Agenda item

Derbyniodd yr Aelodau sylwebaeth Archwilio Cymru ar lythyr cynnydd y Cyd-bwyllgor Corfforaethol mewn perthynas â Chyd-bwyllgor Corfforaethol De-orllewin Cymru, a'r cynllun gweithredu arfaethedig.

Eglurwyd bod ystod o ddyletswyddau statudol yn cael eu rhoi i'r Cyd-bwyllgorau Corfforaethol, ac Archwilio Cymru oedd yn gyfrifol am archwilio cydymffurfiaeth ag amrywiaeth o'r dyletswyddau hynny; yn benodol ynghylch y dyletswyddau a nodir yn Neddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 a Deddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021.

Roedd Prif Weithredwr Cyd-bwyllgor Corfforaethol De-orllewin Cymru yn falch o'r casgliad a gynhwysir yn y llythyr, gan ei fod yn arddangos cynnydd da wrth gyflawni amrywiaeth o'r dyletswyddau hynny. Nodwyd bod y Cynllun Gweithredu ar gyfer Tlodi Plant a'r Strategaeth Cyfranogiad yn ddau ddarn penodol o waith y mae angen iddynt ddatblygu ymhellach dros y chwe mis nesaf.

Yn ogystal â'r uchod, soniwyd bod yr archwilwyr wedi dod i rai casgliadau o ran cynnydd y Cynllun Trafnidiaeth Rhanbarthol (CTRh) a'r Cynllun Datblygu Strategol (CDS); Roedd Prif Weithredwr Cyd-bwyllgor Corfforaethol De-orllewin Cymru, wedi bod yn glir gydag archwilwyr mewn perthynas â'r trafodaethau parhaus rhwng y Pwyllgor a Gweinidogion ynghylch ariannu'r prosesau hyn a faint o fuddsoddiad sydd ar gael i gyflawni'r newid.

Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor fod Archwilio Cymru hefyd wedi llunio eu hadroddiad trosolwg sy'n crynhoi'r sefyllfa ar draws Cymru gyfan. Cadarnhawyd y byddai'r adroddiad hwn yn cael ei gyflwyno yn ystod cyfarfod nesaf Cyd-bwyllgor Corfforaethol De-orllewin Cymru.

Cadarnhaodd Archwilio Cymru eu bod wedi gwneud rhywfaint o waith cychwynnol yr hydref diwethaf, ac wedi bwydo hynny yn ôl i gynrychiolwyr Cyd-bwyllgor Corfforaethol De-orllewin Cymru yng ngwanwyn eleni; cyn hynny gwnaed rhywfaint o waith pellach yn yr haf i ddiweddaru eu canfyddiadau. Cydnabu Archwilio Cymru fod y llythyr, sydd wedi'i gynnwys yn yr adroddiad a ddosbarthwyd, yn nodi sefyllfa ar adeg benodol, ac roedd y gwaith yn amlwg wedi symud ymlaen ers hynny. Ychwanegwyd y byddai Archwilio Cymru'n monitro'r cynnydd dros y flwyddyn.

Eglurwyd bod Archwilio Cymru wedi cyhoeddi llythyrau i bob un o'r pedwar Cydbwyllgor Corfforaethol. Tynnwyd sylw at y pwyntiau canlynol mewn perthynas â Chyd-bwyllgor Corfforaethol De-orllewin Cymru:

·        Nodau Llywodraeth Cymru - roedd yn amlwg bod dealltwriaeth glir o nodau Llywodraeth Cymru ar gyfer y Cyd-bwyllgorau Corfforaethol; er ei bod yn amlwg nad oedd yn gwbl gefnogol o'r angen am y Cyd-bwyllgorau Corfforaethol. Roedd Archwilio Cymru'n gwerthfawrogi bod hyn yn rhannol gysylltiedig â'r pryderon am ddiffyg adnoddau i gefnogi rhoi'r Cyd-bwyllgorau Corfforaethol a'i swyddogaethau ar waith. Serch hynny, cydnabuwyd bod y Cyd-bwyllgor Corfforaethol yn gadarnhaol ar y cyfan am y cyfleoedd y gellid eu cyflwyno i'r rhanbarth.

·        Trefniadau Llywodraethu – Sicrhawyd Archwilio Cymru bod y rhan fwyaf o'r trefniadau llywodraethu craidd wedi'u sefydlu, a'u bod ar waith. Ar adeg yr archwiliad, nid oedd yr Is-bwyllgorau wedi cael eu sefydlu, ond cydnabuwyd bod hyn wedi newid ers hynny. Nodwyd ei fod yn gadarnhaol bod Cyd-bwyllgor Corfforaethol De-orllewin Cymru wedi cynnwys y Parciau Cenedlaethol yn llawn yn ei drefniadau, y tu hwnt i'r rôl statudol.

