Agenda item

Derbyniwyd trosolwg o gynigion cyllideb drafft Cynllunio a Diogelu'r Cyhoedd ac Eiddo ac Adfywio 2021/2022, fel y nodir yn yr adroddiad a ddosbarthwyd.

Hysbyswyd yr Aelodau nad oedd unrhyw doriadau arfaethedig mewn cyllidebau ar gyfer yr adrannau Cynllunio a Diogelu'r Cyhoedd ac Eiddo ac Adfywio yn 2021/22.

Nododd yr adroddiad fod pwysau cyllidebol o £30k ar Gynllunio a Diogelu'r Cyhoedd; Rhoddodd swyddogion fanylion am y pwysau penodol a oedd yn cynnwys:

·     Gwasanaeth Rheoli Nawdd Asedau – roedd y cynllun hwn wedi bod ar waith ers peth amser ac wedi rhoi cyfle i gwmnïau lleol noddi asedau'r cyngor a hyrwyddo’u busnesau. Rhagwelwyd yr effeithir yn sylweddol ar yr incwm a gynhyrchir o'r gwasanaeth o ystyried effaith ariannol y pandemig ar fusnesau a'u gallu i noddi asedau; roedd y pwysau o £15k a nodwyd ar gyfer 2021/22 yn adlewyrchu'r bwlch disgwyliedig mewn cynhyrchu incwm islaw'r trothwy targed;

·     Grant Galluogi Adnoddau Naturiol a Llesiant (ENRaW) – roedd Llywodraeth Cymru yn parhau i asesu ymrwymiadau a blaenoriaethau ariannu, ac o ganlyniad i hyn nid oedd y tîm Cefn Gwlad a Bywyd Gwyllt wedi cael cadarnhad eto a oeddent wedi llwyddo o ran dyfarniad grant sylweddol sy'n gysylltiedig â Phrosiect 'Cysylltu Isadeiledd Gwyrdd' De-orllewin Cymru.   Cyfanswm y cais grant cychwynnol oedd cyllideb o £2.42 miliwn dros 3 blynedd, ac roedd £981k ohono'n wariant uniongyrchol i'r cyngor. Roedd llawer o'r prosiectau a gyflwynwyd a'r staff yn dibynnu ar gyllid grant yn gyffredinol; roedd y pwysau o £15k a nodwyd yn 2021/22 yn adlewyrchu'r costau staff sefydlog i'w hariannu drwy'r Grant ENRaW heb ei gadarnhau;

·     Cynllun Datblygu Lleol – ni nodwyd pwysau ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf o ran y CDLl, yn bennaf oherwydd yr oedi wrth gychwyn proses y CDLl yn ffurfiol, felly ar hyn o bryd roedd digon o arian yng nghronfa wrth gefn y CDLl i dalu'r gwariant rhagamcanol ar gyfer y flwyddyn nesaf. Fodd bynnag, nodwyd pwysau o £100k yn 2022/23, a oedd ar gyfer yr ymrwymiad parhaus i dalu costau paratoi'r CDLl.

Tynnwyd sylw at y risgiau canlynol i'w cario ymlaen ar gyfer yr is-adran Cynllunio a Diogelu'r Cyhoedd (nid oedd y risgiau hyn yn cael eu hadlewyrchu yn y pwysau ar hyn o bryd):  

·     Gwasanaeth Profi, Olrhain a Diogelu (POD) a Gweithlu Swyddogion Gorfodi COVID – y sefyllfa bresennol oedd bod y gweithlu POD wedi'i ariannu'n llawn gan Lywodraeth Cymru tan 31 Mawrth 2021, a'i ariannu'n rhannol ar gyfer chwarter cyntaf 2021/22. Nodwyd mai dim ond tan 31 Mawrth 2021 yr oedd y Gweithlu Gorfodi COVID yn ei ariannu'n llawn; ariannwyd y gweithlu hwn ar hyn o bryd drwy'r Gronfa Caledi Awdurdodau Lleol, ac roedd swyddogion wedi derbyn cadarnhad na fyddai'r ffrwd ariannu benodol hon yn cael ei hestyn i 2021/22. Roedd swyddogion yn trafod â Llywodraeth Cymru ar hyn o bryd er mwyn cadarnhau eu disgwyliadau o'r Gwasanaeth POD a'r Gweithlu Gorfodi COVID wrth fynd ymlaen i'r flwyddyn nesaf;

