Agenda item

Rhoddodd Nicola Pearce Cyfarwyddwr yr Amgylchedd ac Adfywio Cyngor Bwrdeistref Sirol Castell-nedd Port Talbot gyflwyniad i'r aelodau ar y Rhaglen Cefnogi Arloesedd a Thwf Carbon Isel gan gynnwys y cais i ymgorffori'r Ganolfan Rhagoriaeth Sgiliau Sero Net Genedlaethol yn unol â'r adroddiad a gynhwysir yn y pecyn agenda.

Holodd yr aelodau am y rhaglen ysgogi hydrogen a pha gyfran o'r prosiect cyfan sy'n seiliedig ar hynny. Nododd yr Aelodau bod marchnad ar gyfer cerbydau mawr sy'n defnyddio hydrogen yn unig gan fod 300 o geir hydrogen yn unig yn y DU.

Gofynnodd yr Aelodau pam fod arian y Fargen Ddinesig yn cael ei fuddsoddi mewn hydrogen pan nad yw'n gweithio fel dewis amgen heblaw ar gyfer cerbydau mawr â chymhorthdal mawr.

Gofynnodd yr aelodau hefyd a yw swyddogion yn annog partneriaid i edrych ar dariffau dros nos ar gyfer ynni wrth wefru cerbydau trydan yn ogystal â'r isadeiledd oherwydd yr arbedion sylweddol y gall sefydliadau eu gwneud os oes ganddynt dariff dros nos.

Gofynnodd yr Aelodau am eglurhad ynghylch yr hyn a olygwyd gan y term 'adeilad hybrid' fel y cyfeirir ato yn y cyflwyniad.

Dywedodd swyddogion fod y Prosiect Ysgogi Hydrogen a Chanolfan Dechnoleg y Bae yn rhan o'r 7 prosiect gwreiddiol a gafodd eu cymeradwyo. Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau fod cyfleuster Canolfan Dechnoleg y Bae wedi'i adeiladu ac ar hyn o bryd mae'n weithredol ac yn adeilad ynni-gadarnhaol, sy'n golygu ei fod yn cynhyrchu mwy o ynni na'r hyn y mae ei angen arno er mwyn gweithredu. Dywedodd swyddogion fod dros 50% o'r adeilad wedi'i osod.

Esboniodd swyddogion fod y prosiect yn cysylltu'r ynni dros ben â'r cyfleuster ymchwil hydrogen sydd o fewn 100 metr o'r cyfleuster. Mae'r trydan sbâr hwn yn cael ei ddefnyddio i gynhyrchu hydrogen.

Rhoddwyd gwybod i'r aelodau bod y prosiect yn talu am electrolyswr ychwanegol o fewn y cyfleuster ymchwil hydrogen a weithredir gan Brifysgol De Cymru i alluogi'r cynhyrchiad cynyddol o hydrogen. Tynnodd swyddogion sylw at y ffaith y rhagwelwyd erioed y byddai hydrogen yn cael ei ddefnyddio o fewn cerbydlu cludo nwyddau mawr Castell-nedd Port Talbot ac maent yn rhagweld bod hydrogen yn cael ei ystyried ar gyfer dyfodol cerbydau mwy fel cerbydau cludo gwastraff ac ailgylchu ac mae darpariaeth o fewn y prosiect ysgogi hydrogen hwnnw i dalu tuag at gost un cerbyd, er mwyn dangos effeithiolrwydd y cydleoliad hwnnw o gerbydlu Castell-nedd Port Talbot (CNPT) gyda'r prosiect ysgogi hydrogen.

Mewn perthynas â gwefru cerbydau trydan, eglurodd swyddogion fod cerbydau trydan yn gysylltiedig â'r ceir cronfa llai y bydd CNPT fel awdurdod a cherbydau domestig y cyhoedd yn defnyddio mwy ohonynt wrth symud ymlaen. Mae CNPT yn buddsoddi arian ar draws y rhanbarth mewn isadeiledd a chyfleusterau gwefru. Mae'r farchnad hefyd yn darparu cyfleusterau gwefru lle mae'n gwneud synnwyr busnes da.

