Agenda item

Dewis eitemau priodol o agenda’r Cabinet ar gyfer craffu cyn penderfynu (amgaeir adroddiadau ar gyfer yr Aelodau Craffu)

Dewisodd y pwyllgor graffu ar yr eitemau canlynol ar agenda Bwrdd y Cabinet:

Deddf Teithio Llesol (Cymru) 2013 - Adolygiad o Ddeddf Teithio Llesol CNPT

*Ailbwysleisiodd y Cynghorydd S Pursey ei fudd ar y pwynt hwn a gadawodd y cyfarfod ar gyfer yr eitem hon yn unig*

Cyflwynwyd adroddiad i'r aelodau a oedd yn ymwneud â Deddf Teithio Llesol (Cymru) 2013; Adolygiad o Deithio Llesol CNPT.

Amlygwyd yn ystod y cyfarfod fod gwybodaeth wedi'i hepgor o atodiad 3 i'r adroddiad a ddosbarthwyd. Dosbarthwyd fersiwn wedi'i diweddaru yn y cyfarfod a'i hatodi i'r cofnodion er gwybodaeth.

Rhoddodd y Rheolwr Polisi Cynllunio drosolwg byr o'r cynigion a gynhwyswyd yn yr adroddiad a ddosbarthwyd.

Roedd yr aelod lleol dros Gwaun-Cae-Gurwen, a oedd yn bresennol yn y cyfarfod, wedi annog preswylwyr i gymryd rhan yn yr ymgynghoriad diweddar; roedd llawer o ddiddordeb ganddynt, a chyflwynodd llawer ohonynt ymateb. Fodd bynnag, roeddent yn siomedig i weld bod y meysydd blaenoriaeth uchel i'w gweld yn yr ardaloedd poblog; tynnwyd sylw at bwysigrwydd cael rhagor o gysylltedd yng nghymunedau'r cymoedd, a chodwyd pryderon ynglŷn â'r datblygiadau polisi croes.

Cyfeiriodd swyddogion at Fatrics Blaenoriaethu Llywodraeth Cymru a ddefnyddiwyd fel canllaw i sgorio'r llwybrau drwy ddefnyddio meini prawf, a nodwyd yn yr adroddiad a ddosbarthwyd;  roedd y system sgorio wedi'i hawtomeiddio drwy system GIS, ac mae'r sgorau a ddeilliodd o hynny yn penderfynu a oedd llwybr yn cael ei flaenoriaethu fel blaenoriaeth uchel, ganolig neu isel. Hysbyswyd yr aelodau fod y system hon yn ddangosol, a chadarnhawyd bod swyddogion wedi cysylltu â Llywodraeth Cymru i weld a ellid newid hyn; Dywedodd Llywodraeth Cymru wrth swyddogion mai offeryn i gynghorau ei ddefnyddio oedd y system. Cynigiodd yr adroddiad a ddosbarthwyd ymgynghoriad pellach o bythefnos, i roi gwybod i'r cyhoedd am ddosbarthiad a blaenoriaethu'r llwybrau; a chasglu sylwadau gan y cymunedau ynglŷn â hyn, y bydd swyddogion yn eu hystyried.

Yn ychwanegol at hyn, dywedwyd y bydd asesiad arall, mwy manwl a chadarn, a fydd yn edrych yn fanwl ar elfennau megis; a oes gan y llwybr ganiatâd cynllunio, perchnogaeth y tir, a'r effeithiau ar fioamrywiaeth.

Rhoddodd swyddogion sicrwydd i'r aelodau fod lle i ychwanegu at gryfder y teimlad a'r angen lleol, a gobeithiwyd y bydd yr ymgynghoriad ychwanegol o bythefnos yn cyflawni hyn; yn ddelfrydol, byddai swyddogion wedi hoffi ymestyn y cyfnod hwn, fodd bynnag, roedd yr amserlenni a'r terfynau amser ar gyfer y gwaith hwn yn dynn iawn ac yn prysur agosáu. Nodwyd y byddai'r wythnosau nesaf yn bwysig o ran casglu sylwadau pellach gan gymunedau, er mwyn nodi llwybrau penodol amlwg, yn enwedig yn ardaloedd y cymoedd.

Cydnabuwyd, ers sefydlu Deddf Teithio Llesol (Cymru), fod ffocws y cyllid wedi'i ddyrannu i ardaloedd adeiledig fel canol trefi; yr ardaloedd hyn a gafodd yr effaith fwyaf, ac roeddent yn lleoedd lle gellid cyflawni Teithio Llesol yn hawdd. Fodd bynnag, soniwyd bod gan y cyngor rôl i nodi ble y gellid sicrhau enillion yn y cymunedau mwy ynysig; gwnaed ymdrechion ymwybodol, drwy gamau gwahanol y mapiau, i geisio cysylltu cymunedau'r cymoedd yn well.

