Agenda item

Rhoddwyd cyflwyniad i'r Pwyllgor gan SQW mewn perthynas â pharthau buddsoddi.

Esboniwyd bod cydweithwyr yng Nghyngor Abertawe a Sir Gâr wedi comisiynu SQW i ddatblygu prosbectws ar gyfer parth buddsoddi diwydiannau gwyrdd newydd, sy'n cynnwys y ddwy ardal awdurdod lleol; cynhwyswyd y prosbectws drafft o fewn yr agenda a ddosbarthwyd ar gyfer y cyfarfod.

Hysbyswyd yr Aelodau bod parthau buddsoddi wedi'u lansio gan Lywodraeth y DU yn 2023 i ddatblygu 'clystyrau potensial uchel mewn meysydd â photensial cynhyrchiant sydd heb ei fodloni' lle gellir defnyddio cryfderau ac asedau lleol i greu twf cynaliadwy.

Nodwyd y byddai nifer cyfyngedig o barthau buddsoddi yn cael eu dyrannu ar draws y DU; roedd wyth wedi cael eu cyhoeddi ymlaen llaw yn Lloegr, ac mae'n debygol y byddai un yng Nghymru ac un yn yr Alban.

Tynnodd SQW sylw at y ffaith mai bwriad parthau buddsoddi oedd adeiladu ar feysydd lle'r oedd cryfderau sectoraidd mewn perthynas â nifer cyfyngedig o sectorau, a ragddiffiniwyd gan y llywodraeth yn ei chynnig polisi; gan gynnwys diwydiannau gwyrdd, gweithgynhyrchu uwch, diwydiannau creadigol, gwyddorau bywyd digidol a thechnoleg.

Mynegwyd bod Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi y byddai pob parth buddsoddi yn Lloegr yn derbyn pecyn gwerth £80 miliwn, a fyddai'n cyfateb i £20 miliwn y flwyddyn dros bedair blynedd; gyda chydbwysedd ar sut y gellid defnyddio hynny'n hyblyg rhwng cymhellion cyllidol, dyddiadau busnes a mathau eraill o wariant.

Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor nad oedd y broses ar gyfer Cymru wedi'i gwneud yn glir eto; fodd bynnag, roedd gan gydweithwyr yng Nghyngor Abertawe a Sir Gâr lawer o ddiddordeb mewn darparu mynegiant cynnar o ddiddordeb i Lywodraeth Cymru. Tynnwyd sylw at y ffaith bod y cynnig yn canolbwyntio ar ddiwydiannau gwyrdd, sef un o'r blaenoriaethau a nodwyd gan y llywodraeth; a nodwyd bod y prosbectws yn un sy'n ategu at y Porthladd Rhydd Celtaidd, gyda rhan fawr o'r naratif ynghylch ychwanegu gwerth at glwstwr diwydiannol y Porthladd Rhydd Celtaidd a de Cymru.

Yn ogystal â'r uchod, soniwyd bod pwyslais o fewn yr arweiniad ar y cyfraniadau y gallai prifysgolion a busnesau eu gwneud; Roedd SQW wedi adeiladu hyn yn y prosbectws, ac ymgynghorwyd â sefydliadau fel Prifysgol Abertawe, Prifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant ac Awdurdodau Lleol, wrth ddatblygu'r ddogfen.

Cyflwynwyd y naratif craidd i'r Aelodau, a oedd yn tynnu sylw at y ffaith y bydd y parth buddsoddi'n cysylltu'r potensial i gynhyrchu ynni, gallu o ran ymchwil ac arloesi, safleoedd mawr a chryfderau diwydiannol i gefnogi gwerth uwch, dyfodol economaidd wedi'i ddatgarboneiddio a lles gwell.

Nodwyd bod SQW wedi cwblhau golwg gychwynnol ar fuddion posib y parth buddsoddi; Gallai ddatgloi 5,300 o swyddi a £3.9 biliwn mewn gwerth ychwanegol gros blynyddol ychwanegol. Soniwyd bod y datganiad hwn yn cyd-fynd yn fras â'r ffigurau a ddyfynnir gan leoedd eraill a ddyrannwyd parth buddsoddi iddynt yn Lloegr.

Roedd y cyflwyniad yn manylu ar y model rhesymeg lefel uchel, a nodwyd yn y prosbectws. Wrth roi hyn at ei gilydd, soniwyd bod SQW yn ymwybodol o ran cael cydbwysedd rhwng bod yn lefel ddigon uchel i fod yn hyblyg o ran cynnwys anhysbys yr arweiniad ar hyn o bryd; wrth hefyd roi digon o fanylder i fod yn glir am rai ardaloedd diffiniedig ac adeiladu ar gryfderau allweddol.

