Agenda item

Derbyniwyd trosolwg o gynigion cyllidebol drafft Gofal Stryd a Pheirianneg a Thrafnidiaeth 2021/2022, fel y nodir yn yr adroddiad a ddosbarthwyd.

Hysbyswyd yr aelodau nad oedd unrhyw doriadau arfaethedig mewn cyllidebau ar gyfer yr adrannau Gofal Stryd na Thrafnidiaeth a Pheirianneg yn 2021/22.

Nododd yr adroddiad fod pwysau cyllidebol o £400k ar Wasanaethau Gwastraff; Rhoddodd swyddogion fanylion am y pwysau penodol a oedd yn cynnwys:

·        Gostyngiad o £1 miliwn yn y Grant Gwastraff Cynaliadwy ledled Cymru; roedd y gostyngiad hwn wedi bod yn mynd rhagddo dros y blynyddoedd diwethaf, ac yn seiliedig ar gyfran Cyngor Castell-nedd Port Talbot o'r arian, roedd pwysau o £45k mewn perthynas â'r toriad hwn;

·        Yr angen i aildendro'r contract rheoli ar gyfer y Canolfannau Gwastraff Cartref ac Ailgylchu; roedd y contract wedi bod ar waith ers peth amser, a bydd y costau'n cynyddu uwchlaw chwyddiant o ran 'dal i fyny', yn dilyn cynnydd penodol dros oes y contract, ynghyd â chostau uwch sy'n gysylltiedig â chynyddu ailgylchu a chompostio i'r eithaf. Nododd yr adroddiad fod £250k wedi'i glustnodi yn hyn o beth;

·        Roedd diffyg cyffredinol pellach yn y gyllideb rheoli gwastraff a oedd yn deillio o ostyngiad cenedlaethol parhaol mewn incwm ar gyfer y rhan fwyaf o ddeunyddiau y gellir eu hailgylchu, y dyrannwyd £105k iddynt.

O ran Priffyrdd a Gofal Stryd, nodwyd bod pwysau cyllidebol o £350k wedi'i nodi a oedd yn gwneud lwfansau ar gyfer y canlynol:

·        Effeithiwyd ar incwm gwastraff masnach gan gychwyniad COVID-19 ac er y byddai llawer o'r gostyngiad yn digwydd dros dro ac y byddai’n cynyddu unwaith eto maes o law, roedd rhywfaint o ostyngiad cyffredinol yn debygol o fod yn barhaol; disgwylid, o leiaf, na fydd modd cyfalwni’r cynnydd chwyddiant arferol ar y gyllideb incwm gwastraff masnach, gan arwain at bwysau, felly roedd £13k wedi'i glustnodi ar gyfer hyn;

·        Roedd darpariaeth gwasanaethau ailgylchu a chyfranogiad wedi ehangu a bu galw cynyddol am offer ailgylchu gwastraff cartref ychwanegol parhaus a'r danfoniadau cysylltiedig; Clustnodwyd £36k ar gyfer y danfoniadau ychwanegol, a oedd yn cynnwys aelod ychwanegol o staff a fan ychwanegol i wneud y danfoniadau hynny;

·        Roedd angen cynyddu'r cyllidebau gwaith refeniw ar gyfer cynnal a chadw palmentydd ffyrdd a throedffyrdd ar gyfer gwaith ad-hoc ac atgyweiriadau cyffredinol, lle'r oedd £88k wedi'i glustnodi; Mae cynnydd chwyddiannol wedi'i gynnwys yn y gyllideb a fyddai'n cwmpasu adnoddau fel staffio, fodd bynnag roedd angen cyllideb ychwanegol ar gyfer deunyddiau penodol gan fod prisiau'r deunyddiau hyn yn cynyddu'n sylweddol fwy na'r cynnydd chwyddiannol;

