Agenda a Chofnodion

Croesawodd y Cadeirydd bawb i'r cyfarfod.

Ni dderbyniwyd unrhyw ddatganiadau o fuddiannau.

Cyflwynwyd Cylch Gorchwyl Is-bwyllgor Lles Economaidd a Datblygu Economaidd Rhanbarthol Cyd-bwyllgor Corfforedig Rhanbarthol De-orllewin Cymru i'r Pwyllgor.

Esboniwyd bod y Cylch Gorchwyl wedi'i gyflwyno i'r Cydbwyllgor Corfforedig, ynghyd â Chylch Gorchwyl yr Is-bwyllgorau eraill, ym mis Hydref 2022.

Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau bod y ddogfen yn nodi nod trosgynnol yr Is-bwyllgor; ynghyd â swyddogaethau a chyfansoddiad y Pwyllgor.

PENDERFYNWYD: Bod Aelodau'n nodi cylch gorchwyl yr Is-Bwyllgor Lles Economaidd a Datblygu Economaidd Rhanbarthol.

Cafodd y Pwyllgor gyflwyniad gan SQW, sef cwmni ymgynghori datblygu economaidd a benodwyd i wneud gwaith ar Gynllun Cyflawni Economaidd Rhanbarthol (REDP) De-orllewin Cymru. Nodwyd bod SQW wedi gweithio gyda chydweithwyr yn Ne-orllewin Cymru yn 2013 ar y Strategaeth Adfywio Economaidd; ac fe'u hailbenodwyd yn 2021 i wneud gwaith ar y REDP, sy'n disodli'r strategaeth gynharach honno.

Rhoddodd y cyflwyniad drosolwg i'r Aelodau o gynnwys a phwrpas y REDP, yn ogystal â diweddariad ar safle'r Rhanbarthau 18 mis ar ôl dechrau'r ffrwd waith hon.

Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau bod y REDP wedi'i ddatblygu yn 2021, ac fe'i cymeradwywyd gan Gyd-bwyllgor Corfforedig De-orllewin Cymru ym mis Mawrth 2022. Nodwyd, pan benodwyd SQW i wneud y gwaith hwn, gofynnwyd iddo baratoi dogfen a oedd yn edrych tuag at 2030. Cafodd y datganiad canlynol ei gynnwys o fewn y cynllun i nodi'r pwrpas:

'Gosod uchelgais y rhanbarth ar gyfer economi gydnerth, eang a chynaliadwy, a lle dylid canolbwyntio ymdrechion yn ystod yr ychydig flynyddoedd nesaf i'w gwireddu'.

Soniwyd bod SQW wedi llunio'r cynllun ochr yn ochr â'r Fframwaith Economaidd Rhanbarthol a arweiniwyd gan Lywodraeth Cymru; hysbysodd y REDP y Fframwaith Economaidd Rhanbarthol i raddau helaeth, gan ei fod yn cyfeirio at gynnwys strategol y cynllun.

Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor am y dull a gymerwyd o dystiolaeth i gyflawni'r cynllun:

·        Adolygiad o Dystiolaeth a Thirwedd – dechreuodd y gwaith hwn yn gynnar yn 2022 i gasglu materion, cyd-destun, themâu polisi a dadansoddiad SWOT o'r economi ranbarthol. Roedd yn bwysig casglu tystiolaeth newydd ar gyfer datblygu'r REDP, oherwydd natur newidiol gwaith sy'n seiliedig ar dystiolaeth. Cafodd yr adolygiad hwn ei nodi a'i gyhoeddi yn ei ddogfen ei hun.

·        Cynllun Cyflawni Economaidd Rhanbarthol – cafodd y gwaith sy'n seiliedig ar dystiolaeth ei gynnwys yn y ddogfen strategaeth graidd a'r fframwaith ar gyfer gweithredu.

·        Atodiad Piblinell Prosiect – yn dilyn cyhoeddi'r REDP, lluniwyd trydedd ddogfen o'r enw 'Atodiad Piblinell Prosiect'. Casglodd SQW gyfres o gynigion prosiect, a phob un ohonynt ar wahanol gamau datblygu; roedd y ddogfen yn nodi achos busnes cryno ar gyfer pob prosiect, ar y sail y gellid eu hadolygu a'u datblygu mewn ymateb i gyfleoedd cyllido yn y dyfodol ac ati.

