Cofnodion:
Rhoddodd Gareth Nutt, Cyfarwyddwr yr Amgylchedd yng
Nghyngor Bwrdeistref Sirol Castell-nedd Port Talbot (CBSCNPT) gyflwyniad i'r
Cyd-bwyllgor Craffu ar y prosiect rhanbarthol, Cartrefi fel Gorsafoedd
Pŵer, dan arweiniad CBSCNPT.
Dywedodd wrth aelodau nad oedd hi wedi bod yn bosib trefnu ymweliad
safle i weld y prosiect heddiw am nad oedd y safle'n ddiogel. Fodd bynnag, cadarnhaodd y byddai ymweliad yn
cael ei drefnu cyn gynted ag y byddai'r gwaith adeiladu wedi ei gwblhau.
Nod y prosiect oedd darparu cartrefi clyfar, carbon
isel, sy'n ynni effeithlon drwy ymagwedd gydlynol ar draws y Ddinas-ranbarth
gan gyflwyno cyfuniad o adeiladau newydd (3,300) ac ôl-osod (7,000). Gobeithiwyd y byddai'r prosiect yn ysgogi'r
cadwyni cyflenwi lleol ac yn cynnal gweithlu hynod fedrus. Byddai'r prosiect yn cael ei fonitro a'i
werthuso yn y dyfodol er mwyn casglu tystiolaeth am ei effeithlonrwydd ynni, ei
effaith ar iechyd a pha mor addas ydyw i fyw ynddo. Mae'r prosiect hwn yn cyd-fynd â’r agenda
ddatgarboneiddio a'r nod yw ceisio lleihau tlodi tanwydd.
Dywedodd y Cyfarwyddwr fod cynlluniau’n cael eu
datblygu ar hyn o bryd yn y pedwar sir. Gobeithiwyd y byddai cymeradwyaeth gan
Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru'n dilyn y gweithdy a oedd i fod i gael ei
gynnal ym mis Medi a fyddai wedyn yn galluogi tîm rhaglen i gael ei sefydlu er
mwyn cyflawni uchelgeisiau ehangach y rhaglen.
Yn dilyn y cyflwyniad, nododd yr aelodau'r pwyntiau
canlynol, a rhoddodd y Cyfarwyddwr yr ymatebion cysylltiedig canlynol:
·
Yn ystod pum mlynedd y
rhaglen gyflwyno, pa mor realistig oedd y rhifau targed ar gyfer adeiladau
newydd ac eiddo ôl-osod? Mewn ymateb, dywedodd y Cyfarwyddwr nad oedd targedau
tai fforddiadwy yn cael eu cyflawni ar draws y rhanbarth a dywedwyd wrthynt y
rhagwelir y byddai Cartrefi fel Gorsafoedd Pŵer yn helpu i fynd i'r afael
â hyn.
·
Sut bydd Cartrefi fel
Gorsafoedd Pŵer yn gweithio mewn awdurdod lleol heb stoc tai? Byddai'r awdurdod yn gweithio drwy'r
Landlordiaid Cymdeithasol Cofrestredig.
·
Holodd yr aelodau ynghylch
cost-effeithiolrwydd yr amrywiol fodelau y gellid eu defnyddio i gyflwyno
cartrefi fel gorsafoedd pŵer. Mewn ymateb, dywedodd y Cyfarwyddwr mai'r
nod oedd cyflwyno tai a fyddai'n ynni-gadarnhaol, er y byddai angen cynnal
dadansoddiad o'r gwahanol fodelau o Gartrefi fel Gorsafoedd Pŵer er mwyn
nodi manteision cost gwahanol ymagweddau. Byddai hyn yn helpu i nodi modelau y
gellid eu mabwysiadu, eu safoni a'u cynyddu.
·
Mewn perthynas â'r cynllun
ym Mhontardawe, roedd gan yr aelodau ddiddordeb mewn nodi mai datblygiad sector
preifat oedd hwn a nodwyd bod Cyngor CNPT wedi gallu hwyluso hyn trwy gytundeb
dir gyda'r buddsoddwr. Roedd yr aelodau'n siomedig â chyfranogaeth cyfyngedig y
sector preifat yn gyffredinol.
·
Mewn perthynas â'r
gwahanol fodelau o Gartrefi fel Gorsafoedd Pŵer sy'n cael eu datblygu ar
draws rhanbarth y Fargen Ddinesig, gofynnodd yr aelodau a fyddai pob un o'r
rhain yn cael eu datblygu a dywedwyd wrthynt fod y Cyfarwyddwr am gadw pob math
o Gartrefi fel Gorsafoedd Pŵer o fewn y prosiect er mwyn caniatáu
gwerthuso'r gwahanol ymagweddau er mwyn nodi'r opsiynau gwerth gorau posib.
·
Nododd yr aelodau y
byddai'r prosiect yng Nghastell-nedd yn cael ei feddiannu dros fis Medi ac y
byddai'r ymweliad safle yn cael ei gynnull cyn gynted ag y bo'n ymarferol.
·
Cydnabuwyd y cynlluniwyd i
gynnwys a graddfa buddsoddiad y sector preifat fod yn sylweddol ac y byddai'n
her i'w gyflawni yn enwedig yn y tymor canolig i'r tymor hir.
·
Gofynnodd aelodau hefyd am
ddadansoddiad o dargedau Cartrefi fel Gorsafoedd Pŵer gan yr awdurdod
lleol a dywedodd y Cyfarwyddwr y byddai hyn yn cael ei gylchredeg i aelodau'r
pwyllgor ynghyd â'r cofnodion.
·
Gofynnodd aelodau ar ba
gam y byddai'r gwahanol fodelau a dreialwyd yn cael eu cyfuno fel un prosiect a
nodwyd unwaith y byddai'r Achos Busnes yn cael ei gymeradwyo y byddai Tîm
Rhaglen yn cael ei sefydlu, a fyddai'n dod â gwahanol rannau o'r prosiect at ei
gilydd. Unwaith mae'r rhain ar waith,
byddent yn cael eu gwerthuso ar gyfer yr opsiynau gorau. Dywedodd y Cyfarwyddwr fod rhai adeiladwyr
tai a benthycwyr morgeisi yn gefnogol eisoes.
·
Mewn perthynas â'r costau
ychwanegol i eiddo newydd, byddai hyn yn gynnydd o tua 40%, er y gobaith oedd
lleihau hyn i 10%.
·
Gofynnodd yr aelodau pa
mor gadarn oedd y cyfarpar ac fe'u cynghorwyd y byddai deiliaid yn derbyn
hyfforddiant sefydlu ar sut i ddefnyddio'r cyfarpar.
·
Gofynnodd yr aelodau a
oedd modd cyflawni'r genhedlaeth o'r 4,500 o swyddi a ragwelwyd o fewn yr
amserlen, a chawsant eu sicrhau, ar ôl i gymeradwyaeth gael ei rhoi, bod 900
eiddo ôl-osod yn barod i'r gwaith ddechrau. Fodd bynnag, roedd risg bach y
byddai'r pedwar awdurdod lleol yn gefnogol i'r prosiect.