·     Ôl-groniad o waith 'Busnes fel Arfer' Iechyd yr Amgylchedd a Safonau Masnach – roedd swyddogion ar draws y gwasanaeth wedi'u hadleoli i'r rheng flaen fel rhan o ymateb ehangach y cyngor i'r pandemig; o ganlyniad i hyn, roedd ôl-groniad o waith 'busnes fel arfer' erbyn hyn. Roedd yr adroddiad a ddosbarthwyd yn rhoi enghreifftiau o'r meysydd lle'r oedd yr ôl-groniad o waith wedi datblygu, ac roedd angen edrych ar sut mae'r cyngor yn defnyddio adnoddau er mwyn mynd i'r afael â'r ôl-groniad.

O ran Eiddo ac Adfywio, nodwyd bod pwysau cyllidebol o £549k wedi'i nodi a oedd yn rhoi lwfansau ar gyfer y canlynol:

·     Mesurau Datgarboneiddio gan gynnwys staffio a chynnal a chadw pwyntiau ailwefru ar gyfer cerbydau trydan – fel rhan o'r Strategaeth Datgarboneiddio ac Ynni Adnewyddadwy (DARE), bydd y cyngor yn edrych ar gynllun sy'n symud y cyngor ymlaen i fod yn garbon niwtral; roedd nifer o bwyntiau gwefru Cerbydau Trydanol (CT) wedi'u gosod i wasanaethu'r cerbydlu CT a oedd yn cynyddu o ran maint. Roedd cynlluniau hefyd i gyflwyno pwyntiau gwefru CT i'r gymuned at ddefnydd y cyhoedd; roedd darn o waith yn cael ei gwblhau lle byddai Castell-nedd Port Talbot a gweddill De-orllewin Cymru yn gysylltiedig â strategaeth newydd. Nodwyd pwysau o £50k yn 2021/22 a fyddai'n cynyddu i £100k ar gyfer blynyddoedd ariannol y dyfodol i fynd i'r afael â'r ehangiad hwn a chynnal yr isadeiledd CT;

·     Gostyngiad yn y gyllideb sy'n seiliedig ar incwm oherwydd effeithiau parhaus COVID - roedd nifer o adeiladau a oedd yn eiddo i'r cyngor, gan gynnwys unedau diwydiannol, adeiladau manwerthu a swyddfeydd, lle rhoddwyd cyfnodau di-rent iddynt oherwydd effaith y pandemig i sicrhau y gallant barhau i weithredu. Gwnaed darpariaeth o £250k yn y gyllideb ar gyfer 2021/22 a £100k ar gyfer 2022/23 a fyddai'n talu am y gostyngiad mewn incwm o ganlyniad i'r cyfnodau di-rent a nifer y 'bylchau' rhent tebygol gan nad oedd busnesau'n gallu parhau i weithredu ac roedd tenantiaid newydd yn anos dod o hyd iddynt;

·     Cynnydd mewn Ardrethi Annomestig (AA) Cenedlaethol parthed Hen Adeilad y Goron – roedd y gwaith adnewyddu i'w orffen yn fuan a disgwylid i’r broses drosglwyddo gael ei chwblhau yn ystod yr wythnosau nesaf; cyn gynted ag y dychwelwyd yr adeilad, byddai'r cyngor wedyn yn atebol am AA. Pennwyd darpariaeth o £79k yn y gyllideb a fyddai'n cwmpasu'r cyfnod interim;