Wrth ddatblygu'r REDP, gosodwyd tair uchelgais eang, trosfwaol i'r Rhanbarth fod yn wydn ac yn gynaliadwy, yn fentrus ac yn uchelgeisiol, ac yn gytbwys ac yn gynhwysol; ac o fewn y cynnwys hwnnw, nodwyd tair cenhadaeth o fewn y cynllun:

1.   Sefydlu De-orllewin Cymru fel arweinydd y DU ym maes ynni adnewyddadwy a datblygu economi sero-net

2.   Adeiladu sylfaen fusnes gref, gadarn ac wedi'i gwreiddio

3.   Tyfu a chynnal y cynnig profiad

Nodwyd bod SQW yn canolbwyntio'n gydwybodol ar y tair cenhadaeth, yn hytrach na defnyddio dull mwy traddodiadol, er mwyn nodi rhywbeth a oedd yn nodedig i'r Rhanbarth; ac i ymateb yn weithredol i'r ymgynghoriad, a'r cyngor a gafwyd gan y pedwar Awdurdod Lleol.

Cafodd yr aelodau fanylion pellach ar bob un o'r tair cenhadaeth, fel y nodir yn y cyflwyniad; Roedd pob cenhadaeth yn cynnwys cyfres o feysydd gweithredu lefel  ...  Gweld y cofnodion lawn ar gyfer eitem 4.

Darparwyd diweddariad llafar mewn perthynas â dwy o'r rhaglenni rhanbarthol allweddol a oedd yn cynorthwyo i gyflawni'r Cynllun Cyflawni Economaidd Rhanbarthol (REDP).

Nodwyd y byddai'n hanfodol i gofio'r tair cenhadaeth o fewn y REDP, gan eu bod yn bwysig wrth lywio'r ffordd yr oedd y rhaglenni'n cael eu gweithredu; yn enwedig y Gronfa Ffyniant Gyffredin (SPF) a'r Rhaglen Trawsnewid Trefi.

Cronfa Ffyniant Gyffredin (SPF)

Eglurodd swyddogion fod cyfres o brosiectau angori ar y themâu allweddol sy'n gysylltiedig â'r REDP; y prif themâu ymhlith y rhain oedd y meysydd datblygu busnes a chyflogadwyedd.

Amlygwyd bod y rhaglen wedi'i chynllunio ar lefel ranbarthol, fodd bynnag roedd y ddarpariaeth yn cael ei theilwra o fewn pob ardal Awdurdod Lleol; roedd hyn yn golygu y gallai pob Awdurdod Lleol symud ar gyflymder a oedd fwyaf priodol iddynt ac i faint y dyraniad cyllideb a roddwyd iddynt gan Lywodraeth y DU. Dywedodd swyddogion fod y dimensiwn rhanbarthol ar gael, ond roedd sicrhau bod hyblygrwydd i raddfa cyflymder yr un mor bwysig â dyluniadau yn ôl yr angen lleol.

Rhoddwyd sicrwydd i'r aelodau bod natur y prosiectau'n dilyn syniadau'r REDP yn fras; cydnabuwyd y cyngor a'r ddogfennaeth a roddwyd yn gynnar yn y rhaglen, ac roedd y prosiectau a oedd yn dod i mewn yn gyson â'r ddarpariaeth angenrheidiol i ddechrau gweithredu'r REDP.

Rhoddwyd gwybod i'r Pwyllgor fod dyluniad yr angor yn galluogi staff presennol o fewn y timau ym mhob Awdurdod Lleol i ddechrau ar y gwaith yn weddol gyflym; yn enwedig ar gyfer creu a dosbarthu grantiau i fusnesau bach, ac ym maes datblygu cymunedol.

Mynegwyd fod lefel yr ymrwymiad ar draws y rhaglen yn uchel iawn, ac roedd yr Awdurdodau Lleol bron yn gwbl ymrwymedig i'r prosiectau angor a'r achosion agored, a bod rhan o hynny'n cael ei ddyrannu i gynlluniau grant a oedd ar agor ar sail yn ôl yr angen. Cadarnhaodd swyddogion bod rhai achosion agored i'w cwblhau o hyd, yn enwedig yn Sir Benfro; fodd bynnag, disgwylir i'r ymarfer hwn gael ei gwblhau erbyn cyfnod y Nadolig.