Rhoddodd SQW drosolwg o'r model hwn:

·        Cryfderau'r diwydiant gwyrdd – nid oedd diffiniad gwirioneddol o ddiwydiant gwyrdd yn nogfennaeth y llywodraeth, felly roedd SQW wedi nodi'r pum maes canlynol lle'r oedd gan dde-orllewin Cymru nifer o gryfderau:
-Cynhyrchu a dosbarthu ynni
-Gweithgynhyrchu uwch
-Amaethyddiaeth, technoleg amaeth, bwyd a biowyddoniaeth
-Gwasanaethau carbon isel gwerth uchel
-Technolegau datgarboneiddio yn yr amgylchedd adeiledig

·        Lleoliadau allweddol – roedd SQW wedi nodi'r lleoliadau allweddol canlynol lle gallai pecyn o gymhellion fod o werth:
-Hwb Ynni a Thrafnidiaeth Abertawe a Datblygu Porthladdoedd
-Clwstwr Carbon Isel Llanelli
-Canol Dinas Abertawe a'r Glannau
-Parc Economi Gylchol Nantycaws
-Parc Felindre
-Parth Twf Cross Hands

·        Datgloi cyfleoedd – roedd SQW wedi nodi'r cyfleoedd canlynol y gellid eu datgloi trwy ddilyniant y cynnig hwn:
-Cyflenwad ynni adnewyddadwy, gwyrdd
-Buddsoddiad newydd mewn technolegau uwch
-Ehangu cadwyn gyflenwi leol
-Farchnad gryfach ar gyfer addasu a mabwysiadu
-Sylfaen sgiliau gryfach

·        Effaith ranbarthol – cydnabuwyd yr effeithiau cadarnhaol canlynol ar y rhanbarth:
-5,300 o swyddi
-£3.9 biliwn o werth ychwanegol gros
-Mwy o fusnes a chadernid diwydiannol
-Cynnydd mwy cyflym tuag at sero net
-Gwella iechyd a lles

Cynhaliwyd trafodaeth mewn perthynas â'r camau nesaf, a oedd yn cynnwys ymgysylltu â Llywodraeth Cymru ynghylch y prosbectws, gwaith pellach i ddeall sut y gallai pecyn buddsoddi weithio, a phenderfynu beth gellid ei gyflawni'n realistig o fewn amserlen y dynodiad hwn. Ategwyd, er nad oedd y broses ymgeisio yn y dyfodol yn hysbys, roedd yn debygol y byddai angen achos busnes sy'n debyg i'r hyn a oedd yn cyd-fynd â'r gystadleuaeth porthladd rhydd.

Holodd yr Aelodau am yr amserlenni a'r cyllid y byddai eu hangen i ddatblygu a chyflwyno'r rhaglen hon. Eglurwyd bod llawer o hyn yn aneglur o hyd oherwydd y diffyg eglurder presennol o ran sut y mae Llywodraeth Cymru'n dymuno bwrw ymlaen â'r broses. Dywedodd swyddogion eu bod yn ymwybodol bod trafodaethau'n parhau rhwng Llywodraethau'r DU a Chymru, gyda Llywodraeth y DU'n nodi'n glir y byddant yn ariannu un parth buddsoddi yn unig yng Nghymru; Llywodraeth Cymru fydd yn penderfynu a ydynt am ddyrannu'r un lleoliad, neu os ydynt am ei agor i gystadleuaeth.

Atgoffwyd y Pwyllgor fod y Prif Weithredwr wedi cyflwyno adroddiad i gyfarfod blaenorol Cyd-bwyllgor Corfforaethol De-orllewin Cymru, 6 Mehefin 2023, pan lansiwyd y cynnig polisi am y tro cyntaf. Cadarnhawyd bod y Pwyllgor wedi rhoi awdurdod i'r Prif Weithredwr ddechrau trafodaethau cychwynnol gyda Llywodraeth Cymru a'r DU er mwyn archwilio'r manteision a allai gronni pe bai cynnig polisi parth buddsoddi'n cael ei ddyrannu i dde-orllewin Cymru; yn ogystal â phenderfynu bod llythyr, yn nodi mynegiant o ddiddordeb yn y potensial ar gyfer cynnig polisi parth buddsoddi yn ne-orllewin Cymru, yn cael ei anfon oddi wrth Gadeirydd y Pwyllgor at y swyddogion perthnasol. Cadarnhaodd swyddogion fod y camau hyn wedi'u cwblhau, ac y byddai'n fuddiol anfon llythyr arall i ofyn am gyfarfod gyda'r gweinidogion perthnasol.

Nodwyd bod y pedwar Arweinydd wedi cyfarfod â'r gweinidog perthnasol yn y cyfamser ac wedi trosglwyddo'r gwaith a oedd yn cael ei wneud ar draws y rhanbarth, gan gynnwys y bwriad i wneud cais am barth buddsoddi. Croesawodd y Cadeirydd yr awgrym o drefnu cyfarfod gyda'r gweinidogion perthnasol, ac i alluogi'r Arweinwyr i gymryd unrhyw gamau gweithredu sy'n angenrheidiol i sicrhau bod Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru'n ymwybodol o fwriad y rhanbarthau i sicrhau parth buddsoddi.

Ailadroddodd y pedwar Arweinydd fanteision y cynnig ar gyfer y rhanbarth, a mynegwyd eu bod yn fodlon i Lywodraeth Cymru gael golwg ar y prosbectws drafft.

PENDERFYNWYD bod yr adroddiad yn cael ei nodi.