Agenda item

·        Dewis eitemau preifat priodol o agenda cyn craffu Bwrdd y Cabinet (Adroddiadau Bwrdd y Cabinet yn amgaeedig ar gyfer yr aelodau craffu).

·        Dewis eitemau priodol o agenda’r Cabinet (Cyllid) ar gyfer craffu cyn penderfynu (amgaeir adroddiadau ar gyfer yr Aelodau Craffu)

Craffodd y Pwyllgor ar yr eitemau canlynol ar agenda Bwrdd y Cabinet:

Monitro'r gyllideb a'r Adroddiad Diweddaru 2021/22

Rhoddwyd yr wybodaeth ddiweddaraf i'r aelodau mewn perthynas â rhagamcanion cyllideb cyfredol ar gyfer blwyddyn ariannol 2021/22.

Tynnodd swyddogion sylw at y ffaith bod y cyngor yn gynnar iawn ym mlwyddyn ariannol 2021/22 a bod yr adroddiad yn sefyllfa diweddaru monitro cyllideb a gyfrifwyd ar ddiwedd mis Mai 2021 ac a rhagwelwyd hyd at ddiwedd mis Mawrth 2022. Dywedwyd ar hyn o bryd y rhagwelwyd y bydd cyllideb net yr awdurdod yn tanwario £178,000 eleni; adlewyrchwyd rhai amrywiadau yn yr adroddiad, ynghyd â nifer o dybiaethau y byddai Llywodraeth Cymru yn parhau i ddarparu arian o Gronfa Caledi Awdurdodau Lleol i gefnogi cynnydd mewn costau ac incwm a gollwyd. Soniwyd bod swyddogion yn dal i aros am eglurhad ar ychydig o'r arian hwnnw a bydd yr aelodau'n cael yr wybodaeth ddiweddaraf am y sefyllfa bob mis.

Roedd yr adroddiad a ddosbarthwyd yn rhagweld y byddai nifer cynyddol o blant yn gorfod mynd i ofal preswyl; Gofynnodd yr aelodau a oedd hyn o ganlyniad i bwysau'r cyfyngiadau symud ar deuluoedd sy'n agored i niwed. Cadarnhaodd Cyfarwyddwr y Gwasanaethau Cymdeithasol, Iechyd a Thai fod cynnydd sylweddol mewn materion iechyd meddwl ymhlith pobl ifanc o ganlyniad i bwysau'r cyfyngiadau symud; bu cynnydd hefyd yn nifer y teuluoedd mewn gofid sylweddol o ganlyniad i gael eu cyfyngu gyda'i gilydd am gyfnodau hir o amser. Dywedwyd bod cyfnod hirfaith lle nad oedd y cyngor yn gallu darparu ei becynnau cymorth dwys i deuluoedd yn eu cartrefi, oherwydd y feirws a'r materion diogelwch sy'n gysylltiedig â gwneud hynny; nid oedd gan deuluoedd yr allfeydd arferol er mwyn lleihau straen, fel plant yn mynd i'r ysgol, ychwaith. Hysbyswyd y pwyllgor fod pwysau cynyddol ar draws y sector Plant sy’n Derbyn Gofal ac yn enwedig y sector gofal preswyl o ganlyniad i hyn; rhagwelwyd y byddai angen 3 neu fwy o leoliadau ychwanegol eleni. Sicrhawyd yr aelodau pan fo angen i blant fynd i ofal neu pan fo angen diwallu eu hanghenion mewn lleoliadau gofal preswyl, y bydd hyn yn cael ei wneud; a hefyd pan fo'n briodol, aduno plant â'u teuluoedd.

O ran gofal preswyl i'r henoed, nododd yr adroddiad y gallai fod gostyngiad o fis Medi 2021 yn swm y cymorth ariannol a gallai hyn effeithio ar ddichonoldeb rhai lleoliadau a darparwyr gofal. Mynegodd yr aelodau eu pryderon ynglŷn â hyn a gofynnwyd a allai swyddogion ymhelaethu ymhellach ar y datganiad hwn, gan ymhelaethu ar beth fyddai'r canlyniadau i'r Gyfarwyddiaeth a'r cyngor ehangach. Hysbyswyd yr aelodau fod Llywodraeth Cymru wedi bod yn darparu cymorth ariannol i gartrefi gofal preswyl a oedd yn is na'r trothwy o 90% o feddiannaeth; ym mis Medi 2021, roedd Llywodraeth Cymru yn bwriadu lleihau hyn. Soniwyd bod rhai cafeatau i hyn, ond nid oedd swyddogion yn ymwybodol o'r manylion hyd yma. Tynnodd yr adroddiad sylw at y ffaith os nad yw'r gostyngiad mewn cymorth ariannol gan Lywodraeth Cymru yn cael ei drin yn ofalus, yna byddai'r cyngor yn rhagweld y gellid gadael nifer sylweddol o gartrefi gofal mewn sefyllfa anymarferol ariannol; sy'n golygu y gallai fod angen i rai cartrefi gofal gau, gan adael llai o gartrefi gofal ar gyfer y dyfodol. Dywedodd swyddogion, yn dibynnu ar y canlyniad, efallai y bydd angen i'r cyngor gamu i mewn i gefnogi'r sector yn ariannol; caiff adroddiad manwl ei gyflwyno i'r Pwyllgor Craffu Gofal Cymdeithasol, Iechyd a Lles a fydd yn cynnwys rhai o'r rhagfynegiadau.