·     Swyddogion Canol Tref Ychwanegol – ar hyn o bryd, roedd y cyngor yn gweithredu ag un unigolyn a oedd yn gofalu am holl ganol trefi'r Sir; nodwyd bod hyn yn her ac felly cynigiwyd penodi dau swyddog ychwanegol i roi cymorth ychwanegol i wneud y gwaith, gan gynnwys mynd i'r afael â materion sy'n codi yn ystod y dydd. Gan y byddai'n heriol o hyd i dri swyddog reoli pob canol tref, byddent yn cysylltu'n agos ag ardaloedd eraill o'r cyngor megis gorfodi traffig a gofal strydoedd, partneriaid fel yr Heddlu a busnesau yn yr ardaloedd i ddarparu presenoldeb gweladwy yng nghanol y dref;

·     Staff ychwanegol ar gyfer Adfywio, Datblygu Economaidd a Chymorth Busnes – roedd nifer y staff yn yr adrannau hyn wedi gostwng yn sylweddol dros y blynyddoedd diwethaf, ac roedd swm a chymhlethdod y gwaith wedi cynyddu; felly cynigiwyd darparu cymorth ychwanegol o ran staff i gyflawni'r rhaglenni presennol (gan gynnwys y Fargen Ddinesig), i barhau i wneud cais llwyddiannus am gyllid yn y dyfodol, ac i alluogi CNPT i geisio arwain ar raglenni rhanbarthol.

Hysbyswyd y Pwyllgor am rai o'r risgiau sydd i'w parhau ar gyfer yr is-adran Eiddo ac Adfywio:

·     Cymorth Busnes a Datblygu Economaidd – er y byddai'r £100k ychwanegol a amlinellwyd yn yr adroddiad yn darparu staff ychwanegol yn y gwasanaeth, roedd yn annhebygol y byddai'n ddigon i fynd i'r afael â'r heriau cymhleth a gyflwynwyd ac wrth symud ymlaen â dilyniant, efallai y byddai angen cymorth ychwanegol yn yr ardaloedd hynny;

·     Datgarboneiddio – pe bai'r cyngor yn cyrraedd y targed o fod yn garbon niwtral erbyn 2030, byddai angen cymorth refeniw ychwanegol a buddsoddiad cyfalaf mawr.

Mewn perthynas â'r mesurau datgarboneiddio, gofynnodd yr Aelodau am wybodaeth ynghylch paratoi'r strategaeth a chynllunio ar gyfer yr isadeiledd. Esboniodd swyddogion fod hwn yn un o'r prosiectau o fewn rhaglen arloesedd twf carbon isel ategol y Fargen Ddinesig, a oedd yn canolbwyntio ar arwain CT ar draws rhanbarth De-orllewin Cymru; sefydlwyd grŵp strategaeth CT ar gyfer y rhanbarth, ac roedd swyddogion wedi cysylltu'n ddiweddar â'r grŵp hwn i helpu i gyflawni'r prosiect. Soniwyd bod swyddogion hefyd wedi bod yn cyfathrebu â chwmni a oedd wedi gwneud gwaith ar hyn yn Dundee, yr oedd ganddi un o'r isadeileddau gorau yn y DU. Hysbyswyd yr Aelodau fod llawer o waith i'w wneud o hyd, ond roedd cynnydd da yn cael ei wneud; byddai'r cyngor yn gweithio ar ei strategaeth ei hun, yn ogystal â'i chysylltu â'r strategaeth ranbarthol. O ran amserlenni, nodwyd y byddai'r strategaeth CT ranbarthol yn cael ei chyflwyno am benderfyniad maes o law, ac os caiff ei derbyn, byddai'r penderfyniad hwnnw'n darparu'r cyllid ar gyfer y rhanbarth; bydd canlyniad hyn wedyn yn pennu cynllun a strategaeth y cyngor i sicrhau nad yw'n gwrthdaro â'r rhanbarthau. Dywedwyd y byddai'n cymryd tua 6 mis i symud y prosiect hwn yn ei flaen i sefyllfa resymol; yn y cyfamser, roedd y cyngor yn gwneud cynnydd, er enghraifft nodi lle gellid gosod y pwyntiau gwefru CT.