·        Roedd angen cynyddu'r gyllideb adnewyddu marciau ffyrdd er mwyn hwyluso rhaglen adnewyddu bum mlynedd, yn dilyn dadansoddiad manwl o'r asedau; pe bai'r cyngor am hwyluso'r rhaglen hon ar draws y Fwrdeistref Sirol roedd angen gwella'r gyllideb £30k i ddarparu ar gyfer hynny;

·        Nododd swyddogion fod rhai adeileddau cefn gwlad mawr, hen draphontydd er enghraifft, nas mabwysiadwyd gan briffyrdd ac a oedd wedi cwympo y tu allan i'r drefn arolygu gyfnodol reolaidd yn y gorffennol; roedd angen cywiro hyn, felly roedd £20k wedi'i glustnodi ar gyfer hyn;

·        Roedd angen grŵp mân waith draenio ychwanegol i helpu i fynd i'r afael â'r mân broblemau draenio niferus, ôl-groniad o broblemau a gofynion gwasanaeth cysylltiedig, gan gynnwys draeniau wedi'u blocio a draeniau wedi’u torri etc. Dywedwyd bod llifogydd yn fater proffil uchel a oedd yn peri pryder sylweddol i'r cyhoedd, aelodau lleol a'r cyngor, yn enwedig o ystyried y cynnydd yn nifer y llifogydd a'r difrod cysylltiedig ar draws y fwrdeistref sirol;

·        Roedd cyllideb ychwanegol o £10k wedi'i chlustnodi ar gyfer bagiau tywod ychwanegol a chostau wrth gefn i hwyluso cymorth ychwanegol ar gyfer ardaloedd lle'r oedd problemau llifogydd.

Mewn perthynas â Chanol Tref Port Talbot, nodwyd bod pwysau ychwanegol i’w nodi, er mwyn rheoli'r gwaith dyddiol o godi a gostwng y bolardiau er mwyn atal cerbydau rhag mynd i barth cerddwyr canol y dref yn ddifeddwl; byddai cwmni diogelwch yn cael ei gyflogi i weithredu'r bolardiau drwy gydol y flwyddyn, yn y bore a'r prynhawn.

Tynnwyd sylw at y ffaith bod pwysau'n gysylltiedig â Gorsaf Fysus Port Talbot, a ddyrannwyd i'r Adran Ystadau; roedd y pwysau'n ymwneud â'r costau parhaus sy'n gysylltiedig â Gorsaf Fysus Port Talbot a’r cyfleusterau toiledau a'u perthynas â'r gweithredwyr bysus ynghylch codi tâl am ddefnyddio'r orsaf.

Hysbyswyd yr aelodau bod y pandemig wedi effeithio'n ddifrifol ar incwm parcio ceir a bod nifer yr ymwelwyr hefyd wedi gostwng yng Nghanol y Trefi; adlewyrchwyd hyn yn y pwysau cyllidebol ar gyfer y flwyddyn i ddod. Roedd swyddogion yn gobeithio, wrth gyflwyno'r brechlyn, y bydd y sefyllfa'n gwella ond serch hynny rhagwelwyd y bydd ffrydiau incwm yn parhau i gael eu heffeithio yn y maes gwasanaeth hwn yn ystod 2021/22.

Nodwyd bod y Canghellor wedi cyhoeddi’n flaenorol y bydd yr hawl i ddefnyddio diesel coch yn dod i ben o 2022; roedd gan y cyngor nifer o gerbydau Gofal Strydoedd yn ogystal â darnau eraill o beiriannau a oedd yn defnyddio disel coch, felly bydd hyn yn cael effaith gynyddol ac yn ychwanegu pwysau o £48k. Ychwanegwyd na fyddai'r cyngor yn adennill y costau treth tanwydd yn y dyfodol oherwydd hyn.

