Agenda item

Derbyniodd yr Aelodau Flaenraglen Waith y Pwyllgor  Gwasanaethau Democrataidd ar gyfer 2020/21.

Mynegwyd pryderon ynghylch y ffaith nad oedd pedwar o'r pum Pwyllgor Craffu wedi'u hailsefydlu a chyfarfod i graffu ar eitemau o fewn eu cylchoedd gwaith eto; Ar hyn o bryd, roedd Pwyllgor Craffu'r Cabinet yn craffu ar eitemau o'r holl gyfarwyddiaethau o fewn y cyngor.

Dywedodd swyddogion fod cynghorau ledled Cymru wedi derbyn llythyr gan y Gweinidog yn gofyn cwestiynau mewn perthynas â threfniadau craffu ac roedd ymateb i'r llythyr hwnnw yn gyfle i ystyried yr hyn yr oedd Cyngor Castell-nedd Port Talbot wedi'i wneud ers dechrau COVID-19 a oedd yn cynnwys:

·     Sefydlu fersiwn electronig yn gyflym o'r weithdrefn Cam Gweithredu Brys, pan nad oedd yn bosib trefnu cyfarfodydd. Roedd Cadeiryddion ac Is-gadeiryddion y Pwyllgorau Craffu wedi bod yn rhan o'r weithdrefn hon o'r cychwyn cyntaf;

·     Drwy gydol y pandemig roedd y cyngor wedi ceisio rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am faterion drwy anfon bwletinau a thrwy recordio sesiynau briffio gan yr Arweinydd ac Arweinwyr gwrthbleidiau;

·     Ym mis Mehefin/mis Gorffennaf, Castell-nedd Port Talbot oedd yr awdurdod lleol cyntaf yng Nghymru i gynnal cyfarfod cyngor llawn. Hefyd yn ystod y cyfnod hwn, cyn toriad mis Awst, cafodd pob un o'r Pwyllgorau Craffu gyfarfod i hysbysu'r Aelodau o’r hyn yr oedd y cyngor wedi'i wneud hyd yn hyn yn ystod y pandemig ac amlinellodd y fframwaith yn y dyfodol;

·     Trefnwyd Pwyllgorau Craffu ar ffurf gweithdy, ar gyfer mis Medi ymlaen, fel y gallai'r pwyllgorau unigol nodi pa feysydd yr hoffent ganolbwyntio arnynt; cymerodd amser sylweddol i drefnu'r gweithdai hyn gan nad oedd gan swyddogion y Gwasanaethau Democrataidd gylch o gyfarfodydd i weithio o'u cwmpas.

Amlygwyd y byddai’r Pwyllgorau Craffu yn y dyfodol yn cyfarfod mewn modd ychydig yn wahanol oherwydd yr amgylchiadau presennol; fodd bynnag, roedd cylch o gyfarfodydd wedi'i sefydlu a threfnwyd y byddai pob Pwyllgor Craffu yn cael cyfarfod cyn y Nadolig, yn ogystal â threfnu cyfarfodydd ychwanegol ar gyfer y flwyddyn newydd. Cadarnhaodd swyddogion fod pob Pwyllgor Craffu wedi nodi'r pynciau yr hoffent ganolbwyntio arnynt, felly bydd yr agendâu ar gyfer y cyfarfodydd hynny'n cynnwys yr hyn yr oedd y pwyllgor ei hun wedi'i benderfynu; roedd hefyd yn bwysig nodi y byddai'r Blaenraglen Waith a oedd yn manylu ar y penderfyniadau yr oedd disgwyl i'r Cabinet eu gwneud yn cael ei ystyried gan y Pwyllgorau Craffu a bod y cyfrifoldeb ar y pwyllgor i benderfynu beth yr oeddent am ei ystyried o ran craffu cyn penderfynu. Ychwanegodd swyddogion na fyddai Byrddau'r Cabinet yn cael eu hailsefydlu eto oherwydd llwythi gwaith ac adnoddau.

Rhoddwyd lefel arall o sicrwydd i'r Aelodau, sef pan oedd swyddogion wedi nodi bod penderfyniadau mawr i'w gwneud ar gyfer rhai gwasanaethau, y darparwyd cyngor y gellid ymdrin â'r penderfyniadau penodol hyn o fewn Cyd-bwyllgor rhwng Pwyllgor Craffu'r Cabinet a'r Pwyllgor Craffu perthnasol arall i sicrhau nad oedd yr Aelodau Craffu'n cael eu difreinio. Amlygodd swyddogion eu bod yn ceisio sicrhau'r cydbwysedd cywir gyda chyfarfodydd, gan ystyried y pwysau presennol ar wasanaethau a sut roedd yr amgylchiadau presennol wedi effeithio ar niferoedd staff. Soniwyd y gellid cynnal adolygiad o'r model presennol yn y flwyddyn newydd, gan ystyried adborth yr Aelodau.

Darparodd Pennaeth y Gwasanaethau Cyfreithiol gyd-destun i'r Aelodau ynghylch yr eitem agenda yn y dyfodol ar y Blaenraglen Waith 'Sefydlu Cylch Gorchwyl ar gyfer Adolygu'r Cyfansoddiad'. Dywedwyd mai dyletswydd Pennaeth y Gwasanaethau Cyfreithiol fel Swyddog Monitro oedd sicrhau bod y cyfansoddiad yn gyfredol a'i fod yn cynnwys yr holl sail gyfreithiol ar gyfer unrhyw benderfyniadau a wnaed o fewn y cyngor; dros y misoedd nesaf, rhagwelwyd y byddai rhai newidiadau i Fil Llywodraeth Leol ac Etholiadau Cymru y byddai angen eu hadlewyrchu yn y cyfansoddiad. Hysbyswyd yr Aelodau bod y cyfansoddiad wedi'i ddiweddaru dros y misoedd diwethaf i adlewyrchu darpariaethau newydd, ac ym mis Rhagfyr byddai swyddogion yn gofyn i'r cyngor llawn osod tasg i Bwyllgor y Gwasanaethau Democrataidd sef sefydlu Grŵp Tasg a Gorffen i gwblhau adolygiad llawn o'r cyfansoddiad, a fyddai'n cynnwys ei wneud yn fwy hygyrch i'r cyhoedd. Gofynnwyd i'r Aelodau gysylltu â swyddogion os oeddent yn dymuno bod yn rhan o'r Grŵp Tasg a Gorffen.

PENDERFYNWYD:      Nodi'r Blaenraglen Waith.