Mae swyddogion yn cyflwyno prosiect o dan Cefnogi Arloesedd a Thwf Carbon Isel o'r enw 'Map Llwybr Isadeiledd Gwefru Cerbydau Trydan', a fydd yn sefydlu lleoliad y mannau heb gyfleuster gwefru mewn ardaloedd mawr yn y rhanbarth, lle na fydd y farchnad yn ymyrryd i osod isadeiledd gan na fyddant yn cael elw ar eu buddsoddiad.

Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau fod nifer sylweddol o'r boblogaeth yn gofyn am fynediad i'r isadeiledd gwefru hwnnw ac mae gan lawer o'r ardaloedd hyn ddatblygiadau preswyl dwys iawn heb gyfleusterau parcio oddi ar y stryd. Esboniodd swyddogion eu bod yn edrych ar ffyrdd y gallant gefnogi pobl sy'n byw yn y cymunedau hynny sy'n dyheu am berchen ar gerbyd trydan.

Eglurodd swyddogion, mewn perthynas â llety hybrid, mae swyddogion am ddatblygu integreiddiad yr Academi Sgiliau Sero Net yn y cyfleuster gweithgynhyrchu uwch ac y byddant yn cael eu cydleoli o fewn un adeilad. Mae hyn yn golygu bod gan y myfyrwyr yn yr academi fynediad at yr offer uwch-dechnoleg uchel wedi'u lleoli yn y cyfleuster gweithgynhyrchu uwch. Bydd hyn yn caniatáu i fyfyrwyr weithio ar yr offer y maent yn debygol o gael mynediad ato wrth fynd ar drywydd y mathau hynny o gyfleoedd gyrfa. Ni fyddai myfyrwyr yn eistedd mewn ystafell ddosbarth yn unig a byddant yn treulio amser mewn amgylchedd gweithgynhyrchu hefyd. Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau y bydd myfyrwyr yn derbyn y profiad ymarferol gorau sy'n cyd-fynd â gweithio ym maes gweithgynhyrchu y gall swyddogion ddatblygu ar eu cyfer. Dyna beth a olygir gan gyfleuster hybrid.

Nododd yr Aelodau eu bod wedi nodi y dylai'r adeilad gael ei orffen erbyn 2027 ac maent yn gobeithio nad yw'r raddfa amser yn rhy dynn i fod yn ymarferol gan fod busnesau lleol yn pryderu y byddant yn colli'r arian neu'r enillion posib trwy ffermydd gwynt arnofiol ar y môr os na fyddwn yn gweithredu'n gyflym. Mynegodd yr aelodau bryderon ynghylch yr angen i hyfforddi pobl a'u dechrau yn y diwydiant yn hytrach na dod â phobl i'r ardal i weithio ac yna maent yn symud allan o'r ardal. Tynnodd yr aelodau sylw at yr angen i ddisodli'r swyddi pwysig a fydd yn cael eu colli o ganlyniad i gyhoeddiad TATA.

Cytunodd swyddogion ei bod yn amserlen dynn iawn ac, er ei bod yn uchelgeisiol, maen nhw'n credu y gallant ei chyflawni.  Esboniodd swyddogion eu bod wedi bod yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru am gyfnod sylweddol i ddefnyddio rhan o'r Parc Ynni y maent wedi'i brynu'n ddiweddar ac mae rhannau o'r parc ynni sy'n parhau i fod yn destun halogiad sy'n gysylltiedig â chemegau BP a oedd yn bresennol ar y safle yn y gorffennol. Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau fod rhannau o'r safle, lle mae gan swyddogion ddiddordeb, gellid eu datblygu yn y tymor byr ac maent yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru i sicrhau'r tir hwnnw ac maent yn gefnogol o'r prosiect hwn mewn egwyddor ac maent am iddo ddigwydd.

Nododd swyddogion ei fod yn bwysig, o ystyried sefyllfa TATA, eu bod yn gwneud popeth o fewn eu gallu i gefnogi'r gweithlu sydd mewn perygl o golli eu swyddi yn ogystal â sicrhau bod gan weithlu'r dyfodol a oedd yn arfer dyheu am weithio yn TATA gyfleoedd economaidd amgen a chyfleoedd gwaith amgen. Byddai angen iddynt gael y sgiliau i gael mynediad at y swyddi hynny wrth symud ymlaen ac mae swyddogion am ddarparu'r sgiliau hynny iddynt.

Nodwyd yr adroddiad.