Anogwyd yr aelodau i gyfeirio eu hetholwyr at yr ymgynghoriad pythefnos ychwanegol, a fydd yn casglu sylwadau terfynol ar y llwybrau Teithio Llesol.

Yn dilyn y cyflwyniad a dderbyniwyd yn gynharach yn y cyfarfod ar Brosiect Twnnel y Rhondda, tynnodd yr aelodau sylw at y ffaith nad oedd unrhyw lwybrau Teithio Llesol sylweddol yn gysylltiedig â'r lleoliad hwn. Esboniodd swyddogion eu bod wedi bod yn rhan o drafodaethau gyda Chymdeithas Twnnel y Rhondda ynglŷn â'r mater hwn. Nodwyd bod gan Deithio Llesol ystyr penodol yng Nghymru; roedd yn hwyluso teithiau pellter byr, pwrpasol i leoedd fel ysgolion a siopau. Hysbyswyd yr aelodau fod safle Twnnel y Rhondda yn fwy cysylltiedig â thwristiaeth, ac ar y sail honno byddai'n anodd iawn cyfiawnhau cynnwys llwybrau yn seiliedig ar y meini prawf a sut yr ysgrifennwyd y Ddeddf; nid oedd llwybrau a oedd ond at ddibenion twristiaeth a hamdden yn cyd-fynd â syniadau ac egwyddorion sylfaenol Teithio Llesol. Ychwanegodd swyddogion y gallai fod cyfleoedd yn y dyfodol, a allai ddadlau dros sefydlu'r cynlluniau hyn yn y mathau hyn o leoliadau.

Cododd y pwyllgor bryderon ynghylch y materion staffio presennol yn y gwasanaeth, a dywedodd y gallai adnoddau ychwanegol helpu swyddogion i gyflawni mwy o'r agenda Teithio Llesol. Cadarnhaodd y Pennaeth Cynllunio a Diogelu'r Cyhoedd fod adnoddau'n broblem sylweddol ar hyn o bryd. Esboniwyd bod y gwaith o gyflwyno'r swyddogaeth Teithio Llesol yng nghyngor CNPT wedi'i rannu rhwng dau wasanaeth; ymdriniodd y Gwasanaeth Polisi Cynllunio â'r ochr strategol o ran datblygu'r mapiau, ac ymdriniodd y Gwasanaeth Peirianneg a Thrafnidiaeth â'r gwaith o gyflwyno a rhoi ar waith. Dywedwyd bod y timau wrthi'n trafod sut y gellid gwella'r gwasanaeth yn fewnol; cwestiynu a oedd angen ailstrwythuro neu adlinio'r broses o gyflawni'r agenda Teithio Llesol. Cydnabuwyd bod yr agenda wedi datblygu'n sylweddol ers sefydlu'r ddeddf; roedd bellach angen llawer mwy o waith.

Gofynnwyd a fyddai rhaglen ariannu barhaus gan Lywodraeth Cymru yn symud ymlaen gyda'r agenda Teithio Llesol. Roedd swyddogion yn rhagweld y byddai'r cyllid yn parhau, a rhagwelir y byddai'r gronfa o arian sydd ar gael ar gyfer Teithio Llesol yn debygol o gynyddu oherwydd yr uchelgais i gyflwyno hyn yn fwy helaeth ledled Cymru; roedd y Teithio Llesol wrth wraidd polisi Llywodraeth Cymru ac roedd yn rhan annatod o lawer o'r hyn a oedd yn cael ei wthio allan i Awdurdodau Lleol. Fodd bynnag, dywedwyd bod y gronfa o arian ar gyfer hyn yn gyfyngedig gan ei bod yn cael ei rhannu rhwng yr holl Awdurdodau Lleol ledled Cymru.

At hynny, anogwyd yr aelodau i lobïo aelodau'r Senedd; gallai hyn wella'r gyfran o'r arian. Nodwyd bod gan swyddogion rôl i sicrhau bod y naratif cywir yn cael ei gynnwys wrth gyflwyno'r ceisiadau am gyllid i Lywodraeth Cymru, er mwyn cefnogi'r ceisiadau.

Yn dilyn craffu, roedd y pwyllgor yn gefnogol o'r cynigion i'w hystyried gan Fwrdd y Cabinet.

Dangosyddion Perfformiad Allweddol 2021/2022 - Chwarter 2

Cyflwynwyd Dangosyddion Perfformiad Allweddol 2021/2022 ar gyfer Chwarter 2 i'r pwyllgor.

Cyfeiriwyd at nifer y toriadau PM10 yn yr Ardal Rheoli Ansawdd Aer (Port Talbot/Tai-bach); Gofynnodd yr aelodau am eglurder ar y ffigurau a gynhwyswyd yn yr adroddiad a ddosbarthwyd.