Gofynnwyd i swyddogion a oedd cerbydlu'r cyngor wedi'i ehangu, a chadarnhawyd bod nifer y cerbydau yn y cerbydlu wedi cynyddu; roeddent yn gweithio'n dda ac roedd y staff yn hapus i'w gyrru. Ychwanegwyd y byddai nifer y faniau yn y cerbydlu'n cael ei gynyddu ac y byddant yn cael eu cyflwyno'n fuan o fewn y misoedd nesaf;  
 Roedd swyddogion yn y broses o roi'r isadeiledd ar waith er mwyn ehangu'r cerbydlu ymhellach, gan fod angen digon o bwyntiau gwefru i wneud hyn.

Gofynnwyd a fyddai swyddogion canol y dref, fel rhan o'u rôl, yn ceisio gwella agweddau diwylliannol canol trefi. Hysbyswyd yr Aelodau y byddai eu rôl yn canolbwyntio ar reoli beunyddiol; fodd bynnag, pe bai mwy o staff yn cael ei nodi dros gyfnod o amser, yna gellid ychwanegu tasgau ychwanegol at y rôl lle y bo'n briodol. Dywedwyd y byddai'r swyddogion yn cynorthwyo gyda gwyliau a digwyddiadau pan oeddent yn cael eu cynnal eto; gellid ehangu eu rôl yn hyn o beth yn y dyfodol. Tynnodd swyddogion sylw at y ffaith bod cynnal digwyddiadau yng nghanol trefi yn anodd oherwydd yr angen i ddod â generaduron i mewn, felly roedd mannau trydanol dros dro wedi'u cyflwyno yng Nghastell-nedd, Port Talbot, Pontardawe a Glyn-nedd er mwyn i ddigwyddiadau ddigwydd yn hawdd, yn enwedig digwyddiadau llai.

Eglurodd swyddogion fod y term 'CDLl newydd', a ddefnyddiwyd yn yr adroddiad a ddosbarthwyd, yn cael ei ddefnyddio yn y cyd-destun y bydd y CDLl presennol yn parhau hyd nes y mabwysiadwyd y CDLl newydd. Ychwanegwyd y byddai swyddogion yn edrych ar berfformiad cyffredinol y CDLl gan fod rhai meysydd lle nad oedd y polisïau'n perfformio fel y rhagwelwyd - y meysydd polisi hyn fyddai ffocws y broses adolygu; bydd rhannau o'r CDLl hefyd sy'n perfformio'n ddigonol ac yn ddigon da.

Cafwyd trafodaeth bellach mewn perthynas â grant ENRaW, nad oedd swyddogion, fel y soniwyd eisoes, wedi cael cadarnhad ynghylch a oedd y Tîm Cefn Gwlad a Bywyd Gwyllt wedi llwyddo i gael y grant hwnnw. Hysbyswyd yr Aelodau fod y grant penodol hwn ac eraill yn cael eu hystyried gan Banel Buddsoddi Llywodraeth Cymru yn ystod yr wythnos yn dechrau 22 Chwefror 2021, felly dylai swyddogion gael gwell syniad o safbwynt y cyngor erbyn hynny. Nodwyd bod y grant cychwynnol wedi'i gyflwyno am £2.4 miliwn dros 3 blynedd, fodd bynnag fyddai bellach yn dod yn wariant dwy flynedd mewn gwirionedd gan na fyddai'r grant hwn yn mynd y tu hwnt i ddiwedd blwyddyn ariannol 2022/23; o ganlyniad i hyn, bydd angen ailbroffilio'r gyllideb a phrosiectau. 

Ar ôl craffu ar fanylion y gyllideb a gynhwyswyd yn yr adroddiad, atgoffwyd yr Aelodau y byddai eu sylwadau o'r cyfarfod hwn yn ffurfio rhan o'r ymateb ffurfiol i'r ymgynghoriad ar gyfer cyllideb 2021/22. Gofynnwyd iddynt, os oedd ganddynt unrhyw gynigion eraill ar gyfer arbedion cyllidebol nad oeddent wedi'u cynnwys yn yr adroddiad amgaeedig, fynd ati i gysylltu â swyddogion i'w hystyried.