Agenda item

Roedd yr adroddiad a ddosbarthwyd yn nodi'r newidiadau arfaethedig yn Adroddiad Blynyddol Drafft Panel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol (IRPW) 2021/22; cadarnhawyd bod yr adroddiad yn destun ymgynghoriad ar hyn o bryd ac y byddai'n dod i ben ar 23 Tachwedd 2020.

Rhestrwyd y tri newid arfaethedig fel y canlynol:

1: Mae'r IRPW yn cynnig y dylid cynyddu cyflog sylfaenol aelodau etholedig prif gynghorau £150 y flwyddyn, yn effeithiol o 1 Ebrill 2021. Bydd cyflogau uwch yn cynyddu ar yr un gyfradd (1.06%) â chyflogau sylfaenol.

2: Mae'r IRPW yn cynnig disodli'r cap misol o £403 ar gyfer ad-dalu costau gofal gyda'r trefniadau canlynol:
i. rhaid i bob awdurdod perthnasol ddarparu ar gyfer ad-dalu'r cyfraniad tuag at gostau angenrheidiol ar gyfer gofalu am blant ac oedolion dibynnol (a ddarperir gan ofalwyr ffurfiol neu anffurfiol) ac ar gyfer anghenion cymorth personol fel a ganlyn:
ii Caiff costau gofal ffurfiol (wedi'u cofrestru gydag Arolygiaeth Gofal Cymru) eu had-dalu’n llawn
iii Caiff costau gofal anffurfiol (heb eu cofrestru) eu had-dalu hyd at uchafswm cyfradd sy'n cyfateb i'r Cyflog Byw Go Iawn ar yr adeg yr eir i'r costau

3. Mae'r IRPW yn cynnig cynnydd o £12.00 yn y ffioedd a delir i aelodau cyfetholedig (â hawliau pleidleisio).

Nodwyd bod Caryn Furlow-Harris (Rheolwr Strategol ar gyfer Polisi a Gwasanaethau Democrataidd) a Chadeirydd Pwyllgor y Gwasanaethau Democrataidd yn bresennol mewn cyfarfod a hwyluswyd gan yr IRPW ar 21 Hydref 2020, lle trafodwyd yr adroddiad drafft; ymunodd cydweithwyr o gynghorau eraill yng Nghymru â hwy gan gynnwys Cyngor Pen-y-bont ar Ogwr, Cyngor Abertawe a Chyngor Ceredigion. Amlygwyd bod y rhan fwyaf o'r drafodaeth yn canolbwyntio ar y newid i'r cap misol o £403; roedd Cadeirydd Pwyllgor y Gwasanaethau Democrataidd wedi rhoi nifer o senarios gwahanol i'r IRPW y dywedon nhw y byddent yn eu hystyried cyn cwblhau'r adroddiad terfynol a oedd i'w gyhoeddi ym mis Ebrill 2021.

Cafwyd trafodaeth mewn perthynas â chanran y cynnydd yr oedd yr IRPW wedi'i gynnig i gyflog yr Aelodau. Nodwyd bod 10 mlynedd o galedi lle nododd yr Aelodau wrth yr IRPW nad oeddent am weld cynnydd mawr i gydnabyddiaeth ariannol Aelodau yn ystod y cyfnod hwnnw; roedd cyfyngiadau cyflog a mesurau tebyg eraill yn cael eu rhoi ar waith yn ehangach ar draws y sector cyhoeddus, fodd bynnag, yn ddiweddar roedd hynny wedi newid a bu cynnydd mewn cyflogau staff addysgu, gweithwyr llywodraeth leol, gweision sifil, Aelodau Seneddol ac ati. Amlygodd swyddogion eu bod yn synnu nad oedd yr IRPW yn manteisio ar y cyfle yn yr adroddiad i ddechrau mynd i'r afael â'r bwlch sylweddol sydd bellach wedi datblygu rhwng y gyfradd meincnod a'r hyn yr oedd Aelodau'n cael eu talu mewn gwirionedd; byddai Pennaeth y Gwasanaethau Democrataidd, Karen Jones, yn codi'r pwyntiau hyn yn ffurfiol gyda'r IRPW.

Mewn perthynas â'r trefniad dwy haen ynghylch costau gofal, nid oedd swyddogion yn fodlon bod yr IRPW wedi rhoi esboniad addas o'r rhesymu y tu ôl i drefniad dwy haen ac nad oeddent mewn gwirionedd yn egluro’r rhesymau pam nad oedd Aelodau'n hawlio'r hyn yr oedd ganddynt hawl iddo; Cadarnhaodd swyddogion yr hoffent weld rhagor o wybodaeth gan yr IRPW cyn i'r trefniadau gael eu cwblhau.