Ychwanegodd swyddogion fod cyllid yn symud yn gyflym, a bod Awdurdodau Lleol wedi cydweithio'n dda i gyrraedd y pwynt hwn yn y gwaith erbyn hyn; Roedd y trefniant hwn hefyd wedi caniatáu i sefydliadau llai fod y rhai cyntaf i elwa, ac nid dyna oedd yr achos bob amser yn y gorffennol.

O ran cyfarfodydd yr Is-bwyllgor Lles Economaidd a Datblygu Economaidd Rhanbarthol yn y dyfodol, eglurodd Swyddogion y byddant yn gallu rhoi trosolwg cynhwysfawr o'r holl gyllid yn fanwl, a'r allbynnau a oedd yn cael eu cyflawni. Esboniwyd bod y system ar gyfer hyn wedi'i sefydlu, ac y byddai'r cyfnod hawlio cyntaf yn dod i ben ar 17 Hydref 2023; unwaith y bydd y cyflwyniadau wedi'u derbyn, bydd Swyddogion yn coladu'r data ac yn llunio adroddiad rhanbarthol a fydd yn cofnodi perfformiad y rhaglen ar draws y Rhanbarth.

Rhaglen Trawsnewid Trefi

Esboniwyd bod y ffordd y defnyddiwyd y SPF wedi'i seilio ar y model presennol yn lle'r Rhaglen Gyfalaf Trawsnewid Trefi; nodwyd  ...  Gweld y cofnodion lawn ar gyfer eitem 5.

Cafodd y Pwyllgor ddiweddariad ynghylch y sefyllfa bresennol mewn perthynas â'r Porthladd Rhydd, a'r prosesau sy'n gysylltiedig â'r gwaith hwn.

Eglurwyd mai cais Celtic Freeport sgoriodd uchaf o'r tri chais o Gymru a gyflwynwyd i Lywodraeth y DU, ac ers hynny mae Swyddogion wedi bod yn gwneud cynnydd o ran yr elfen gyflawni.

Ar ôl peth oedi, cadarnhawyd bod yr Adran Codi'r Gwastad, Tai a Chymunedau (DLUHC) a Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi canllawiau drafft ar gyfer y gwaith hwn, ac roedd swyddogion yn aros i'r manylion terfynol gael eu cytuno.

Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau fod Tîm y Porthladd Rhydd (sy'n cynnwys cynrychiolwyr o Gastell-nedd Port Talbot, Sir Benfro, Cymdeithas Porthladdoedd Prydain a Phorthladd Aberdaugleddau) wrthi'n gweithio gyda KPMG a Phrif Weithredwr dros dro Celtic Freeport i ddrafftio'r achos busnes amlinellol, gyda'r gobaith o'i gyflwyno ar ddiwedd y flwyddyn galendr hon.

O ran ffermydd gwynt arnofiol ar y môr, dywedwyd nad oedd unrhyw geisiadau wedi'u cyflwyno gan ddatblygwyr yn ystod y broses arwerthiant ddiweddar; tra bod hyn yn codi pryderon, roedd Swyddogion wedi cael sicrwydd bod y broses yn cael ei diwygio. Nodwyd y bydd y broses, a oedd yn cynnwys cytuno ar y contractau ar gyfer gwahaniaeth, yn rhoi mwy o ystyriaeth i'r datblygwyr y tro nesaf.

Fel y soniwyd eisoes, roedd Swyddogion yn gweithio drwy'r achos busnes amlinellol ar hyn o bryd; Roedd rhan o hyn yn cynnwys edrych ar nifer o feysydd yn enwedig o ran sgiliau, arloesi a chynllunio. Nodwyd o hyn, y bydd Swyddogion yn llunio rhai darnau drafft i gyd-fynd â'r achos busnes amlinellol.