Dywedodd swyddogion wrth y pwyllgor mai'r targed gwirioneddol o ormodiant bob blwyddyn oedd 35; roedd y ffigurau yn yr adroddiad a ddosbarthwyd yn dangos bod y cyngor yn is na'r targed ar hyn o bryd. Esboniwyd mai 18 o doriadau oedd y targed hanner blwyddyn ar gyfer 2021/22, ac roedd y cyngor wedi cyrraedd 17 o doriadau. Fodd bynnag, tynnwyd sylw at y ffaith bod y cyngor yn profi mwy o ormodiant eleni o'i gymharu â'r flwyddyn flaenorol; roedd y Pennaeth Cynllunio a Diogelu'r Cyhoedd wedi siarad â swyddogion ynghylch y rheswm dros hyn. Nodwyd bod swyddogion wedi cael cyfarfod â Llywodraeth Cymru yn ddiweddar ar y mater penodol hwn, a chanfuwyd bod ffynhonnell debygol y toriad yn dod o waith dur TATA; Gofynnodd Llywodraeth Cymru i Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC), sef rheoleiddwyr gweithrediad TATA, ymchwilio i'r hyn y gallai'r cynnydd fod yn gysylltiedig ag ef.

Hysbyswyd yr aelodau fod yr ymchwiliad yn parhau, ac nid oedd unrhyw resymau amlwg dros y cynnydd a adroddwyd ar hyn o bryd; Roedd CNC wedi awgrymu y gallai fod yn gysylltiedig â'r ffaith bod cynhyrchu wedi lleihau ar y safle, a allai achosi allyriadau sy’n ffoi o'r pentyrrau stoc ar brydiau. Ychwanegwyd bod TATA wedi cael cais penodol i drin y pentyrrau stoc hynny rhag ofn mai nhw oedd y ffynhonnell. Soniodd swyddogion fod rhannau o'r gweithrediad hefyd y byddai angen eu hadnewyddu neu eu hadnewyddu cyn bo hir; ar ôl gwneud hyn, gellid gwella'r lleoliad. Dywedodd swyddogion fod y cynnydd mewn toriadau'n bryder, ond roedd hyn yn cael ei fonitro'n agos, a byddai'n parhau i gael ei fonitro drwy Chwarteri 3 a 4 y flwyddyn adrodd.

Tynnwyd sylw at y ffaith pe bai'r astudiaeth beilot ynghylch y synwyryddion a oedd ar waith ar hyn o bryd yn llwyddiannus, y gallai ganiatáu i swyddogion gael gwell dealltwriaeth o leoliad y llygredd lleol; gallai hyn fod o gymorth fel rhan o'r ymchwiliad wrth symud ymlaen.

Yn dilyn craffu, nododd y pwyllgor yr adroddiad.

Cynllun Datblygu Lleol Newydd Castell-nedd Port Talbot (CDLlN) 2021-2036

Rhoddodd swyddogion adroddiad ar Gynllun Datblygu Lleol Newydd Castell-nedd Port Talbot (CDLlN) 2021-2036.

Roedd yr aelodau'n falch o weld bod ymgysylltu’n bersonol wedi'i gynnwys yn yr adroddiad, lle y bo'n briodol; roedd hyn yn rhoi cydbwysedd, a'r gallu i dargedu demograffeg ehangach, gan nad oedd pawb yn gallu ymgysylltu ar-lein. Ar ben hynny, rhoddodd lawer mwy o hyblygrwydd i'r cyngor o ran ymgysylltu â'r gymuned. Dywedodd swyddogion fod y pandemig yn tynnu sylw at yr angen i fod yn hyblyg ac y gall amgylchiadau newid yn eithaf cyflym; bydd yr hyblygrwydd a oedd wedi'i gynnwys yn y cytundeb cyflawni yn sicrhau, beth bynnag fo'r amgylchiadau ar unrhyw adeg benodol, y bydd y cyngor yn gallu ymgysylltu'n effeithlon â'r gymuned.

 

Rhoddodd swyddogion sicrwydd i'r aelodau y byddai adolygiad y CDLlN yn gynhwysfawr, a byddai'n edrych ar bob un pwnc a drafodwyd yn y CDLl; bydd hefyd yn edrych ar unrhyw feysydd polisi nad oedd gan y cyngor ddarpariaeth fframwaith polisi ar eu cyfer. Nodwyd y bydd y CDLl yn cael ei gefnogi gan gryn dipyn o dystiolaeth; os yw'r dystiolaeth yn awgrymu y byddai angen polisi, yna roedd dyletswydd ar y cyngor i ddatblygu'r polisi hwnnw yn unol â hynny.

