Agenda item
Craffu Cyn Penderfynu
- Cyfarfod Pwyllgor Craffu'r Cabinet, Dydd Mercher, 29ain Mehefin, 2022 2.00 pm (Item 3.)
- Gwybodaeth gefndir i eitem 3.
Dewis eitemau priodol o Agenda Bwrdd y Cabinet ar gyfer craffu cyn
penderfynu (amgaeir adroddiadau Bwrdd y Cabinet ar gyfer yr
Aelodau Craffu)
Cofnodion:
Ysgol Ddechreuol Cyfrwng Cymraeg - Mynachlog Nedd
Ailddatganodd y Cynghorwyr James Henton a Martyn Peters eu budd a gadawsant
y cyfarfod ar gyfer yr eitem hon.
Cafodd yr Aelodau'r wybodaeth ddiweddaraf am y
cynnig i sefydlu Ysgol Gynradd Gymraeg newydd ym Mynachlog Nedd. Tynnodd
Swyddogion sylw at y ffaith bod pryder wedi'i godi ynghylch elfen traffig a
pharcio'r ysgol. Nodwyd bod Swyddogion yn gwneud eu gorau glas i liniaru pwysau
posib traffig neu barcio a'u bod yn ystyried mesurau y gellid eu rhoi ar waith
i liniaru hyn. Trafodwyd hefyd fod pryderon ynghylch oedran yr ysgol. Nodwyd
bod yr ysgol wedi'i chynnal a'i chadw'n dda a'i bod mewn cyflwr da iawn.
Cyfeiriodd yr Aelodau at ymateb y Swyddog ar Goed
Darcy fel a nodir yn yr adroddiad a ddosbarthwyd. Tynnwyd sylw at y ffaith, gan
ddibynnu ar niferoedd disgyblion yn y dyfodol, fod potensial i'r disgyblion
drosglwyddo i Goed Darcy pan gaiff yr ysgol newydd ei hadeiladu neu fel arall,
os bydd y galw am addysg Gymraeg yn tyfu yn ôl y disgwyl, mae posibilrwydd y
bydd yr ysgol fwydo Gymraeg yn aros yn Sgiwen ac y gellid adeiladu ysgol
Gymraeg ychwanegol yng Nghoed Darcy. Tynnwyd sylw at y ffaith nad oedd yn bosib
yn y cyfamser i aros i'r ysgol yng Nghoed Darcy gael ei hadeiladu ac roedd hyn
yn gyfle i ganiatáu i'r cyngor sefydlu Ysgol Gymraeg mewn cyfnod byr o amser.
Roedd yr Aelodau'n falch o weld yr adroddiad ac fe
dynnon nhw sylw at y ffaith y byddai sefydlu'r ysgol yn cyfrannu at darged
Llywodraeth Cymru o gael miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050.
Yn dilyn Craffu, roedd y pwyllgor yn gefnogol o'r
cynigion i'w hystyried gan y Cabinet.
Adroddiad Blynyddol Safonau'r Gymraeg 2021-2022
Cyflwynwyd Adroddiad Blynyddol Safonau'r Gymraeg ar
gyfer 2021-2022 i'r Aelodau, fel y nodir yn yr adroddiad a ddosbarthwyd.
Tynnodd yr Aelodau sylw at eu hawydd i ddysgu'r
Gymraeg ond nodwyd ganddynt fod hyn yn absennol o'r adroddiad a gofynnwyd a all
gwybodaeth gael ei rhannu rhwng yr aelodau ac iddi gael ei chydnabod mewn
adroddiadau yn y dyfodol. Tynnodd Swyddogion sylw at y ffaith bod hyfforddiant
ar gael i'r Aelodau a byddai'r wybodaeth hon yn cael ei dosbarthu y tu allan
i'r cyfarfod.
Hysbyswyd Swyddogion gan yr Aelodau o bwysigrwydd y
rhestr o siaradwyr Cymraeg a oedd ar gael yn flaenorol fel rhan o'r Cyfeiriadur
Gweithwyr ar y fewnrwyd a gofynnwyd i’r swyddogion a ellid diweddaru'r
wybodaeth hon. Cadarnhaodd Swyddogion fod y rhestr o siaradwyr Cymraeg wedi'i
diweddaru a'i hadfer. Nodwyd y byddai'r wybodaeth hon yn cael ei dosbarthu i'r
aelodau.
Yn dilyn y broses graffu, cytunwyd nodi'r
adroddiad.
Cyflawni Cynllun Cymorth Costau Byw Disgresiynol
Llywodraeth Cymru
Ar yr adeg hon o'r cyfarfod, cadarnhaodd y
Cadeirydd ei fuddiannau rhagfarnol a gadawodd y cyfarfod ynghyd â'r Aelodau a'r
Swyddogion eraill a oedd wedi datgan buddiannau rhagfarnol.
Ymgymerodd
Chris James â'r rôl fel Cadeirydd ar gyfer yr eitem hon.
Rhoddwyd gwybodaeth i'r Aelodau am y meini prawf ar gyfer
darparu elfen ddisgresiynol cynllun cymorth costau byw Llywodraeth Cymru.