Dywedodd yr Aelodau y dylai fod dull tecach ar waith ar gyfer codiadau cyflog/lwfansau gan fod y rheini a oedd yn gymwys i gael cyflogau uwch ar hyn o bryd yn derbyn tipyn yn fwy na'r rheini a oedd ar gyflogau sylfaenol oherwydd bod y codiadau'n cael eu cyfrifo yn ôl canrannau. Soniodd swyddogion fod yr IRPW, tua ddwy flynedd yn ôl, yn bwriadu datblygu model gwahanol ar gyfer cydnabyddiaeth ariannol gan eu bod yn derbyn nad oedd y model presennol yn addas at diben; ers cyflwyno'r model, bu llawer o ddatblygiadau er enghraifft, Cydbwyllgorau Craffu, ac wrth i ddiwygiadau llywodraeth leol fynd yn eu blaen bydd llawer mwy o gydweithio sy'n sicrhau cyfres newydd o ddyletswyddau, cyfrifoldebau ac ymrwymiad gan Aelodau. Cadarnhawyd, pan gysylltodd Pennaeth y Gwasanaethau Democrataidd a'r IRPW mewn perthynas â'r pryderon, y byddai'r pwynt ynghylch y ffaith nad yw’r cynnydd yn adlewyrchu faint o waith a chyfrifoldebau yr oedd yr Aelodau'n ymgymryd ag ef yn cael ei godi. Awgrymwyd y gallai'r IRPW gynnal cyfnod ymgynghori yn y lle cyntaf, gyda thrafodaeth ynghylch sut beth bydd y model yn y dyfodol.

Trafododd y pwyllgor bwysigrwydd cydraddoldeb a sicrhau bod pawb yn cael cyfle i gyflwyno’i hun fel ymgeisydd i fod yn Aelod Etholedig; helpodd y lwfansau rai pobl i allu gwneud hyn e.e. y rheini y byddai angen iddynt dalu am ofal plant. Amlygwyd na ddylai fod unrhyw stigma gan y cyfryngau nac ar lwyfannau cyfryngau cymdeithasol mewn perthynas ag Aelodau'n hawlio'r lwfansau yr oedd ganddynt hawl iddynt; roedd problemau o hyd ynghylch amgyffrediad y cyhoedd o'r hyn y mae Aelodau Etholedig yn cael eu talu. Gofynnwyd a allai'r cyngor gyfathrebu neu gynnwys unrhyw wybodaeth ynghylch y mater hwn gan ei fod wedi'i reoli'n wael yn flaenorol a gafodd effaith ar y rheini mewn llywodraeth leol ac o ganlyniad ni wnaeth rai ohonynt hawlio’u harian.

O ran lwfans gofal yr Aelodau, nodwyd bod yr Aelodau'n amharod o hyd i hawlio'r lwfansau er gwaethaf y gwaith a gwblhawyd ar draws Cymru a'r anogaeth yr oedd y cyngor wedi'i darparu; roedd hefyd yn amlwg gyda lwfansau teithio, gan mai ychydig iawn o Aelodau a hawliodd am deithio oni bai eu bod yn mynd i gostau sylweddol oherwydd y teithiau hir o'r canolfannau dinesig. Amlygwyd bod problem ddiwylliannol gyda'r ffordd y mae'r cyhoedd yn amgyffred y taliadau hyn; roedd yn rhaid i'r cyngor fod yn barod i gefnogi Aelodau a'u hannog i hawlio'r hawliadau. Cadarnhawyd y byddai Pennaeth y Gwasanaethau Democrataidd yn ysgrifennu ymateb i'r IRPW ynghylch y pryderon a fynegwyd gan Aelodau ac yn darparu copi i Aelodau'r Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd. Ychwanegwyd bod lle hefyd i aelodau unigol a/neu grwpiau gwleidyddol gyflwyno sylwadau i'r panel yn ogystal; gofynnwyd a oedd modd rhannu'r ddolen i allu gwneud hyn â'r Aelodau.

PENDERFYNWYD:1. Bod yr Aelodau'n nodi'r Adroddiad Blynyddol drafft a'r penderfyniadau arfaethedig ar gyfer 2021/22.

                                2. Bod yr Aelodau'n cytuno i ymateb byr i'r ymgynghoriad a bod Pennaeth y Gwasanaethau Democrataidd yn paratoi ymateb y cyngor ar ran y pwyllgor gan gynnwys:

(i) Gofyn am eglurder a thryloywder o ran y manylion i helpu i gynorthwyo /cefnogi aelodau

(ii) Cyfleu pryderon/sylwadau'r Aelodau mewn perthynas â'r cynnydd canrannol i'r IRPW