Agenda item

Darparodd swyddogion drosolwg o'r adroddiad fel a ddosbarthwyd, eglurodd fod Castell-nedd Port Talbot yn arwain y cynnig o ddyraniad dros dro o £5,300,000 o gronfeydd y Fargen Ddinesig a'r bwriad yw ei fod yn cefnogi arloesedd a rhaglen twf carbon isel i gryfhau a gwella'r Cyfleuster Cynhyrchu Gweithgynhyrchu Uwch fel rhan ohono.

 

Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau fod bwrdd y rhaglen wedi cymeradwyo hyn ar 18 Ebrill 2023 a derbyniwyd cymeradwyaeth gan y Cyd-bwyllgor ar 11 Mai. Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau fod y gymeradwyaeth yn golygu y gall Castell-nedd Port Talbot ddiweddaru eu hachos busnes i gefnogi arloesedd a thwf carbon isel i wella'r cyfleuster cynhyrchu uwch gan gynnwys Canolfan Ragoriaeth Sgiliau Sero-net Genedlaethol.

 

Mae'r Ganolfan Ragoriaeth Sgiliau Sero-net Genedlaethol yn adeilad corfforol, sy'n gartref i Ganolfan Ragoriaeth ar gyfer Sgiliau. Esboniodd swyddogion fod hyn o ganlyniad i gael gwared ar y Ganolfan Ragoriaeth a Gwasanaethau'r Genhedlaeth Nesaf, Ffatrïoedd y Dyfodol a Gwyddoniaeth Dur. Cafodd bob un ohonynt eu harwain gan CNPT yn 2019.

 

Eglurodd swyddogion mai'r hyn a ddaeth o ganlyniad i hynny, oedd cefnogi arloesedd a thwf carbon isel a gafodd ei hymgorffori yn y rhaglen a'i chymeradwyo gan y Llywodraethau ym mis Mawrth 2021.

 

Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau fod hyn yn golygu bod £5,300,000 o gronfeydd y Fargen Ddinesig yn parhau i fod heb ei ddyrannu i unrhyw brosiect neu raglen a gofynnodd Castell-nedd Port Talbot i ddiwygio'r achos busnes carbon isel gyda Swyddfa Rheoli Rhaglenni. Gofynnodd swyddogion i'r Cyd-bwyllgor gymeradwyo dyrannu'r arian sydd heb ei ddyrannu i Gastell-nedd Port Talbot mewn egwyddor, at y dibenion a amlinellir yn yr adroddiad.

 

Gofynnodd swyddogion a oedd Castell-nedd Port Talbot yn gallu bwrw ymlaen yn ffurfiol â datblygu achos busnes i gynnwys y prosiect cyfleuster cynhyrchu gweithgynhyrchu uwch a mynd trwy broses sydd wedi'i chynnwys yn Atodiad B ynghylch y broses o gymeradwyo a newid achosion busnes sy'n gysylltiedig â hynny. Mae datblygiad yr achos busnes yn cael ei brosesu ar hyn o bryd.

 

Esboniodd swyddogion mewn perthynas â dyddiadau targed, bu llawer o ymgysylltiad ag addysg bellach ac uwch, Diwydiant Cymru, Diwydiant Sero NetZero Cymru a diwydiant lleol drwy'r Tîm Datblygu Economaidd. Mae swyddogion yn seilio hyn ar angen a galw gan y diwydiant ac o'r herwydd, mae'r rhain yn gyfleuster a sgiliau a arweinir gan ddiwydiant; Mae gan Lywodraeth Cymru ddiddordeb mawr ynddo hefyd.

 

Dywedodd swyddogion, mewn perthynas ag amserlen, maent yn gweithio drwy'r achosion economaidd a busnes ar hyn ac o bryd ac maent yn gobeithio cael drafft cyntaf yr achos economaidd erbyn yr wythnos hon. Yna byddant yn adolygu'r ddogfen gyda thîm Jonathan Burns a phartïon eraill y maent wedi bod yn ymgysylltu â nhw.

 

Mae swyddogion yn mynd i Fwrdd Llywodraethwyr Rhaglen Twf Carbon Isel ar 14 Medi 2023 ac yna bwrdd rhaglen y Fargen Ddinesig ar 31 Hydref 2023 ac yna penderfynir arni yng nghyfarfod Cyd-bwyllgor y Fargen Ddinesig ar 16 Tachwedd 2023.

 

Dywedodd swyddogion, oherwydd bod hwn yn newid sylweddol, mae'n debygol y bydd angen ei gymeradwyo gan y Llywodraeth ond mae swyddogion eisoes mewn trafodaethau gyda Llywodraeth Cymru ynglŷn â hyn.

 

Roedd yr aelodau'n hapus i dderbyn yr amserlen a chroesawu'r cyllid, gofynnwyd iddynt egluro sefyllfa Ardal Fenter Glannau Port Talbot.

 

Dywedodd swyddogion ei fod yn cynnwys glannau'r harbwr, parc ynni Baglan ac ystâd ddiwydiannol Baglan.

 

Croesawodd yr aelodau nifer y swyddi a grëwyd mewn perthynas â'r prosiect hwn a gofynnwyd a oeddent yn swyddi tymor hir.