Cynhaliwyd trafodaethau ynghylch y posibilrwydd na
fyddai angen i aelwydydd ym mandiau treth cyngor E i F gael taliad ychwanegol o
£150 a gofynnodd a fyddai cael yr aelwydydd ym mandiau treth cyngor E i F i
wneud cais am yr arian yn opsiwn yn hytrach na'u bod yn ei dderbyn yn
awtomatig. Tynnodd Swyddogion sylw at y ffaith na fyddai'r agweddau ymarferol
ynghylch yr awgrym yn addas i'r diben ac esboniwyd y byddai llythyr yn cael ei
ddosbarthu’n rhoi gwybodaeth am yr arian ychwanegol. Awgrymodd y swyddogion
hefyd y gellid cynnwys gwybodaeth ychwanegol yn y llythyr i hysbysu Aelwydydd
am sut i ddychwelyd yr arian pe dymunent.
Eglurwyd na fyddai perchnogion ail gartrefi’n
gymwys dan y prif gynllun ac na fyddent yn derbyn taliad.
Yn dilyn y broses graffu, roedd y pwyllgor yn
gefnogol o'r cynigion i'w hystyried gan y Cabinet.
Dychwelodd yr Aelodau a'r Swyddogion a ddatganodd
ar ddechrau'r cyfarfod i'r cyfarfod.
Dychwelodd y Cyng. Phil Rogers i'r cyfarfod fel
Cadeirydd.
Cynllun Cymorth Caledi Castell-nedd Port Talbot
Atgoffodd Swyddogion yr Aelodau fod y Cabinet, ym
mis Chwefror 2022, wedi rhoi £2m o’r neilltu i’r gronfa cymorth caledi ac wedi
gofyn i'r Prif Swyddog Cyllid ddatblygu cynllun cymorth caledi. Nodwyd mai'r
cynllun oedd targedu'r rheini sydd â'r angen mwyaf.
Tynnodd Swyddogion sylw'r Aelodau at y ffaith bod
dau opsiwn i ddewis ohonynt yn yr adroddiad, a'r opsiwn cyntaf oedd taliad
'arian parod' ychwanegol untro o £100 i aelwydydd sy'n derbyn cymorth treth y
cyngor. Yr ail opsiwn yw darparu cynllun cymorth caledi gan ddefnyddio 'Cymru
Gynnes' yn asiantaeth bartner. Cadarnhaodd Swyddogion mai'r opsiwn y byddent yn
ei argymell i'r Aelodau fyddai opsiwn dau. Nodwyd bod Katie Cook o Cymru Gynnes
yn bresennol i roi cyflwyniad o'r gwasanaeth y byddent yn ei gynnig.
Holodd yr Aelodau a fyddai'r cynllun yn darparu ar
gyfer y rheini mewn angen, yn benodol ynghylch materion fel ffenestri o ansawdd
gwael neu ffenestri gwydriad sengl. Tynnodd Cymru Gynnes sylw at y ffaith bod
yr arian ar gael i'r rheini sydd â'r angen mwyaf a phe bai materion yn ymwneud
â ffenestri wedi torri neu bryderon ynghylch ailosod gwydr ffenestri, yna
byddai hyn yn gofyn am drafodaethau pellach i sicrhau gwerth am arian. Fodd
bynnag, pe bai'r mater yn ymwneud â sicrhau bod y tŷ’n fwy effeithlon a
chynhesach, yna byddai'n rhywbeth y byddai Cymru Gynnes yn ystyried ei wneud.
Gofynnwyd am eglurder ynghylch pwy fyddai'n
gyfrifol am y cynllun hwn a pha adrannau o'r cyngor fyddai'n gyfrifol amdano.
Esboniodd Swyddogion eu bod yn ceisio cymeradwyaeth i gytuno ar y cynllun yn y
lle cyntaf. Yna byddai'n ofynnol i Swyddogion gyfrifo logisteg y cynllun a ble
y byddai'n eistedd o fewn yr awdurdod, a bydd yn hysbysu'r aelodau yn ystod
cyfnod yr hydref.
Cafwyd trafodaethau ynghylch y rhesymau cychwynnol
dros y cynllun hwn, a nodwyd, pan gyflwynwyd yr awgrym o Gynllun Cymorth Caledi
i'r aelodau ym mis Chwefror, mai ei ddiben oedd rhoi cymorth i bawb mewn angen
oherwydd costau byw. Amlygwyd bod y cynllun hwn yn rhoi pwyslais ar dlodi
tanwydd yn hytrach na’r broblem costau byw. Cadarnhaodd Swyddogion fod llwybrau
eraill ar gael i sicrhau bod y rheini y mae angen cymorth arnynt mewn meysydd
eraill fel costau byw ar gael. Sicrhawyd yr Aelodau hefyd fod cyfathrebu'n cael
ei ddarparu i'r bobl hynny ynghylch y cymorth hwn. Nodwyd y byddai Swyddogion
yn rhannu'r wybodaeth â chynghorwyr mewn perthynas â'r cymorth sydd ar gael
ynghylch costau byw.
Holodd yr Aelodau a fyddai'n ofynnol cyflwyno i
dendr. Nodwyd bod y Gwasanaethau Cyfreithiol wedi rhoi cyngor ar y pwnc hwn ac
nad oedd angen ymarfer tendro.
Trafodwyd mater preswylwyr mewn llety rhent a
gofynnodd yr aelodau a fyddai'r preswylwyr hynny'n gymwys i gael cymorth pe na
bai'r landlordiaid yn ei ddarparu. Eglurodd Cymru Gynnes y byddai croeso i
breswylwyr mewn llety rhent gael rhagor o wybodaeth a chefnogaeth gan Cymru
Gynnes heb gymryd y prif gyfrifoldeb oddi wrth y landlord.
Yn dilyn gwaith craffu, roedd y Pwyllgor yn
gefnogol o gynnig opsiwn 2 yn yr adroddiad a ddosbarthwyd i'w ystyried gan y
Cabinet.