau fod adolygiad parhaus yn cael ei gynnal gan y tîm comisiynu i adolygu lleoliadau, cynlluniau byw â chymorth a herio costau darparwyr allanol. Eleni arbedwyd £720k ac mae yna hyder bod modd gwneud arbediad o £650k ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf. Cadarnhawyd nad oedd yr adolygiad wedi arwain at unrhyw leihad i wasanaethau.

 

SSH&CS-M Dywedodd Bennaeth y Gwasanaethau i Oedolion wrth aelodau fod y cynnig ar gyfer adolygiad o'r gwasanaethau gofal cartref yn y gymuned ac mewn cynlluniau byw â chymorth. Mae'r cynnig yn cyflwyno rhywfaint o risg ond gyda'r defnydd o dechnoleg, roedd hyder y gellid cyflawni'r arbediad. Nodwyd na fyddai lleihad mewn pecynnau gofal ond byddwn yn adolygu'r holl gefnogaeth. Mae problemau ynghylch costau gwasanaethau eistedd gyda phobl a thrwy ddarparu'r gwasanaeth yn fewnol neu gan ddefnyddio sefydliadau trydydd sector, gellid lleihau'r gost.

 

Cwestiynodd yr aelodau a fyddai arbedion effeithlonrwydd lleoliad yn effeithio ar ysbytai gyda blocio gwelyau.

 

Cadarnhaodd y Pennaeth Gwasanaeth nad oedd hynny'n wir. Roedd arbedion effeithlonrwydd lleoliadau'n ymwneud â chostau heriol a gorbenion sy'n cael eu codi o fewn trefniadau byw â chymorth.

 

SSH&CS-O Dywedodd Bennaeth y Gwasanaethau i Oedolion wrth yr aelodau, trwy greu nifer o leoedd ailalluogi preswyl yn Nhrem y Glyn, y bydd y Cyngor yn gallu darparu cyfnod o seibiant i bobl o'r gymuned ac o ysbytai am hyd at chwe wythnos, a byddai pobl yn dychwelyd adref gyda phecyn gofal llai neu heb becyn gofal o gwbl. Byddai'r arbedion yn ddibynnol ar y ffaith bod deuddeg gwely, mae pedwar gwely ar gael ar hyn o bryd gyda'r posibilrwydd o ddau wely ychwanegol yn fuan.

 

SSH&CS-P Dywedodd Bennaeth y Gwasanaethau i Oedolion wrth aelodau y byddai unrhyw leihad yn nifer y staff yn ddewis olaf. Os oes angen arbedion pellach, bydd rhannau o'r gwasanaeth yn cael eu hailstrwythuro. Bu rhywfaint o ddiddordeb mewn ymddeoliad cynnar.

 

Cadarnhaodd Gyfarwyddwr y Gwasanaethau Cymdeithasol, Iechyd a Thai nad oedd y cynigion yn hawdd i'w rhoi ar waith ac nad oedd modd dod o hyd i arbedion heb gael effaith ar wasanaethau. Mae angen gwneud rhagor o waith ar rai o'r cynigion a bydd aelodau'n cael eu diweddaru drwy gydol y broses.

 

Yn dilyn gwaith craffu, nododd yr aelodau'r adroddiad a'r awgrymiadau a'r safbwyntiau a gyflwynwyd gan y pwyllgor.