Cofnodion:
Cafodd y Pwyllgor
ddiweddariad ynghylch y sefyllfa bresennol mewn perthynas â'r Porthladd Rhydd,
a'r prosesau sy'n gysylltiedig â'r gwaith hwn.
Eglurwyd mai cais
Celtic Freeport sgoriodd uchaf o'r tri chais o Gymru a gyflwynwyd i Lywodraeth
y DU, ac ers hynny mae Swyddogion wedi bod yn gwneud cynnydd o ran yr elfen
gyflawni.
Ar ôl peth oedi,
cadarnhawyd bod yr Adran Codi'r Gwastad, Tai a Chymunedau (DLUHC) a Llywodraeth
Cymru wedi cyhoeddi canllawiau drafft ar gyfer y gwaith hwn, ac roedd
swyddogion yn aros i'r manylion terfynol gael eu cytuno.
Rhoddwyd gwybod i'r
Aelodau fod Tîm y Porthladd Rhydd (sy'n cynnwys cynrychiolwyr o Gastell-nedd
Port Talbot, Sir Benfro, Cymdeithas Porthladdoedd Prydain a Phorthladd
Aberdaugleddau) wrthi'n gweithio gyda KPMG a Phrif Weithredwr dros dro Celtic
Freeport i ddrafftio'r achos busnes amlinellol, gyda'r gobaith o'i gyflwyno ar
ddiwedd y flwyddyn galendr hon.
O ran ffermydd gwynt
arnofiol ar y môr, dywedwyd nad oedd unrhyw geisiadau wedi'u cyflwyno gan
ddatblygwyr yn ystod y broses arwerthiant ddiweddar; tra bod hyn yn codi
pryderon, roedd Swyddogion wedi cael sicrwydd bod y broses yn cael ei diwygio.
Nodwyd y bydd y broses, a oedd yn cynnwys cytuno ar y contractau ar gyfer
gwahaniaeth, yn rhoi mwy o ystyriaeth i'r datblygwyr y tro nesaf.
Fel y soniwyd eisoes,
roedd Swyddogion yn gweithio drwy'r achos busnes amlinellol ar hyn o bryd;
Roedd rhan o hyn yn cynnwys edrych ar nifer o feysydd yn enwedig o ran sgiliau,
arloesi a chynllunio. Nodwyd o hyn, y bydd Swyddogion yn llunio rhai darnau
drafft i gyd-fynd â'r achos busnes amlinellol.
Cynhaliwyd trafodaeth
ynghylch y camau nesaf, a amlygwyd fel a ganlyn:
·
Cyflwyno achos busnes
amlinellol yn ffurfiol, a chymeradwyaeth gan DLUHC a Llywodraeth Cymru;
·
Cymeradwyo'r Trysorlys a
dynodi safle treth - ymgysylltodd swyddogion â dros 20 o berchnogion tir ar
draws Castell-nedd Port Talbot a Sir Benfro er mwyn sefydlu cytundebau'r safle
treth;
·
Symud ymlaen gydag achos
busnes llawn, gyda'r potensial i'r porthladd rhydd ddechrau masnachu ar ddiwedd
2024;
·
Rhyddhau cyfalaf oddi wrth
Lywodraeth y DU i ganiatáu i Swyddogion ymgymryd ag ystod o waith gan ystyried
astudiaethau seilwaith a dichonoldeb
Eglurwyd y bydd yr
arian yn cael ei wario ar draws Castell-nedd Port Talbot a Sir Benfro, ond ni
fyddai'r manteision o ganlyniad i'r Porthladd Rhydd yn cael eu cyfyngu i'r ddwy
Fwrdeistref Sirol. Pwysleisiwyd y byddai'r manteision yn cael eu gwireddu ar
draws De Cymru gyfan.
Cyflwynwyd yr heriau
cyfredol canlynol sy'n gysylltiedig â datblygiad y porthladd rhydd i'r
Pwyllgor:
·
Cynhaliwyd trafodaethau lefel
uchel rhwng Llywodraeth Cymru a'r DU o ran y cyfraddau annomestig a byddai
cyfran ohonynt yn y pen draw yn cael ei roi i'r Awdurdodau Lleol yng
Nghastell-nedd Port Talbot a Sir Benfro.
·
Nodwyd bod yr amserlenni'n
eithaf heriol, gan fod llawer o gyfrifoldeb i gyflwyno dogfennaeth drom mewn
cyfnod byr o amser. Er bod gan Swyddogion gefnogaeth timau ymgynghorol, roedd
rhai elfennau o waith y gellid ond eu gwneud o fewn yr Awdurdodau Lleol eu
hunain.
·
Gallai'r Etholiad Cyffredinol
sydd ar ddod yn 2024 gael effaith sylweddol ar rai o'r llinellau amser o
amgylch y Porthladd Rhydd; a bod polisïau gwahanol ar gyfer gwahanol
lywodraethau.
·
Y newidiadau yng Ngwaith Dur
TATA; bydd gan y porthladd rhydd safbwynt fwy amlwg a phwysig o ystyried y cyd-destun
hwn. Roedd yna ansicrwydd o ran hyn hefyd, ac mae newid sylweddol wedi bod.
·
Methiant yr arwerthiant
contract ar gyfer gwahaniaeth diweddaraf a gynhaliwyd lle na wnaed unrhyw
geisiadau. Er bod y methiant i sicrhau cais wedi cyfleu neges i'r Llywodraeth o
ran materion prisio, roedd Swyddogion yn ymwybodol y byddai hefyd yn rhoi
amheuaeth ym meddyliau buddsoddwyr. Roedd swyddogion yn gweithio'n agos gyda'r
diwydiant i geisio lliniaru hyn.
Daeth Prif Weithredwr
Cyngor Sir Penfro i'r casgliad bod y porthladd rhydd yn dod â chyfle i gynyddu
nifer y swyddi na fyddant fel arall yn bodoli; ac ni welwyd unrhyw dystiolaeth
hyd yn hyn o unrhyw ddisodli materol oherwydd y cyfleoedd yn natblygiad y
Porthladd Rhydd.