Hysbyswyd y pwyllgor am rai o'r pwysau cyllidebol y cynigir eu talu o gronfeydd penodol wrth gefn:

·        Adnoddau ychwanegol ym maes caffael – Bydd gwasanaethau gofal strydoedd a gwasanaethau eraill a gaiff eu monitro gan y Pwyllgor Craffu Strydlun a Pheirianneg yn un o fuddiolwyr yr adnoddau ychwanegol ym maes caffael; gan fod angen llawer o gymorth ar y meysydd gwasanaeth gan Is-adran Caffael y cyngor, a oedd ag adnoddau cyfyngedig ar hyn o bryd. Ar yr enghraifft a ddarparwyd oedd adnoddau'r Orsaf Drosglwyddo yn Nhwyni Crymlyn; roedd nifer o gontractau yr oedd angen eu trosglwyddo i brosesau a gweithdrefnau'r cyngor;

·        Cynllun peilot casgliadau Cynnyrch Hylendid Amsugnol – roedd disgwyl i'r peilot casgliadau gael ei gyflwyno yn ddiweddarach eleni ac yn amodol ar ddarparu'r cerbydau, a oedd wedi'u harchebu ar hyn o bryd; bydd yr arian yn helpu i gyflwyno'r broses hon;

·        Arolwg cyfansawdd gwastraff untro – trefnwyd adolygiad o Strategaeth Gwastraff y cyngor ar gyfer 2022 i sicrhau bod y cyngor ar y trywydd iawn i gyflawni'r targed o 70% yn 2024/25; fel rhan o hyn, roedd swyddogion yn bwriadu cynnal arolwg cyfansawdd arall ac edrych ar gyfranogiad hefyd os yw'n bosib, er mwyn rhoi rhagor o wybodaeth i aelodau fel rhan o'r trafodaethau yn y broses adolygu;

·        Costau TG Priffyrdd – nodwyd bod hon yn gost untro i Is-adran Rheoli Datblygiad Priffyrdd y cyngor; roedd yn gysylltiedig â'r swyddogaethau newydd ar gyfer y Corff Cymeradwyo Draenio Cynaliadwy sy'n gysylltiedig â datblygiadau newydd, i brynu modelau meddalwedd i alluogi gorfodi, apeliadau ac arolygiadau fel rhan o system iDox y cyngor.

Roedd yr adroddiad a ddosbarthwyd yn manylu ar y ddwy strategaeth cynhyrchu incwm corfforaethol a allai fod â goblygiadau i wasanaethau a oruchwylir gan y Pwyllgor Craffu Strydlun a Pheirianneg; un ohonynt oedd y bydd galwadau ffôn y Ganolfan Alwadau yn cael eu heffeithio, er enghraifft preswylwyr yn galw i gael mynediad at Wasanaethau Gofal Strydoedd a Pharcio. Yr ail bwynt a amlygwyd oedd y pwysau o ran hysbysebu a noddi; bydd Adran yr Amgylchedd yn ymwneud â'r gweithgor corfforaethol ar gynhyrchu incwm, fodd bynnag, yn benodol ar gyfer yr adran, bydd yn gysylltiedig ag asedau priffyrdd a lle gellid cyfrannu a/neu gynhyrchu incwm wrth symud ymlaen.

Mynegodd yr aelodau eu pryderon ynghylch faint o finiau gwastraff bwyd sy'n cael eu difrodi ac os edrychwyd ymhellach ar y mater hwn, y gellid arbed arian gan na fyddai angen eu hadnewyddu. Soniodd swyddogion fod 600 tunnell yn fwy o wastraff bwyd wedi’i ailgylchu y llynedd gan fod mwy o bobl yn ailgylchu a bod mwy o wastraff bwyd yn cael ei gynhyrchu; roedd mwy o bobl yn cymryd rhan mewn ailgylchu gwastraff bwyd ac roedd angen dau fin ar breswylwyr yn hytrach nag un oherwydd y meintiau. Nodwyd bod y ffactorau hyn, ynghyd â'r mater o ehangu gwasanaethau, i gyd wedi cyfrannu at bryderon yr aelodau. Roedd swyddogion hefyd yn cydnabod y bu rhai problemau gyda thoriadau, a'u bod yn edrych ar ddyluniad y biniau gwastraff bwyd i'w gwneud yn fwy cadarn. Ychwanegwyd bod goruchwylwyr yn ceisio sicrhau bod eu staff mor ddiwyd ag y gallent fod, o ran rhoi'r biniau yn ôl yn ofalus.

