Agenda item

Cafodd y Pwyllgor gyflwyniad gan SQW, sef cwmni ymgynghori datblygu economaidd a benodwyd i wneud gwaith ar Gynllun Cyflawni Economaidd Rhanbarthol (REDP) De-orllewin Cymru. Nodwyd bod SQW wedi gweithio gyda chydweithwyr yn Ne-orllewin Cymru yn 2013 ar y Strategaeth Adfywio Economaidd; ac fe'u hailbenodwyd yn 2021 i wneud gwaith ar y REDP, sy'n disodli'r strategaeth gynharach honno.

Rhoddodd y cyflwyniad drosolwg i'r Aelodau o gynnwys a phwrpas y REDP, yn ogystal â diweddariad ar safle'r Rhanbarthau 18 mis ar ôl dechrau'r ffrwd waith hon.

Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau bod y REDP wedi'i ddatblygu yn 2021, ac fe'i cymeradwywyd gan Gyd-bwyllgor Corfforedig De-orllewin Cymru ym mis Mawrth 2022. Nodwyd, pan benodwyd SQW i wneud y gwaith hwn, gofynnwyd iddo baratoi dogfen a oedd yn edrych tuag at 2030. Cafodd y datganiad canlynol ei gynnwys o fewn y cynllun i nodi'r pwrpas:

'Gosod uchelgais y rhanbarth ar gyfer economi gydnerth, eang a chynaliadwy, a lle dylid canolbwyntio ymdrechion yn ystod yr ychydig flynyddoedd nesaf i'w gwireddu'.

Soniwyd bod SQW wedi llunio'r cynllun ochr yn ochr â'r Fframwaith Economaidd Rhanbarthol a arweiniwyd gan Lywodraeth Cymru; hysbysodd y REDP y Fframwaith Economaidd Rhanbarthol i raddau helaeth, gan ei fod yn cyfeirio at gynnwys strategol y cynllun.

Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor am y dull a gymerwyd o dystiolaeth i gyflawni'r cynllun:

·        Adolygiad o Dystiolaeth a Thirwedd – dechreuodd y gwaith hwn yn gynnar yn 2022 i gasglu materion, cyd-destun, themâu polisi a dadansoddiad SWOT o'r economi ranbarthol. Roedd yn bwysig casglu tystiolaeth newydd ar gyfer datblygu'r REDP, oherwydd natur newidiol gwaith sy'n seiliedig ar dystiolaeth. Cafodd yr adolygiad hwn ei nodi a'i gyhoeddi yn ei ddogfen ei hun.

·        Cynllun Cyflawni Economaidd Rhanbarthol – cafodd y gwaith sy'n seiliedig ar dystiolaeth ei gynnwys yn y ddogfen strategaeth graidd a'r fframwaith ar gyfer gweithredu.

·        Atodiad Piblinell Prosiect – yn dilyn cyhoeddi'r REDP, lluniwyd trydedd ddogfen o'r enw 'Atodiad Piblinell Prosiect'. Casglodd SQW gyfres o gynigion prosiect, a phob un ohonynt ar wahanol gamau datblygu; roedd y ddogfen yn nodi achos busnes cryno ar gyfer pob prosiect, ar y sail y gellid eu hadolygu a'u datblygu mewn ymateb i gyfleoedd cyllido yn y dyfodol ac ati.

Wrth ddatblygu'r REDP, gosodwyd tair uchelgais eang, trosfwaol i'r Rhanbarth fod yn wydn ac yn gynaliadwy, yn fentrus ac yn uchelgeisiol, ac yn gytbwys ac yn gynhwysol; ac o fewn y cynnwys hwnnw, nodwyd tair cenhadaeth o fewn y cynllun:

1.   Sefydlu De-orllewin Cymru fel arweinydd y DU ym maes ynni adnewyddadwy a datblygu economi sero-net

2.   Adeiladu sylfaen fusnes gref, gadarn ac wedi'i gwreiddio

3.   Tyfu a chynnal y cynnig profiad

Nodwyd bod SQW yn canolbwyntio'n gydwybodol ar y tair cenhadaeth, yn hytrach na defnyddio dull mwy traddodiadol, er mwyn nodi rhywbeth a oedd yn nodedig i'r Rhanbarth; ac i ymateb yn weithredol i'r ymgynghoriad, a'r cyngor a gafwyd gan y pedwar Awdurdod Lleol.