·        Cynnydd ac eglurder cynlluniau – nodwyd bod gan Gyd-bwyllgor Corfforaethol De-orllewin Cymru weledigaeth glir a nodir yn ei Gynllun Corfforaethol; ac maent wedi bod yn adeiladu ar waith Bargen Ddinesig Bae Abertawe, yn ogystal ag archwilio opsiynau o ran sut y gallai'r ddau drefniant weithio gyda'i gilydd er mwyn lleihau'r baich gweinyddol a chostau cysylltiedig gweithredu'r ddau drefniad. Fodd bynnag, manylwyd ar adeg y gwaith archwilio, teimlwyd bod y cynnydd o ran cyflawni'r CTRh a'r CDS wedi bod yn gyfyngedig; Roedd Archwilio Cymru'n ymwybodol bod peth o hyn o ganlyniad i gyhoeddi canllawiau'n hwyr, ac yn adroddiad cryno'r archwilydd cyfeiriwyd at y pryderon o ran parodrwydd Llywodraeth Cymru a'r materion statws ariannol.

·        Partneriaethau – daeth Archwilio Cymru i gasgliad cadarnhaol o weithio mewn partneriaeth â sefydliadau eraill, yn enwedig o ran y trefniadau sydd ar waith sy'n ymwneud â Byrddau Iechyd a Phrifysgolion; yn ogystal â'i gytundeb cyd-ddewis. Roedd archwilwyr yn edrych ymlaen at weld sut y mae hyn yn datblygu o ran sicrhau'r pŵer cydweithredol mwyaf posibl ar draws y rhanbarth.

·        Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol – cydnabuwyd bod yr amcanion lles wedi cael eu cyhoeddi, a'u hymgorffori o fewn ei gynllun corfforaethol. Bydd Archwilio Cymru'n disgwyl i Gyd-bwyllgor Corfforaethol De-orllewin Cymru roi'r egwyddor hon ar waith mewn ffordd ystyrlon, ar draws ei swyddogaethau. Ychwanegwyd y bydd yr archwilydd yn cynnal archwiliadau o'r graddau yr oedd wedi rhoi'r egwyddor datblygu cynaliadwy ar waith yn y blynyddoedd i ddod, fel sy'n ofynnol gan y Ddeddf.

Eglurwyd bod yr adroddiad cryno a grybwyllwyd yn flaenorol, a gyhoeddir gan Archwilio Cymru, yn cynnwys canfyddiadau cronnus y pedwar Cydbwyllgor Corfforaethol; Bydd yn bwysig darllen yr adroddiad hwn ar y cyd â'r llythyron unigol, oherwydd er bod rhai o'r canfyddiadau'n gyffredinol, roedd canfyddiadau a fyddai'n berthnasol i rai Cyd-bwyllgorau Corfforaethol yn fwy nag eraill.

Tynnodd yr Aelodau sylw at y ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo'n flaenorol i sicrhau na fyddai sefydlu'r Cyd-bwyllgorau Corfforaethol yn cael effaith andwyol ar wasanaethau rheng flaen; ac roedd yn bwysig eu bod yn cydnabod yn llawn bwysau ariannol Awdurdodau Lleol. Nodwyd bod Arweinwyr y Cynghorau'n wynebu'r anhawster o benderfynu ar eu cyllidebau eu hunain yn ystod yr hinsawdd ariannol bresennol.

Gofynnwyd i Archwilio Cymru a oedd unrhyw un o'r Cyd-bwyllgorau Corfforaethol eraill ledled Cymru wedi codi'r materion sy'n ymwneud ag adnoddau; ac os felly, a fyddai Archwilio Cymru'n darparu unrhyw argymhellion i Lywodraeth Cymru o ganlyniad i'r trafodaethau hynny. Nodwyd bod y pryderon am adnoddau fwyaf cryf yn y de Orllewin; nid oedd y mater wedi cael ei godi'n gyson gydag Archwilio Cymru, ond nid yw hynny'n golygu nad oedd yn broblem. Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau fod Archwilio Cymru'n ymwybodol o'r heriau gwahanol nad oedd y Cyd-bwyllgor Corfforaethol ac Awdurdodau Lleol yn eu hwynebu ar hyn o bryd; Fodd bynnag, ni fyddent yn gwneud argymhellion ynghylch adnoddau'n benodol. Daethpwyd i'r casgliad y byddai Archwilio Cymru'n parhau i fonitro dros y 12 mis nesaf, er mwyn cael dealltwriaeth fwy gwybodus o'r camau nesaf ac i weld a oedd angen gwneud rhagor o waith.

Penderfynwyd nodi'r Cynllun Gwaith diwygiedig.