Cafwyd trafodaeth mewn perthynas â'r tanwariant o ran 'gofal cymunedol/taliadau uniongyrchol eraill'; gofynnwyd a oedd y tanwariant yn gysylltiedig â'r pandemig a'r oedi posib wrth asesu'r rheini yr oedd angen gofal arnynt. Cadarnhawyd bod y sector yn cael problemau o ran recriwtio i ofal cartref a chyda darparu taliadau uniongyrchol oherwydd effaith COVID-19; roedd nifer o weithwyr gofal cartref hefyd a oedd wedi dal y feirws ac wedi mynd yn sâl iawn, ac felly nid oeddent yn gweithio. Dywedodd swyddogion fod hyn yn broblem i gynghorau ledled Cymru a Lloegr a'i fod yn rhywbeth yr oedd angen edrych arno'n genedlaethol.

Gofynnwyd a oedd yn bosib cynnwys y balans o flynyddoedd blaenorol yng nghrynodeb y Gronfa Wrth Gefn Gyffredinol yn yr adroddiadau bob mis wrth symud ymlaen. Dywedodd y Cyfarwyddwr Cyllid a Gwasanaethau Corfforaethol na fyddai unrhyw fanteision i edrych ar y balans o flynyddoedd blaenorol, gan y byddai cymaint o wahanol effeithiau wedi bod ar hyd y blynyddoedd amrywiol; ni fyddai'n darparu unrhyw wybodaeth ystyrlon gan mai cydbwysedd y flwyddyn gyfredol oedd y ffigur o werth gwirioneddol.

Yn dilyn craffu, roedd y pwyllgor yn gefnogol o'r cynigion i'w hystyried gan Fwrdd y Cabinet.

Adroddiad Monitro Rheoli'r Trysorlys ar gyfer 2021/22

Derbyniodd y pwyllgor adroddiad a oedd yn nodi camau gweithredu a gwybodaeth rheoli'r trysorlys ar gyfer chwarter cyntaf 2021/22.

Wedi'i nodi yn yr adroddiad a ddosbarthwyd, dywedodd fod Banc Lloegr wedi rhybuddio y bydd y pandemig yn arwain at effaith economaidd 'miniog a mawr'; Gofynnodd yr aelodau pa fesurau yr oedd y cyngor wedi'u trefnu i ymdrin â thoriadau mor eithafol. Tynnodd swyddogion sylw at y ffaith bod llawer o ddyfalu'n digwydd ar draws y marchnadoedd ariannol ynglŷn â sut yr oedd Llywodraeth y DU yn mynd i gydbwyso ei chyllidebau blaengar ar ôl COVID-19. Ar hyn o bryd roeddent yn gweithio ar adolygiad cynhwysfawr o wariant a oedd i fod i gael ei gyhoeddi ym mis Tachwedd. Soniwyd bod llawer o wahanol negeseuon yn cael eu cyfathrebu o'r Llywodraeth; nes bydd rhai o'r rheini'n mynd drwy'r adolygiad penodol hwnnw o wariant a datganiadau cyllideb y Canghellor, a oedd i fod i gael eu cyhoeddi ym mis Tachwedd, ni fydd gan y cyngor unrhyw sicrwydd gwirioneddol o ran faint o arian oedd yn cael ei fuddsoddi mewn gwariant cyhoeddus. Hysbyswyd yr aelodau fod gwaith wedi'i wneud gan Ddadansoddi Cyllid Cymru a'r Sefydliad Astudiaethau Cyllid yn Lloegr; roedd yn ymddangos bod dadansoddiad Cymru'n awgrymu y gallai arian cyhoeddus Cymru gynyddu 0.9% y flwyddyn nesaf neu hyd at 2.9% o bosib ar gyfer y blynyddoedd i ddod. Nodwyd pe bai hyn yn wir, y byddai'n her sylweddol, yn enwedig gan nad oedd y pandemig wedi dod i ben a bod COVID-19 wedi cael effaith ar y ffordd y rheolwyd y cyllid cyffredinol. O ran y trefniadau, soniwyd bod swyddogion yn bwriadu datblygu Blaengynllun Ariannol i'w gyflwyno i'r aelodau yng nghyfnod yr hydref a byddai Seminar ar gyfer yr holl aelodau tua diwedd mis Medi; byddai'r rhain yn rhoi syniad i'r aelodau o'r tybiaethau a oedd yn rhan o'r cynlluniau ar gyfer 2022/23 ac ymlaen.

Yn dilyn craffu, nodwyd cynnwys yr adroddiad.