Cynhaliwyd trafodaeth mewn perthynas â'r amserlen ar gyfer cyflwyno safleoedd ymgeisiol; roedd y tîm ar hyn o bryd yn gweithio ar fethodoleg asesu safleoedd ymgeisiol a'r nodiadau arweiniol. Y gobaith oedd y byddai'r rhain yn cael eu cyhoeddi ar y wefan ganol mis Ionawr 2022; dechreuodd yr alwad am safleoedd ymgeisiol yn swyddogol ym mis Mawrth 2022 a byddai'n para tan fis Mai 2022. Soniwyd y byddai'r gofrestr yn cael ei chyhoeddi ym mis Mai 2022, ar ôl yr Etholiadau Llywodraeth Leol. Hysbyswyd yr aelodau fod yr adroddiad a ddosbarthwyd yn cynnwys amserlen lawn y CDLlN.

Yn dilyn craffu, roedd y pwyllgor yn gefnogol o'r cynigion i'w hystyried gan Fwrdd y Cabinet.

 Grant Creu Lleoedd – Trawsnewid Trefi

Diweddarwyd yr aelodau ar y cyllid a gafwyd gan Lywodraeth Cymru i gyflwyno Grant Creu Lleoedd Rhaglen Trawsnewid Trefi De Orllewin Cymru.

Gofynnwyd a oedd y cyngor wedi gwneud paratoadau er mwyn manteisio i'r eithaf ar y grant. Esboniwyd bod £4.5 miliwn wedi'i ddyrannu i'r rhanbarth; roedd hyn yn rhoi tua £1.1miliwn i Gyngor CNPT, ond roedd cyfle i ofyn am ragor os oedd angen. Roedd swyddogion yn honni y byddai'r swm a ddyrannwyd yn cael ei wario, ac efallai y bydd angen rhagor o arian er mwyn cyflawni'r prosiectau a oedd wedi'u trefnu; roedd rhai o'r rhain yn cynnwys adnewyddu safleoedd masnachol, a rhai swyddi llai fel y marchnadoedd a'r siopau dros dro.

Cydnabu'r tîm fod llawer o arian Llywodraeth Cymru yn cael ei ddyrannu i'r ardaloedd trefol mwy; Cyflwynodd swyddogion restr hir yn gofyn am waith arfaethedig mewn aneddiadau eilaidd, megis Tai-bach, Sgiwen, y Cymer a Gwauncaegurwen. Fodd bynnag, nodwyd nad oedd Llywodraeth Cymru yn cefnogi hyn, a dywedwyd wrth swyddogion fod yn rhaid iddynt ganolbwyntio ar yr aneddiadau mwy. Hysbyswyd yr aelodau nad oedd hyn yn atal unrhyw aneddiadau eraill rhag cael eu cyflwyno, pe bai swyddogion yn gallu cyflwyno achos cryf i Lywodraeth Cymru; Anogwyd yr aelodau i gysylltu â'r Tîm os oedd ganddynt achos penodol.

Cynhaliwyd trafodaeth ynglŷn â'r agenda ddigidol ar gyfer trawsnewid trefi, a holwyd a ellid defnyddio’r Grant Creu Lleoedd - Trawsnewid Trefi ar gyfer gwaith digidol. Dywedodd swyddogion fod yr adroddiad a ddosbarthwyd yn edrych ar ddarparu dealltwriaeth o sut y gellid defnyddio digidol i wella nifer yr ymwelwyr a mesur nifer yr ymwelwyr etc.; a bod gwaith y Fargen Ddinesig yn cyd-fynd yn well â'r agenda ddigidol, a bydd ganddo ei ffrydiau ariannu ei hun i gyflawni rhywfaint o'r gwaith hwnnw.

Codwyd yr anhawster o wneud cais a bwrw ymlaen â cheisiadau am grantiau; Gofynnodd yr aelodau a oedd swyddogion yn dal i allu diwallu anghenion cymorth y busnesau a oedd yn gymwys i gael y grant. Nodwyd y byddai swyddogion yn helpu ym mha ffordd bynnag yr oeddent yn gallu gwneud hynny; fodd bynnag, roedd hyn yn gyfyngedig oherwydd oriau staffio ac adnoddau cyfyngedig. Cydnabu swyddogion yr her, a soniwyd ei bod yn anodd dosbarthu'r arian; roedd angen rhoi llawer o isadeiledd ar waith i sicrhau bod yr arian yn cael ei ddosbarthu'n deg a'i fod yn cydymffurfio â meini prawf y grant.

Cadarnhaodd swyddogion y byddent yn darparu adroddiad dilynol yn amlinellu'r cyfleoedd ariannu yr oedd y cyngor yn mynd i'w datblygu a sut y byddai'r arian yn cael ei ddefnyddio.

Yn dilyn craffu, nododd y pwyllgor yr adroddiad.