 

Cadarnhaodd swyddogion eu bod yn swyddi tymor hir, mae rhai yn gysylltiedig â'r diwydiant adeiladu ond roedd y rhan fwyaf yn dod o gwmnïau deillio llwyddiannus ac yn deillio o Brifysgol Abertawe a'r Drindod Dewi Sant. Mae'r ddau yn chwilio am safle ar gyfer busnesau newydd a bydd y cyfleuster hwn yn darparu offer a rennir a sgiliau a arweinir gan ddiwydiant megis edrych ar sgiliau llif yn y dyfodol, porthladd rhydd, Canolfan Ragoriaeth Fyd-Eang ar gyfer Rheilffyrdd. Y nod yw sicrhau bod gan gymunedau Dinas-ranbarth Bae Abertawe y sgiliau priodol i gael mynediad at swyddi tymor hir ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol.

Dywedodd swyddogion fod hyn yn pontio'r bwlch rhwng diwydiant a'r byd academaidd ac yn helpu'n sylweddol wrth helpu cwmnïau i ddatblygu eu cynnyrch. Mae gwaith wedi'i wneud ar hyn yn ystod y 12 mis diwethaf. Dywedwyd wrth aelodau fod 6 neu 7 catapwlt yn Lloegr, 2 yn yr Alban ac nad oedd un yng Nghymru. Mae swyddogion yn siarad â Llywodraeth Cymru am gael catapwlt yng Nghymru a sut y gall swyddogion ddefnyddio rhai o'u systemau i gysylltu ac i fod ychydig yn fwy uchelgeisiol. Dywedodd swyddogion eu bod yn gweld hwn fel prosiect sylfaenol wrth symud ymlaen nid yn unig yng Nghastell-nedd Port Talbot ond ar draws y rhanbarth a de Cymru yn ei chyfanrwydd. Dywedodd swyddogion fod hyn ychydig yn fwy uchelgeisiol na'r hyn a ddisgwylid ar y dechrau.

 

Roedd yr aelodau am gael rhagor o wybodaeth am ddadansoddiad demograffig y bobl y byddai'r swyddi hyn yn mynd iddynt a phwy fyddai'n elwa o'r hyfforddiant.

 

Esboniodd swyddogion y byddai'n gyffredinol, pobl sydd eisoes mewn cyflogaeth, pobl sy'n gadael ysgol, pobl ifanc hyd at wella sgiliau aelodau presennol y gweithlu. Mae hyn hefyd yn caniatáu i gwmnïau ddatblygu cynhyrchion yn y ganolfan weithgynhyrchu uwch.  Wedyn, tynnodd swyddogion sylw hefyd at yr elfen sgiliau ar yr ochr.  Maen nhw'n credu bod hyn yn cyd-fynd yn berffaith.

 

Defnyddiodd swyddogion yr enghraifft o Coventry yn y Ganolfan Technoleg Gweithgynhyrchu (MTC) lle'r oeddent yn cynhyrchu 200 - 300 o brentisiaid o ansawdd uchel bob blwyddyn ac mae hynny'n helpu'r diwydiannau lleol yno i ddatblygu. Dywedodd swyddogion fod hwnnw'n faes sy'n brin iawn o ran datblygu sgiliau.

 

Tynnodd yr Aelodau sylw at y ffaith, oherwydd yr economi, fod hwn yn gyfnod o drawsnewid gyda phobl yn symud i feysydd cyflogaeth newydd a gofynnwyd a yw hwn yn gyfle i bobl ailsgilio a symud i sector gwahanol  trwy gynlluniau hyfforddi Llywodraeth Cymru pe baent yn dymuno gwneud hynny. Gofynnodd yr Aelodau i'r swyddogion a fyddai modd i bobl wneud hynny. Dywedodd y swyddogion fod hynny'n wir.

 

Tynnodd yr Aelodau sylw hefyd at y potensial i gadw swyddi o ansawdd uchel ym Mhort Talbot o ddatgarboneiddio'r Gwaith Dur, gan y bydd pobl yn ceisio adleoli o ochr drom y diwydiant i ynni adnewyddadwy.

 

Gofynnodd yr aelodau am y dyraniad o £5,300,000 fel y nodwyd yn yr adroddiad a gofynnwyd i Chris Moore gadarnhau nad oes unrhyw arian wedi'i ryddhau fel rhan o hyn eto.

 

Dywedodd Chris Moore, pan gafodd y Fargen Ddinesig ei strwythuro'n wreiddiol, dyrannwyd yr arian i CNPT. Oherwydd mae CNPT wedi aildrefnu rhai o'i gynlluniau ac wedi mynd ar drywydd prosiectau sydd ychydig yn wahanol, fe wnaeth hynny ryddhau'r swm hwn. Teimlwyd, yn unol â'r cytundeb ar y cyd, ei bod yn synhwyrol ac yn briodol caniatáu i CNPT gyflwyno cynllun diwygiedig yn gyntaf. Dywedodd swyddogion na fydden nhw'n rhyddhau unrhyw gyllid nes bod ganddyn nhw brosiect sylweddol ar waith ac mae hyn yn rhan o'r £240,000,000 a ddyrannwyd yn wreiddiol ac aeth yn ôl at CNPT i gael y  cyfle cyntaf i ddefnyddio'r arian.

 

Nodwyd yr adroddiad.