Agenda item

Cyflwynodd y Cynghorydd P A Rees, Aelod y Cabinet dros Addysg, Sgiliau a Diwylliant yr adroddiad a gafodd ei gymeradwyo i'r cyngor gan Fwrdd Addysg, Sgiliau a Diwylliant y Cabinet a gynhaliwyd ar 19 Ionawr 2022.

Nododd yr Aelodau mai nod Llywodraeth Cymru oedd cynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg yng Nghymru i filiwn erbyn 2050.  Roedd Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg (WESP) drafft Castell-nedd Port Talbot yn manylu ar y gwaith o gefnogi a datblygu addysg Gymraeg ymhellach mewn ysgolion ac yn y cymunedau ehangach. Datblygwyd y cynllun drafft drwy ymgynghori cynhwysfawr ag ystod eang o randdeiliaid a oedd yn rhan hanfodol o'r gwaith o baratoi'r cynllun.  Diolchodd Aelod y Cabinet dros Addysg, Sgiliau a Diwylliant i'r swyddogion a phawb a fu'n ymwneud â datblygu'r cynllun.

Croesawodd yr Aelodau'r adroddiad gan nodi’u cefnogaeth am Gynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg ond mynegwyd pryder ynghylch y cyhoeddiad diweddar y byddai Comisiynydd y Gymraeg yn cynnal ymchwiliad gorfodi safonau i ad-drefniant Ysgolion Cwm Tawe ac a ddylid dileu'r adran honno yng Nghynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg nes bod canlyniadau'r ymchwiliad yn hysbys.

Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Hamdden a Dysgu Gydol Oes fod y Cynllun wedi'i ddatblygu gan bartneriaid strategol allweddol a bod cydberchnogaeth y cynllun strategol allweddol yn bwysig iawn.  Roedd y ddogfen wedi'i chymeradwyo gan Fforwm Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg a Bwrdd  Addysg, Sgiliau a Diwylliant y Cabinet yn dilyn ystyriaeth a chefnogaeth gan y Pwyllgor Craffu. Esboniwyd hefyd, pe bai'r cynllun yn cael ei gyflwyno fel y'i cyhoeddwyd yn yr agenda, heb unrhyw ddiwygiadau, y byddai cyfle o hyd i gael ei ddiwygio, gan Gyngor Castell-nedd Port Talbot a Gweinidogion Cymru, yn dilyn canlyniad yr ymchwiliad.

Cafwyd eglurhad hefyd fod yr ymchwiliad gorfodi safonau i ad-drefniant Ysgol Cwm Tawe o ganlyniad i gŵyn a dderbyniwyd gan Gomisiynydd y Gymraeg i'r broses.

Eglurodd swyddogion fod yr ymholiadau a godwyd gan Aelodau wedi'u trafod yn Fforwm Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg, ac i ddechrau roedd y drafft cyntaf yn dilyn canllawiau cyffredinol gan Lywodraeth Cymru i gynnwys atodiad yn amlinellu'r ffactorau lliniarol a ystyriwyd mewn perthynas â Chwm Tawe. Cytunwyd wedyn, fodd bynnag, i ddileu hyn gan y byddai ei gynnwys yn tynnu oddi ar y pwysigrwydd a'r camau cadarnhaol i'w cymryd dros y 10 mlynedd nesaf gan Gastell-nedd Port Talbot fel sir, a byddai'n canolbwyntio ar un ardal benodol. Yn dilyn trafodaeth yn y Fforwm, a'i Is-Fforymau, cytunwyd i ddiwygio Atodiad A i'r adroddiad fel ei fod yn ymwneud â phob maes o fewn yr awdurdod, gan gynnwys ychwanegu targedau i ddiogelu holl feysydd sensitifrwydd ieithyddol, a ffactorau lliniaru arfaethedig i'w cyflwyno ar draws yr awdurdod cyfan. 

Yn dilyn y drafodaeth, derbyniwyd diwygiad fel y nodir isod a'i roi gerbron y Cyngor fel a ganlyn:

"Ar ôl rhoi sylw dyladwy i'r ymatebion i'r ymgynghoriad, argymhellir bod aelodau'n caniatáu cyflwyno Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg drafft i Weinidogion Cymru yn amodol ar ddileu'r adran sy'n ymwneud â Chwm Tawe a mesurau lliniaru Cwm Tawe wrth aros am ganlyniad ymchwiliad Comisiynydd y Gymraeg a fersiwn wedi'i diweddaru a ddarperir ar yr adeg honno."

Methodd y diwygiad uchod, ac o ganlyniad, ystyriwyd y prif argymhelliad a gafwyd yn yr adroddiad a ddosbarthwyd.