Cynhaliwyd trafodaeth ynghylch y camau nesaf, a amlygwyd fel a ganlyn:

·        Cyflwyno achos busnes amlinellol yn ffurfiol, a chymeradwyaeth gan DLUHC a Llywodraeth Cymru;

·        Cymeradwyo'r Trysorlys a dynodi safle treth - ymgysylltodd swyddogion â dros 20 o berchnogion tir ar draws Castell-nedd Port Talbot a Sir Benfro er mwyn sefydlu cytundebau'r safle treth;

·        Symud ymlaen gydag achos busnes llawn, gyda'r potensial i'r porthladd rhydd ddechrau masnachu ar ddiwedd 2024;

·        Rhyddhau cyfalaf oddi wrth Lywodraeth y DU i ganiatáu i Swyddogion ymgymryd ag ystod o waith gan ystyried astudiaethau seilwaith a dichonoldeb

Eglurwyd y bydd yr arian yn cael ei wario ar draws Castell-nedd Port Talbot a Sir Benfro, ond ni fyddai'r manteision o ganlyniad i'r Porthladd Rhydd yn cael eu cyfyngu i'r ddwy Fwrdeistref Sirol. Pwysleisiwyd y byddai'r manteision yn cael eu gwireddu ar draws De Cymru gyfan.

Cyflwynwyd yr heriau cyfredol canlynol sy'n gysylltiedig â datblygiad y porthladd rhydd i'r Pwyllgor:

·        Cynhaliwyd trafodaethau lefel uchel rhwng Llywodraeth Cymru a'r DU o ran y cyfraddau annomestig a byddai cyfran ohonynt yn y pen draw yn cael ei roi i'r Awdurdodau Lleol yng Nghastell-nedd Port Talbot a Sir Benfro.

·        Nodwyd bod yr amserlenni'n eithaf heriol, gan fod llawer o gyfrifoldeb i gyflwyno dogfennaeth drom mewn cyfnod byr o amser. Er bod gan Swyddogion gefnogaeth timau ymgynghorol, roedd rhai elfennau o waith y gellid ond eu gwneud o fewn yr Awdurdodau Lleol eu hunain.

·        Gallai'r Etholiad Cyffredinol sydd ar ddod yn 2024 gael  ...  Gweld y cofnodion lawn ar gyfer eitem 6.

Rhoddodd swyddogion drosolwg i'r Pwyllgor o'r statws parth buddsoddi yng Nghymru, ac ynghylch sefyllfa bresennol Rhanbarthau De-Orllewin Cymru.

Dywedwyd bod Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi bod 8 o ardaloedd parth buddsoddi wedi'u dyrannu yn Lloegr yn gynharach eleni. Er na chafwyd cadarnhad ynglŷn â pharthau buddsoddi posib yng Nghymru, tynnodd swyddogion sylw at y ffaith bod trafodaethau'n parhau rhwng Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru; gydag awgrym y bydd o leiaf un parth buddsoddi yng Nghymru.  

Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau y byddai Cynghorau Sir Gaerfyrddin ac Abertawe'n datblygu ac yn cyflwyno dogfen brosbectws i Lywodraeth Cymru, gan nodi'r hyn y gellid ei gyflawni yn Rhanbarth De-orllewin Cymru. Nodwyd y byddai hyn yn cynnwys cysylltiadau â statws porthladdoedd rhydd, gan ychwanegu gwerth a mynd i'r afael â'r mater dadleoli, yn ogystal â chyfleoedd i gysylltu'r potensial o gynhyrchu ynni; ynghyd ag adeiladu gallu ymchwil ac arloesedd, a chysylltu safleoedd a diwydiannau mawr.

Daethpwyd i'r casgliad bod y prosbectws buddsoddi twf gwyrdd yn cael ei gwblhau, ac y byddai'n cael ei gyflwyno i'r Cydbwyllgor Corfforedig ar 24 Hydref 2023 i roi rhagor o fanylion ynghylch y mater hwn.

Cynhaliwyd trafodaeth ynghylch cynigion ar gyfer rhaglen waith yr Is-bwyllgor Lles Economaidd a Datblygu Economaidd Rhanbarthol yn y dyfodol.

Amlygwyd bod cyfle i gyflwyno rhai o'r blaenoriaethau a godwyd o'r Gweithdy i Swyddogion, a gynhaliwyd ar 3 Hydref 2023, ochr yn ochr ag ymateb i'r blaenoriaethau yr oedd y rhanbarth yn eu hwynebu.

Yn dilyn y drafodaeth, cadarnhawyd y byddai Swyddogion yn llenwi'r Blaenraglen Waith.

Unrhyw eitemau brys yn ôl disgresiwn y Cadeirydd yn unol ag Adran 100BA(6)(b) o Ddeddf Llywodraeth Leol 1972 (fel y’i diwygiwyd)

Ni dderbyniwyd unrhyw eitemau brys.