Cafodd yr aelodau fanylion pellach ar bob un o'r tair cenhadaeth, fel y nodir yn y cyflwyniad; Roedd pob cenhadaeth yn cynnwys cyfres o feysydd gweithredu lefel uchel, a luniwyd o'r gwaith sy'n seiliedig ar dystiolaeth. Ychwanegwyd eu bod hefyd yn cael eu datblygu i sicrhau eu bod yn parhau i fod yn berthnasol dros yr amser a fwriadwyd ar gyfer y cynllun hwn, sef hyd at y flwyddyn 2030.

Eglurwyd bod nifer o ddangosyddion perfformiad wedi'u nodi yn y REDP. Roedd y cyflwyniad yn manylu ar rai o'r dangosyddion y gellid eu mesur 18 mis yn ddiweddarach; fodd bynnag, cydnabuwyd nad oedd data lleol bob amser yn ddibynadwy dros gyfres amser byr. Nodwyd bod gostyngiad bychan yn allyriadau nwyon tŷ gwydr; roedd y ffigur hwn yn llawer uwch na ffigurau'r DU o hyd, ond roedd yn hysbys bod hyn oherwydd Gwaith Dur TATA. Cyfeiriwyd hefyd at y gostyngiad yn nifer y swyddi yn y Rhanbarth, a nodwyd y gallai hynny fod o ganlyniad i'r ffordd yr oedd data'n dal i gael ei gofnodi o ganlyniad i'r pandemig; Byddai'n ddefnyddiol monitro'r ffigurau hyn yn flynyddol i gael dealltwriaeth fwy cywir o'r sefyllfa.

Cyfeiriwyd at y newid mewn cyd-destun ers i'r gwaith ddechrau yn 2021. Nid oedd yr heriau a'r cyfleoedd canlynol wedi dod i'r amlwg ar adeg datblygu'r REDP:

Heriau

·        Rhagolwg gwan ar gyfer twf y DU

·        Pwysau costau byw a'r effeithiau ar gymunedau, hyder a buddsoddiad cyffredinol

·        Pwysau ar adnoddau'r sector cyhoeddus

·        Risgiau ailstrwythuro diwydiannol

Cyfleoedd

·        Dynodi Porthladd Rhydd ar gyfer Sir Benfro a Chastell-nedd Port Talbot

·        Ymrwymiad polisi parhaus i sero net, yn enwedig gan Lywodraeth Cymru

·        Cynnydd o ran cyflwyno prosiectau mawr gydag arweinyddiaeth y sector preifat, gyda'r potensial i ehangu'r cynnig rhanbarthol trwy ddynodi parth buddsoddi

·        Ymagwedd bartneriaeth gref, wrth i brosiectau'r Fargen Ddinesig gael eu cyflawni a Chyd-bwyllgor Corfforaethol De-orllewin Cymru gael ei sefydlu

Yn dilyn y cyflwyniad, cynhaliwyd trafodaeth ynghylch y genhadaeth gyntaf a gynhwysir o fewn y REDP, gan gyfeirio at yr heriau allweddol sy'n gysylltiedig â'r maes gweithredu o ran 'meithrin gallu ac arbenigedd i wneud y mwyaf o ynni adnewyddadwy a photensial sero net'. Nodwyd y byddai rhai o'r mentrau sgiliau sy'n cael eu datblygu gan y Bartneriaeth Dysgu a Sgiliau Rhanbarthol yn mynd i'r afael â rhai o'r heriau allweddol; fodd bynnag, byddai cyflawni'r genhadaeth hefyd yn digwydd o ganlyniad i'r awydd i fuddsoddi a'r hyder y mae'n rhaid i'r sector preifat ei fuddsoddi. Eglurwyd y byddai mabwysiadu'r genhadaeth gyntaf o fewn y REDP yn gofyn am arweinyddiaeth strategol a buddsoddiad sylweddol oherwydd y natur gystadleuol.