Mewn perthynas â rheoli'r bolard yng Nghanol Tref Port Talbot, cwestiynodd yr aelodau'r angen am folardiau yn Heol yr Orsaf gan y gellid cael mynediad i'r stryd hon drwy'r rhwystr diogelwch wrth ymyl Canolfan Ddinesig Port Talbot. Gofynnodd yr aelodau hefyd a ellid gwneud y gwaith hwn drwy grant i'r Ardal Gwella Busnes (AGB) yn hytrach na chontractio cwmni diogelwch. Esboniodd swyddogion fod angen ffordd o gael mynediad ac allanfa frys pe bai digwyddiad yng Nghanol y Dref pan godwyd y bolardiau, a dyna pam y byddai'r ardal wrth ymyl Canolfan Ddinesig Port Talbot yn cael ei gadael heb folardiau. Dywedwyd bod dyfynbris ffurfiol wedi'i dderbyn gan y cwmni diogelwch a oedd yn rheoli'r bolardiau yng Nghanol Tref Castell-nedd; roedd y dyfynbris yn cyfeirio at y costau blynyddol ac roedd angen cwblhau atgyweiriadau ar folardiau presennol.

Gofynnodd yr aelodau pa waith a wnaed i sicrhau'r pwyllgor bod ffigurau'r gyllideb ar gyfer y meysydd gwasanaeth wedi'u rhagweld yn gywir. Esboniodd swyddogion fod amcangyfrifon ffurfiol wedi'u cwblhau yn seiliedig ar wybodaeth, ond eleni roedd llawer o'r amcangyfrifon yn seiliedig ar yr hyn a brofwyd drwy'r pandemig. O ran y gyllideb parcio ceir, tynnwyd sylw at y ffaith bod swyddogion wedi dadansoddi hyn gyda'r Cyfarwyddwr Cyllid a chyfrifwyr, a chanfuwyd ei bod yn anodd iawn mesur y nifer a fydd yn manteisio arno wrth symud ymlaen, ond roedd gobeithion y byddai sefyllfaoedd yn newid wrth i'r Gwanwyn/Haf nesáu; roedd rhai pryderon o hyd ynghylch adennill incwm parcio a byddai'n cael ei fonitro'n ofalus iawn yn y dyfodol. Ychwanegwyd bod Glan Môr Aberafan wedi cynhyrchu mwy o arian eleni gan fod pobl wedi bod yn teithio i wneud ymarfer corff yn lleol. O ran y maes Gofal Strydoedd, nodwyd bod llawer o'r eitemau'n gywir cyfrifadwy, er enghraifft roedd swyddogion yn gwybod y costau ar gyfer y cerbydau a'r timau; roedd rhai elfennau yn amrywio, er enghraifft yr incwm ar gyfer deunyddiau y  gellir eu hailgylchu, lle bu'n rhaid i swyddogion edrych yn ôl ar ddata a thueddiadau hanesyddol i wneud amcangyfrif. Ychwanegwyd y bydd amrywiadau drwy gydol y flwyddyn ac ymdrinnir â hwy o fewn treuliau annisgwyl y  gyllideb.

Yn dilyn craffu ar fanylion y gyllideb yn yr adroddiad, atgoffwyd yr aelodau y byddai eu sylwadau o'r cyfarfod hwn yn rhan o'r ymateb ffurfiol i'r ymgynghoriad ar gyfer cyllideb 2021/22. Gofynnwyd iddynt, os oedd ganddynt unrhyw gynigion eraill ar gyfer arbedion cyllidebol nad oeddent wedi'u cynnwys yn yr adroddiad amgaeedig, eu bod yn cysylltu â swyddogion i'w hystyried.